Atmanand Prakash Pustak 068 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૧૮૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[અશાડ
આજના સમાજના દરદની ચિકિત્સા આ પ્રમાણે જુદી જુદી દષ્ટિએ થઈ રહી છે. આ બંને દષ્ટિઓ વ્યાજબી અને સમજવા જેવી હોવાથી મેં આપની પાસે રજૂ કરી છે.
ધર્મભાવનાની તપાસ. અનેક પ્રસંગે આપણુ નાયકને મેં એ સવાલ પૂછતા સાંભળ્યા છે કે “ આ જમાનામાં શિક્ષિત વગ ધર્મ ઉપર આટલી બધી ઉપેક્ષાવૃત્તિ કેમ ધરાવે છે ?” આનો જવાબ ઉપરની બને દૃષ્ટિમાં આવે છે. આ જમાનાની વિશિષ્ટતા એ છે કે સર્વ ચીજોનાં મૂલ્યાંકન થવા લાગ્યા છે, તે પ્રમાણે ધર્મનું પણ મૂલ્યાંકન થવા પામ્યું છે; માટે આજે આપણે જ્યારે એક મંડપ નીચે એકઠા થયા છીએ ત્યારે આપણી ધર્મ વિષેની ભાવના તપાસવી જોઈએ. આ ભાવના આપણને એકત્રિત કરવામાં કારણરૂપ છે અને તે બરાબર સમજાય તે આપણું આધુનિક અનેક કષ્ટો અને દુઃખ ફેડવાને આપણે સમર્થ થઈશું, તેમ મારું માનવું છે.
આજે આપણી સમક્ષ જે સમશ્યા ઉકેલ માગી રહી છે, તેવી જ સમસ્યા ભૂતકાળમાં જુદા જુદા મહાપુરુષો પાસે ખડી થયેલી હતી, અને તે ઉપર વિચાર કરીને તેમણે મહાકલ્યાણકારી ધોરી રસ્તે બતાવેલો છે. પણ તે જોવા અને સમજવા માટે આપણી પાસે આંખ અને બુદ્ધિ જોઇએ. અલબત તકન્ય શ્રદ્ધા સેવીએ તો દેષરૂપ નીવડે અને શ્રદ્ધાને યોગ્ય સ્થાન ન આપીએ તે આપણું જીવન સાર્થક કરી શકીએ નહિ.
શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ ચોથા ડાકમાં ધર્મસિદ્ધિનાં પાંચ લક્ષણો આ પ્રમાણે દર્શાવેલાં છેઃ (૧) ઔદાર્ય, (૨) દાક્ષિણ્ય, (૩) પાપજુગુપ્સા, (૪) નિર્મલ-બેધ અને ( ૫ ) લાકપ્રિયતા, આ લક્ષણોને આધાર લઈને તપાસીએ કે આપણું જીવનમાં ધર્મ કટલે પરિણમ્યો છે.
ઉપરના પાંચે લક્ષણને વિચાર કરતાં એટલું સ્પષ્ટીકરણ કરવું જરૂરી ધારું છું કે તે દરેક લક્ષણ અતિ વિસ્તૃત અર્થમાં પ્રહણ કરવાનું છે.
ઔદાર્ય–કુપણુભાવને ત્યાગ. કેવળ પૈસાની ઉદારતા જ ઉદારતા છે, તેમ સમજવાનું નથી, પણ તુછપણને ત્યાગ કરે, તે સાચી ઉદારતા છે. ટૂંકા વિચાર એટલે વિશાળ દૃષ્ટિની ખામી, હલકી દષ્ટિ એટલે દરેક વસ્તુના દૂષણો જ જોવાની આદત, મારા-તારાપણુને અતિ આગ્રહ એટલે સ્વાર્થ દષ્ટિ, લોભબુદ્ધિ એટલે કોઈ વસ્તુ મેળવવાની લાલસા, જડતા એટલે જે કાંઈ પ્રહણ કર્યું હોય તે ખેટું જણાય તે પણ ન છોડવાનું વલણ, અવિનય એટલે આપણી સમક્ષ મહાપુરુષ હોય તેના ગુણની ખાત્રી થાય તો પણ કબૂલવા નહિ અને વિનય દર્શાવે નહિ, આ બધી તુછતા છે; અને આવી gછતા ન સેવવી તે ઔદાર્ય છે.
આવું ઔદાર્ય આપણું જીવનમાં ઉતાર્યું હોય તે જે અનેક કલહ આપણે આપણી આજુબાજુ જોઈ રહ્યા છીએ, તે જોવાનો પ્રસંગ આવે ખરો ?