________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિના ભાવના, નહિ સાધના!
લેખકઃ ડે. ભાઈલાલ એમ. બાવીશી-પાલીતાણા કોઈ પણ કાર્યવાહી કે પ્રવૃત્તિ, સાધના કે ભાવના ભાવ પિતે સત્ય સમજે છે અને આરાધના કે આધ્યાત્મિક ઉપાસના-અંતરના છેવટ “કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે. આ શુભાશુભ ભાવથી, હાર્દિક ભાવનાથી, કે દિલની ધગશથી ભાવનાનું ઈલાચી પુત્રીનું દષ્ટાંત રસપ્રદ-બેધનથી કરવામાં આવતી તે તે કદી સિદ્ધ થતી પ્રદ હોઈ નીચે રજુ કરતાં આનંદ અનુભવું છું. નથી–સફળતા મળતી નથી. કહ્યું છે ને કે- ઈલાવર્ધન નગરમાં ધનદત્ત શેઠ રહે છે.
મન હોય તે માળવે જવાય !” જે દેહ એની પત્ની ધારિણીદેવીને યોગ્ય સમયે ઇલાનિશ્ચય હોય અને અંતરની ભાવના હોય તો દેવીના વરદાનથી પુત્ર જન્મે છે, જેનું નામ મુંબઈથી માળવે અવશ્ય પહોંચાય છે, પરંતુ ઈલા-પુત્ર રાખે છે. પુત્ર સ્વરૂપવાન અને જે દિલની ઈચ્છા ન હોય તે “મુલ ડ’ પણ ગણિયલ છે યુવાન થતાં સર્વ કળામાં નિપુણ દર પડી જાય. વળી સંસ્કૃતમાં ઉક્તિ છે કે- બને છે. એગ્ય ઉંમર થતાં લગ્નની વાત થઈ થાળી માવના તાદશ સિદ્ધિ II જેવી અંતરના રહી છે. એજ અરસામાં ઈલાવર્ધન નગરમાં ભાવના, તેવી કાર્યની સિદ્ધિ ! એટલે કે ધાયું એક નટ-નટીનું કુટુંબ આવ્યું. હંમેશાં સુંદર સિદ્ધ કરવું જ હોય તે મનને મજબુત રાખી ને આકર્ષક નટ-વિદ્યાના ખેલ કરે છે. શ્રી ભાવનાપૂર્વક પુરુષાર્થ કરવા જોઈએ અને તાજ ઈલાપુત્ર સમાચારથી આકર્ષાઈ ખેલ જેવા જાય ઈચ્છીત પ્રાપ્ત થાય છે. શાસ્ત્રો કહે છે-ધમ ના છે. એક નટ વાંસ ઉપર કલાત્મક ને અદૂભૂત ઉત્કૃષ્ટ આરાધના કરવી હોય તે દાન, શીલ, નૃત્ય કરે છે અને એક સ્વરૂપવાન પધિની તપ ને ભાવ, એ ચાર પ્રકારે થાય છે. પરંતુ જેવી નટી સુંદર ને મધુર કંઠે ગીત ગાતી એને એમાં પ્રાધાન્ય “ભાવ”નું છે. પ્રથમ ત્રણેય- સંગત આપે છે ઈલાચી પુત્રને નટનું સુંદર દાન, શીલ અને તપ જે ભાવપૂર્વક ન થાય નત્ય તે ગમ્યું પર તુ ગીત ગાતી નદીને તે એ નિસત્વ બને છે
મધુર કંઠ, સુંદર શૈલિ અને ભાવવાહી ગીત કાર્યની કે પ્રવૃત્તિની સફળતા માટે ઉત્તમ સાંભળી એ નટીને મહી પડશે અને મને મન ભાવના સાથે, દઢતા, મક્કમતા, નિશ્ચયબળ એને જ પરણવા નિશ્ચય કર્યો. જ્યારે માતાઅને કામ ૫ છળ તનમય થઈ જવાની વૃત્તિ પિતાએ લગ્નની વાત ઉચ્ચારી ત્યારે ઈલાપુત્રે જરૂરી છે, તો અવશ્ય કાર્ય પાર પડે છે. આવી વગર શરમે સ્પષ્ટ જણાવી દીધું કે પોતે તે શુભાશુભ ભાવનાને દષ્ટાંતપૂર્વક રજુ કરવા પેલી “નટી” સાથે લગ્ન કરવાને નિર્ણય કરી આપણા ગ્રંથોમાં ઈલાચી પુત્રની કથા પ્રચ- લીધે છે. એટલે હવે બીજી બધી વાતે લિત છે. જેમાં અશુભ ભાવનાથી ઘર-બાર, નકામી છે. સગાં-વહાલાં અને મહેલ-મિલકત છેડી પિતે પછી તે માતા-પિતાએ ઈલાપુત્રને કુળ, એક નટ-કન્યાના મેહમાં ફસાતા ગેર રસ્તે સરકાર, વ્યવસાય, વ્યવહાર, આદિની ઘણી ચડી જાય છે, પણ સદભાગ્યે અંતે શુભભાવના વાતો કરી-દલીલ કરી સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યા, જાગૃત થતાં ચેતી જાય છે. અંતરને પશ્ચાતાપ પરતુ ઈલાચી મા જ નહિ અને કહી દીધું ઘેરી લે છે અને વિચારોના વમળમાં શુભ કે-“કાં નટીને પરણું અથવા તો અગ્નિ પ્રવેશ
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૧૯૭૮
१७५
For Private And Personal Use Only
