Atmanand Prakash Pustak 073 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

ધર્મલાભ !
લેખક : મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા વિક્રમ સંવત ૧ થી વિ. સં. ૩૦૦ સુધીને કાળે છે કે તેમનું નામ કુમુદચંદ્ર હતું, પણ સમય જૈન ઇતિહાસમાં “સિદ્ધસેન-યુગ' નામે જૈન ઇતિહાસમાં તેમની પ્રસિદ્ધિ “ સિદ્ધસે ઓળખાય છે. આપણુ મહાન આચાર્યોએ પણ દિવાકર'ના નામથી જ થઈ નીચેને પ્રસંગ સિદ્ધસેન દિવાકરની મુક્ત કંઠે પ્રશંસા કરી છે. તેમના જીવનને એક અણમોલ પ્રસંગ છે. શ્રીમદ્દ હરિભદ્રસૂરિજીએ સિદ્ધસેનને “શ્રત આચાર્ય સિદ્ધસેનસૂરિજી એક વખત જ્યારે કેવલી ની કટિમાં મૂકયા છે. પ્રચંડ તાકિક- ઉજજૈન નગરીમાં બિરાજતા હતા ત્યારે ભક્તવાદી દેવસૂરિએ તેમને પિતાના “માર્ગદર્શક- જનેના સમૂહમાં દેવમંદિર તરફથી ઉપાશ્રય રૂપ” માન્યાં છે. સુપ્રસિદ્ધ આચાર્ય હેમચંદ્ર તરફ જઈ રહ્યાં હતાં. મધ્ય રસ્તે આવ્યા તે સૂરિજીએ સિદ્ધસેનની કૃતિઓ સામે પિતાની વખતે સામેથી ઉજજૈન નગરીના મહાન રાજવી કતિઓને “અશિક્ષિત મનુષ્યના આલાપવાળી’ વિક્રમાદિત્ય હાથી પર બેસી રસાલા સાથે રાજજણાવી છે, તેમજ સિદ્ધહેમ શબ્દાનુશાસનમાં સભામાં જતા મળ્યાં અને મહાવતને કહી ઉદાહરણ પ્રસંગે “સન સિદ્ધસેન વય:' એ વિક્રમાદિત્યે હાથીને રસ્તાની એક બાજુ તરફ પ્રગવડે સિદ્ધસેનને સત્કૃષ્ટ કવિ તરીકે તારવી લેવા કહ્યું. વિક્રમાદિત્ય પિતે પણ હાથી
સ્વીકારેલ છે. મહોપાધ્યાય યશવિજ્યજીએ પરથી નીચે ઉતરી રસ્તાની એક બાજુએ ઉભા સન્મતિ તને ઉલ્લાસપૂર્વક છૂટથી ઉપયોગ રહ્યાં. કર્યો છે. ભગવાન પાર્શ્વનાથનું કલ્યાણ મંદિર સમ્રાટ વિક્રમાદિત્ય ચાણક્ય બુદ્ધિને એક સ્તોત્ર-જેનું સ્થાન નવમરણ સૂત્રમાં છે, તે ચતુર અને વિદ્યાવ્યાસંગી રાજવી હતે. એ જ કાવ્ય સિદ્ધસેનની એક અજોડ કૃતિ છે. સંસ્કૃત રીતે આચાર્ય સિદ્ધસેનસૂરિ પણ અધ્યાત્મ ભાષામાં રચાયેલું આ કાવ્ય અત્યંત બુદ્ધિપ્રધાન જગતના એક સમ્રાટ હતા. આચાર્ય સિદ્ધ અને મનહર છે. ઉજજૈનના મહાકાલ પ્રાસાદમાં સેનની ખ્યાતિ એ વખતે એટલી જબરદસ્ત હતી આ કાવ્ય રચવામાં આવ્યું હતું અને તેના કે લેકે તેમને ‘સર્વજ્ઞ પુત્ર નામથી ઓળખતા. પ્રભાવથી પાર્શ્વ પ્રતિમા પ્રગટી હતી એમ વિક્રમાદિત્યને સંત અને સાધુજને પ્રત્યે ભારે કહેવાય છે.
આદર અને માન હતા. આચાર્ય સિદ્ધસેન સિદ્ધસેન જન્મે બ્રાહ્મણ જાતિના અને સાથેના ભક્તજને રસ્તે ચાલતા ચાલતા વચમાં પોતાની પરંપરામાં વ્યાકરણ, કાવ્ય, વેદ અને “સર્વજ્ઞ પુત્ર કી જય” નાદ ગજાવતા હતા, ઉપનિષદુ આદિ ઉપરાંત વૈદિક તેમજ બદ્ધ અને એ સાંભળી વિક્રમાદિત્યને આચાર્યશ્રીની દર્શનને તેઓ સારી રીતે પચાવી ગયા હતા. કસોટી કરવાનું મન થયું. પરીક્ષા શક્તિ અને નિર્ભયતા તેમનામાં સ્વતઃ આચાર્ય ભગવંત વિક્રમાદિત્યની બાજુ સિદ્ધ હતાં. આ કારણે જૈન આગમ જોતા માંથી પસાર થયા છતાં, વિક્રમાદિત્યે કશી વેંત જ બીજા કોઈ સાધારણ વિદ્વાનને ન ભાસે બાહા વંદન વિધિ ન કરતાં મૌન સેવ્યું. તેમ એવું મહાવીર ભાષિત તત્ત્વ તેમની પ્રતિભાને છતાં હાથ ઉંચા કરી આચાર્ય સિદ્ધસેનસૂરિજીએ ભાસ્યું અને તેમની વિરક્તવૃત્તિ જાગી ઉઠતાં રાજવીને કહ્યું : “રાજન ! ધર્મલાભ !' ભગવાન મહાવીરનું શાસન સ્વીકાર્યું. ક્ષિા વિક્રમાદિત્યે મલકાતા મુખે તુરત જ કહ્યું;
૧૨૮ :
આનંદ પ્રકાશ