________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિષ્ઠા અને અહંકાર
–પૂ. કેદારનાથજી
[ પ્રતિષ્ઠા માન-સન્માન વિ. સાધકની પ્રગતિમાં અવરોધરૂપ બની જાય છે. માન-સન્માન Slow Poison-મીઠા ઝેર સમાન છે, જેને સ્વાદ મધુર અને મિષ્ટ હોવા છતાં પરિણામે તે જીવનું પતન કરે છે ચંડાળ કે ભંગી અસ્પૃશ્ય નથી, અસ્પૃશ્ય તે સાધકનું નિકંદન કાઢનાર માને અને પ્રતિષ્ઠાને મેહ છે સાચો સાધક તેનાથી દૂર રહે છે અને તેની જાળમાં સપડાચેલાની સ્થિતિ પેલા કરોળિયા જેવી થાય છે પોતે જ કરેલા ઘરમાં કેદીરૂપ બની મરણને શરણ થાય છે. આપણું એક વિદ્વાન મુનિરાજે સાચું જ કહ્યું છે કે :
विवेकनेत्र हरताऽस्मदीय मानेन तीव्रो विहितोऽपराधः ।
न त्यज्यते तच्छ्यणं तथापि कोदृश्यहो! मढधियः प्रवृत्तिः ! ।। અર્થાત્ અમારા વિવેકરૂપ નેત્રને હરણ કરતા માટે અમારો જબરો અપરાધ કર્યો છે. છતાં તેને પલે નથી મૂકાત ! કેવી મૂઢ દશા ! આ જ વાત પૂ. કેદારનાથજીએ ટૂંકામાં અત્રે સમજાવેલ છે.
પ્રત્યેક મેહ માણસની ઉન્નતિમાં બાધક મનમાં રહેલા સદુભાવને તેમના કલ્યાણ માટે અને અવનતિમાં કારણ થાય છે. તેમાંયે માન ઉપયોગ કરે એમાં ખરી સેવા છે. જે અને પ્રતિષ્ઠાના મેહની વિશેષતા એ છે કે તમારા મનમાં લેકે વિષે ખરો પ્રેમ જાગ્રત તેનાથી થતી અવનતિ જલદી તેના સ્થાનમાં હોય તો, તમે નિરહંકારી હો અને તમે પિતાની આવતી નથી. માટે તે બાબતમાં સાધકે વધારે ઉન્નતિ વિષે સાવધ હોઈ તમારામાં કાર્યદક્ષતા સાવધ રહેવું જરૂરી છે. આ મેહમાંથી હોય તે જ તમે આ સાધી શકશે. પણ આ તમારે અલિપ્ત રહેવું હોય તો તમારે તમારા સદગુણો તમારામાં નહિ હોય તે માન પ્રતિષ્ઠાના ધ્યેયનું સતત ભાન રાખવું જોઈએ. તમે દેશ અને કીર્તિના મેહમાં તમે વધુ ને વધુ સપકાર્યમાં, રાષ્ટ્રકાર્યમાં, સમાજસેવામાં હે તે ડાશો. વખત જતાં તે તમારું વ્યસન થઈ તમારા સદ્દગુણોને લીધે, સેવાવૃત્તિને લીધે જશે. માન પ્રતિષ્ઠા સિવાય સત્કર્મ કરવાની તમારૂં ગૌરવ કરવાની, તમારું માન સન્માન તમારી બુદ્ધિ નાશ પામશે. કરવાની લોકોને ઈચ્છા થાય એ સહજ છે. " પરંતુ એ પ્રસંગે તમારૂં ગૌરવ ન કરાવતાં,
પછી પિતા વિષેના લોકોના આદરને લીધે પિતે માન ન લેતાં તમારા સદાચરણનું અને તેને અહંકાર પોષાતો જાય છે, તેને ઉત્તેજન કરણ કરવાને તમારે તેમને આગ્રહ કરે અને મળે છે. તે અહંકારમાંથી મદ, મદમાંથી નશે, તેમ કરવામાં તમારૂં ગૌરવ છે એમ તમારે નશામાંથી બુદ્ધિબ્રશ અને તેને લીધે બધા તેમને સમજાવવું જોઈએ. લોકોના મનમાં અનર્થો થાય છે. આ મેહમાં રહેલે માં અને તમારા વિષે ખરે આદર હોય તો તેઓ નશો ઉગ્ર ન હોય તો યે તે આપણી મતિ તમારૂં કહેવું સાંભળશે. તમારે વિષે તેમના અને વિવેકને બધીર કરી નાખે છે એમાં શંકા નથી.
૧૩૨ :
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
