________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
માના અર્થ એ છે કે ત્યાગ અને ભાગ, પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ- આ બ'ને કિનારાની વચ્ચે આપણી તપસ્ય: “નદી વહેવી જોઈએ. આમ થશે તા જ તપસ્યાની સાધના સફળ થશે. શ્રીમદ્ ભગવદ્ભગીતામાં પણ કચેગને માટે બરાબર આને મળતી જ વાત કહેવામાં આવી છે-'युक्ताहारविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु । युक्तस्वप्नावबोधस्य येtगो भवति दुःखहे| || '
જેના આહારવિહાર યુક્ત (સ્ર તુલિત) હાય, કર્મીમાં પણ જેની ચેષ્ટા યુક્ત હોય, જાગવાનુ અને ઊંધવાનુ પણ યુક્ત (માત્રામાં) ય એને ચાગ (૪) દુ:ખનાશક હોય છે.' ભગવાન મહાવીરની દી તપસ્યાનુ કારણ
અને
તપની મર્યાદા જાણ્યા પછી એક એવા પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય કે જૈનધર્મની પર'પરા પ્રમાણે પ્રત્યેક તીર્થંકરનુ માક્ષ પ્રતિ પ્રયાણુ ચતુ ગુણસ્થાનથી થાય છે. ભગવાન મલ્લિનાથ ભગવાન મહાવીર અને તીર્થંકર હતા. આંતરિક દૃષ્ટિએ તેને એક જ માગ હતા, ભલે બહારથી એમાં થેાડો ભેદ દેખાય ભગવાન મલ્લિનાથે દ્વીક્ષા લીધા પછી એક પ્રહર બાદ જ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે અને મહાવીરને સાડા ખાર વર્ષનું ઘેર તપશ્ચર્યાય જીયન વીતાવ્યા પછી કેવળજ્ઞાન થાય છે. બંનની કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્તિમાં અને તપસાધનામાં આવું અંતર કેમ? ભગવાન મલ્લિનાથને બહુ એછે. સમય તપશ્ચર્યા કરવી પડી, જ્યારે ભગવાન
ભગવાન
મહાવીરને સાડા બાર વર્ષની સાધનાકાળમાં માટે ભાગ તપશ્ચર્યામાં પસાર કરવા પડયા. આનું કારણ શું? દેવળજ્ઞાન પ્રાપ્તિને પણ એ નિયમ છે કે તેરમા ગુગુસ્થાન પર પહેા પછી જ એ થાય છે. અને એ રીતે બનને તેરમા ગુગુસ્થાન પર પહોંચ્યા પછી જ કેવળજ્ઞાન
પ્રાપ્ત થયું,
૧૬૦
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનાચાર્યાએ આનુ સમાધાન આપ્યું છે. એ વાત નિશ્ચિત છે કે ભગવાન મલ્લિનાથને બહુ તપસ્યા કરવી પડી નહિ. જયારે ભગવાન મહાવીરને દીા તપસ્યા કરવી પડી, ‘કલ્પસૂત્ર’માં ભગવાન મહાવીરના ૨૭ જમાનો ચાન પતનની કહાની આલેખાઈ છે. એ વાંચવાથી આપણી નજર સમક્ષ ભગવાન મહાવીરના જીગનના સરકારી, ક્રૂર અને ભયકર કર્યાં તેમજ સાધનાની ઝાંખી જેવા મળે છે. આથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે ભગવાન મલ્લિનાથ કરતાં ભગવાન મહાવીને ઘણાં કમ ભોગવવાના બાકી હતા અને જે કર્મ ભાગવવાના બાકી હતા તે ગ્રા
ભયંકર અને તીવ્રઅધવાળા હતા.
ત્રિપુષ્ઠ વાસુદેવના ભવમાં એમણે અતિ ક્રુર ક વશ નિકાચિતરૂપ ક્રમ બ ધ કર્યા હતા, અને બીજા પણ ઘણા જન્માના બાંધેલા કમ હતા. આ કારણે જ ભગવાન મહાવીરને પેાતાના આત્મા પર લાગેલા ક્રર્માના નાશ કરવા માટે આટલી બધી દીધ્ર તપશ્ચર્યા કરવી પડી. જ્યારે તીથ કર મલ્લિનાથના અગાઉના જન્માના ક્રર્મોની માત્રા એટલી બધી નહાતી અને એને કારણે એમના આત્માં અધિક તૈયાર હતા. આથી તેઓ જલદી પ્રગતિ કરી શકયા અને ભગવાન મહાવીરના આત્મા એટલેા તૈયાર ન હાવાને લીધે દીઘ તપશ્ચર્યાના લાંબે માર્ગ અપનાવવા પડયા. પાતાના ગત જન્મની ભૂલેાના પ્રાયશ્ચિત અને શુદ્ધિને માટે એમણે સાડા બાર વર્ષ સુધી કાર તપાધના કરી. દીઘ તપશ્ચર્યાના શસ્ત્રથી એમને આત્માની મલિનતા, અપવિત્રતા, દોષા, વિકારી અને કુસસ્કારી સામે અવિરત યુદ્ધ ખેડયુ અને આ તે કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યુ.
આનાથી એમ સમજવું જોઈ એ નહિ કે એમણે દીર્ઘ તપ કરીને દેહ ૫૨ જોરજુલમ કર્યા. અથવા તા નિરતર તપશ્ચર્યાથી શરીર અને ઈન્દ્રિાને છઠ્ઠું શીણુ કરવા પ્રયાસ કર્યો. બલ્કે એમના જીવનચરત્ર પરથી ખ્યાલ આવે છે કે
આત્માનંદપ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
