Atmanand Prakash Pustak 075 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

રહે તેમ નથી કે તેમનામાં નિર્ગિક કાવ્ય- કરાવશે અને કાનમાં ગુંજારવ કરાવશે. આવા શકિત હતી અને તે ઉપર ઉપરની નહિ પણ પ્રકારની ડોલનશક્તિ અને પ્રતિભા જે કવિમાં ખરેખરી રસસિદ્ધ ગેયશક્તિ હતી. હેય તેને કયું સ્થાન ઘટે તે કહેવા કરતાં તુમ ચિદૂઘન ચંદ આનંદલાલ
કલ્પી લેવું વધારે પ્ય થઈ પડશે. તેરે દરશનકી બલિહારી
મેરે જિદકી ધૂપસું પૂજા, કુમતિ-કુગંધી લાલ તેરે દરશનકી બલિહારી.” દૂર હરી રે -આ કવનમાં એવી મજા છે કે આ પદ દશ-વીશ વખત એની અસલ
એને પચાસ વાર ગાઓ તે પણ તમને તૃપ્તિ
થાય નહિ અને દરેક વખતે તમારા અંતરમાં લેમાં ગવાય ત્યારે એની મજા એર છે, એમાં ભાવ ઓર છે, એની શાંતિ એર છે. એ ગાતાં
નવા નવા ભાવ પ્રકટે, ઉછળે અને તમને પ્રમોદ
કરાવે. આનું નામ તે કાવ્ય. ખાલી જેડકણાં અંતરાત્મા મહાન ઉદાત્ત ભાવના અનુભવે છે
કરીને છેવટે પોતાના નામનો ઉલ્લેખ કરે અને ધીમે ધીમે જાણે પોતે જ પ્રભુમય હોય
એમાં કવિતા નથી, ગેયતા નથી, માધુર્ય નથી, એવી દશા અનુભવે છે. આવી રસસિદ્ધ કવિતા નૈસર્ગિક બક્ષીસ વગર નીકળતી નથી. એ
રસ નથી અને ઊર્મિનું સંચલન નથી. આખા પૂજા પદમાં અનેરી સોરમ છે, વિશિષ્ટ
એમના કાવ્યથી જે એમનો અંતરાત્મા આત્માલેકન છે, અસાધારણ રસપૂંજ છે.
ઓળખી શકાતું હોય તે એ અતિ ઉદાત્ત
ભાવમાં સર્વદા મસ્ત રહેતા હશે એમ લાગ્યા એમાં જ્યારે “પુદ્ગલસંગ નિવારી” અને “અલખનિરંજન તિ સ્વરૂપી” એ પદો આવે
વગર રહે તેમ નથી. વાણી અંતરદશાને આવિ
ભંવ છે, શબ્દ-ચિત્ર અંતરાત્માનું પ્રદર્શન છે, છે ત્યાદે અંદર એક જાતને સ્વયંપ્રકાશ થાય
અને પ્રાણીને સમજવા માટે એના હૃદયને છે અને અપૂર્વ શાંતિ જામે છે. તમે કોઈ વખત
ફોટોગ્રાફ છે. આ રીતે શ્રી આત્મારામજી શૃંગારનાં કાવ્યોમાં મસ્ત થયા હશે, પણ આત્મસન્મુખ કાવ્ય શાંતરસની છણાવટ કરે
મહારાજને સમજવા માટે તેમનું એક કવન ત્યારે જે સહજાનંદ પ્રાપ્ત થાય છે તેને પ્રત્યક્ષ
સુંદર પ્રસંગ પૂરો પાડે છે. તેઓશ્રી શત્રુંજય ચમત્કાર નીરખવે કે અનુભવ હોય તે કરી
ગિરિ પર યાત્રા માટે પધાર્યા ત્યારે તેમણે
- ગિરિમંડન શ્રી આદિનાથ સન્મુખ ઊભા રહી આવાં જ કા તમને ડે લાવી શકે. મદમસ્ત : અવન-કવન ઉચ્ચાર્યું છે. એ પ્રથમથી મેહરાયની જાળ તે એવી ફેલાયેલી છે કે એ બેસીને ઘડી રાખ્યું હોય તેવું નથી, પણ પિતાની જાળમાં સફળ રીતે પ્રાણીને પકડી અંદરથી તે જ વખતે નીકળી ગયું હશે એમ શકે છે, પણ જિંદગીની જંજાળને વિસરી જણાય છે. એમાં જાણે પિતે અને ભગવાન બે જ જઈ આમરમતા કરાવે તેવાં કવને બહુ આત્માઓ દુનિયામાં હોઈ તેમ એકાગ્રતા કરીને અહ૫ છે, આત્મા ડોલાવે તેવાં કવને તેથી તેમણે ભગવાન સાથે વાત કરી છે, તેમાં તેમણે પણ અપ છે અને તેવાં પ્રકારનાં કવને આ અંતરપ્રાણ રેડ્યા છે. એ કવનની આખી ભાષા નૈસર્ગિક કવિનાં હેઈ ખાસ નેધવા લાયક છે. કુદરતી, સાહજિક, મર્મગ્રાહી હેઈ તેઓશ્રીને
હવે તમે “આઈ સુંદર નાર કર કર શૃંગાર યથાસ્વરૂપમાં બતાવે છે અને બહુ સંક્ષેપમાં ગાઓ કે “નાચત સુરવૃંદ છંદ, મંગલ ગુણકારી- એમની આખી જીવન-ભાવના વ્યક્ત કરે છે. નાચત સુર” ગાઓ. પ્રત્યેક પદ્ય તમારા હૃદયની “મનરી બાતાં દાખાજી મહારાજ હે, ઋષભજી અંદર ઊતરી જશે, વિશિષ્ટ દશાને અનુભવ થાને મનરી બાતાં દાખાજી મહારાજ”
ફેબ્રુઆરી, ૧૮