Atmanand Prakash Pustak 075 Ank 10 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

(૨) ક્ષમાને દૈનિક જીવનપ્રસંગોમાં પ્રયોગ : તે એને સ્વભાવ પલટાઈ જાય એટલી તાકાત
જેણે પોતાના ક્ષમાસ્વરૂપ આત્માને બરા- આવા નાના નિયમમાં રહેલી અને તેથી સાધબર નિર્ધાર કર્યો છે તેણે ક્રોધભાવ ઉત્પન્ન થતાં કને માટે આ નિયમની ખૂબ ઉપયોગિતા છે. જાગૃતિ રાખવાની છે અને વિચારવાનું છે કે ક્ષમાની સાધનામાં વિ :આ ફોધભાવ તે મારા મૂળ સ્વભાવમાં નથી, માત્ર આ કર્મના ઉદયના નિમિત્તથી જ ઊપજે
આ જમાનામાં મોટા ભાગના લોકો યમ છે, તે તેવા ભાડૂતી ભાવને હું મારા આત્મામાં
વિમુખ છે તેથી સાધકને ક્ષમાની સાધનામાં શા માટે જગ્યા આપું ? આ કો તે અપવિત્ર અમુક વિદને આવવા સંભવે છે. પરંતુ ધમ. છે, મારો તમારા સ્વભાવને) વૈરી છે અને આ
વિમુખ જીવેનાં અપમાન-વિનવગેરેને પોતાનું લેકમાં હમણાં પણ દુઃખ આપનાર છે. વળી ૧
પૂર્વકમાં ખપાવવાને સારો અવસર જાણી ક્રોધ કરવાથી જે કર્મ બંધાશે તે પાછું ઉદયમાં
સાધકે તેમના પ્રત્યે ક્રોધ ન કરતાં કેઈ અપેક્ષાએ આવતા ભવિષ્યમાં પણ દુઃખરૂપ બનશે. આમ
તેમનો ઉપકાર માનવો યોગ્ય છે. વિવિધ સર્વ રીતે મને હાનિકારક એવા આ ક્રોધભાવને
પ્રકારના મનનાં, વચનનાં કે શરીરનાં દુઃખ છેડીને તે ક્રોધને ઉત્પન્ન થયા પહેલાં અથવા
જ્યારે પડે ત્યારે ચિત્તમાં એમ જ વિચારવું ઉત્પન્ન થતાં જ તેને જાણવાની શક્તિવાળે
યોગ્ય છે કે “મેં જે પૂર્વે કર્મ બાંધ્યાં હતાં
તે જ ઉદયમાં આવ્યાં છે. આ દુઃખ એ હું હવે ક્ષમાભાવમાં-સમતાભાવમાંસાયકભાવમાં જ ટકું છું.
આપનાર મનુષ્ય કે પશુઓ તે નિમિત્ત માત્ર
છે, તેથી હવે હું કોઈ પ્રત્યે કોધ ન કરતાં આ પ્રમાણે વારંવાર પ્રજ્ઞારૂપી છીણીના ક્ષમાભાવને જ ધારણ કરૂં છું.' પ્રાગ દ્વારા જે આત્મસ્વભાવને અને ક્રોધ વિકારને
વળી કઈ આપણને નીચ-અજ્ઞાની-ગી જુદા પાડે છે. તેનામાં મહાન આત્મબળ ઉત્પન્ન
વગેરે કહે તેથી આપણે તેવા થઈ જતા નથી, થાય છે. આ આત્મબળ વડે પરમ ક્ષમાભાવ. રૂપ સમાધિભાવમાં તે ટકી શકે છે અને કર્મ
પરંતુ આપણે જેવા ભાવ કરીએ તેવા જ
આપણે થઈએ છીએ એ સાય સિદ્ધાંત જાણી બંધથી ન લેપતે એ તે પુરુષ પરમ શાંતિ અને પરમ શીતળતાને અનુભવ કરે છે. આવી
આવા વિવિધ પ્રકારના મહાન પ્રયત્નો વડે ક્ષમાન દશા પ્રાપ્ત કરવા ધીરજથી, આત્મજાગતિથી ધારણ કરવી આપણને સૌને હિતકારી છે. સતત પ્રયાગરૂપ અભ્યાસ કરે તે જ ક્ષમાગુણ ઉપસંહાર : ધારણ કરવાને અથવા ક્રોધને જીતવાને સાચે ક્ષમાગુણને ધારણ કરવાથી મોક્ષમાર્ગમાં ઉપાય છે, એમ હે ભવ્ય જીવો! નિર્ધાર કરે. જલદીથી બેધિ સમાધિની સિદ્ધિ થાય છે, પ્રગટ
જેમ ઉપવાસ કરતી વખતે આહારયાગની પણે શાંતિનો અનુભવ થાય છે અને અંતરંગ પ્રતિજ્ઞા કરવામાં આવે છે અથવા નિયમ લેવામાં માનસિક દુઃખ તેમ જ બાહ્યમાં કલેશ, ઝઘડો, આવે છે તેવી રીતે જેણે ક્રોધને કાઢવો છે તે ગાળાગાળી વગેરે ન થવાથી બહારમાં પણ દરરોજ સવારના “હું આજે ક્રોધ નહિ કરું' એ શાંતિનું વાતાવરણ સર્જાય છે. આમ ક્રોધ અને જાતને અભ્યાસરૂપી નિયમ લે અને સાથે નાનું શ્રેષવૃત્તિની ન્યૂનતા થવાથી સમાજમાં સર્વત્ર એવું પ્રાયશ્ચિત પણ નકકી કરે કે જેથી આખા મિત્રી અને સંપનું વાતાવરણ ઊપજે છે. દિવસમાં થયેલી ભૂલની ગણતરી થઈ શકે). આ વ્યક્તિગત સાધકને ન કર્મબંધ થતું અટકરીતે જે શેડો વખત જાગ્રત રહીને અભ્યાસ કરે વાથી અને પૂર્વે બાંધેલા કર્મો ખરી જવાથી એ ગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૧૯૭૮
૧૭૧