________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
છે, પણું સતત ખાર મહિના સુધી ઉપવાસ કરવ!માં આવતા નથી કારણ કે વર્તમાનકાળમાં શરીનું ગઠન જ એવું હોય છે.
તપની ગૌદાના વિચાર કરીએ ત્યારે આપણી સામે એક મીજે પણ પ્રશ્ન આવે છે કે આપણે પેાતાની જાતને ખાતપમાં કેટલે દૂર સુધી લઈ જઇશુ, અર્થાત્ આપણે કેટલું બાહ્યતપ કરવું જોઇએ ? કયારે અને કેવી પરિસ્થિતિમાં મને છેડી દેવુ જોઈએ ? ઉપાધ્યાય યશોવિજય છએ ‘જ્ઞાનસાર' નામના ગ્રંથમાં સ્પષ્ટ કહ્યુ છે 'नयेव हित कार्य दुयन बत्र नेो भवेत् ।
મારી દષ્ટિએ તા આ àાકમાં તપની મર્યાદાનુ' મામિક વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યુ છે. આમાં જૈનધર્માંના ચથા દૃષ્ટિકોણ જોવા મળે છે. શરીર સાવ શિથિલ થઈ ગયું હોંય, ઇન્દ્રિયા માગણી કરતી હોય, મન ભાજનના વિચારાતુ હોય અથવા તેા કલેશ પામીને 'દરાદર રીબાતુ હોય અને તેમ છતાં આ બધાના બવાજ સાંભળવાંને બદલે તમે જોરજુલગ અને જબરજસ્તી ચાલુ જ રાખા એમના પર બળાત્કાર અંકુશ રાખા એ શું તપ કહેવાચ ?
જુલાઇ-ઓગષ્ટ-૮૮૬
કેટલાક ટેકો દેખાદેખીથી કે વાહવાહ લૂટવા માટે અને કયારેક તા અને પ્રતિષ્ઠાના પ્રશ્ન બનાવીને તપ કરતા હોય છે, આ તેા શરીર, ઈન્દ્રિય અને મનને પ્રતિકૂળ એવા ઢઢયાગ જ કહેવાય, તપ વિશે જૈનધમ ના આવે આદશ
નથી.
નહિં.
ચર્ચામા મેં દીયન્તે, શીયરને નૈન્દ્રિયાનિ ચ ॥”હું હે સાધક ! તારે એટલુ' તપ કરવુ જોઈ એ કે જ્યાં સુધી મનમાં દુર્ધ્યાન આવે નહિ. આ. ધ્યાન અને રૌદ્રધ્યાનથી મન લેશ પામે મનમા રાગષ અને કષાયાના દુર્ભાવ જાગે નહિ અને મન કુસ કલ્પાથી ઘેરાઈ ન જાય. વળી સાથોસાથ તારા મન, વચન અને શરીરના ચાગ હીન બને નંદુ મન દીન-હીન અને નહિ. વચન ક્ષીણુ બને નહિ.શરીર શિથિલ અને અતિ દુળ થઇને ખીજાને ભારરૂપ બને નિહ, શરીર લથડીને સાવ ગુમગુ થઇ જાય નહિ. આ ઉપરાંત તારી ઈન્દ્રિય ક્ષીણ થાય નહિ એટલે કે ઇન્દ્રિયાની કાશીલતા તદ્દન અશકત અની જાય નહિ.'
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હૃદય ખળભી રહ્યું હાય, મન આત ધ્યાનથી ઘેરાઈ ગયું હોય અને ચિત્ત સમતુલા ગુમાવીને ઢાધ, દ્વેષ, ધૃણા અને રૅષ કરી રહ્યુ હોય અને છતાં તમે કોઇ બહારના દબાણુથી અથવા તા આટલું તપ તા કરી લઉં એમ માનીને તપ કરે તે તપ નથી, અમુક માસે આટલું તપ કર્યું તા
પણ કરી નાખું' એનાથી પાછળ રહુ તા
મારી વટ જાય. આવી રીતે ખીજાની સામે માજી જીતવાની ઈચ્છા રાખવી એ તપના સાચા માગ નથી,
તમારુ મન હર્ષ અને ઉલ્લાસથી અળગુ થઈને આવેશ અને ઉશ્કેરાટના પ્રવાહમાં વહી રહ્યું છે. તપના સાચા રસ કે એના આનંદના અનુભવ તમારા મનને થતા નથી. જગતના પ્રાણી માત્ર પ્રત્યે વાત્સલ્યભાવ જાગવાને બદલે કે મૈત્રીભાવની આત્મીયતા ઉદ્ભવવાને બદલે દ્રોહ, ભ જેવા રૌદ્રધ્યાનના ભાવામાં મન દોરાઈ ય તેા માનવું કે તપની સીમા સમાપ્ત થઈ ગઇ છે. આમ છતાં મર્યાદાભંગ કરીને રૂચિત પથ નથી, મનને તપમાં ખેચી જવામાં આવે તે તે તપના
માને અ જ એ કે ત્યાં સુધી તપ કરવુ જોઇએ કે જયાં સુધી શરીર સાથ આપે. મન સ્મૃતિ અને ઉલ્લાસની સાથે ચાલે. આપણી ઈન્દ્રિયા જાગી ન ઉઠે અને વાણી ક્ષીણુ થઈ ક`પવા માંડે નહિં.
અને અતિ ના ત્યાગ
:
કેટલાક લેાકા કહે છે કે દેહદમન, ઈન્દ્રિય.
[૧૫૫
For Private And Personal Use Only
