Atmanand Prakash Pustak 068 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

૯ મા ]
ધનુ ધ્યેય :: જીવનની સર્વાંગી શુદ્ધિ.
૧૮૫
યેાગસાધકાને આ વગ જો સવિશેષ ઉન્નત પામે તેા પ્રભુશ્રી મહાવીરના શાસનને સમમ વિશ્વમાં ઉદ્યોત થાય કે જે જોવાને લાખે। આત્મા તલસી રહ્યા છે. આ દૃષ્ટિબિંદુને લક્ષમાં રાખી હુ' એ શબ્દો કહીશ.
સવિરતિ ધર્મનું પાલન કરનારાઓનું મુખ્ય કન્ય સંયમ, જ્ઞાન અને ધ્યાનની ઉપાસના છે, એટલે તેમના વધારેમાં વધારે સમય આ ત્રણ તત્ત્વાની સાધનામાં જવા જોઈએ. સંયમની સાધનાને સાદે અને સીધા અર્થ એ છે કે-મન, વચન તથા ક્રાયા પર કાબૂ મેળવવું. આ ધ્યેય સિદ્ધ થાય તે માટે જ સંસારનો ત્યાગ થાય છે, મહાત્રતા મહેણુ કરાય છે અને ગુરુકુળવાસનુ સેવન થાય છે; એ વાત લક્ષ બહાર જવી જોઇતી નથી. પ્રાચીન સામાચારી
પ્રાચીન કાળના નિયંથ મુનિએની સામાચારીને। અભ્યાસ કરતાં જણાય છે કેતેઓ એક પારસી જેટલી રાત્રિ બાકી રહે ત્યારે જાગૃત થઇને યાન ધરતા અને આવશ્યક ક્રિયા કરતા. દિવસની પહેલી પેરિસી સૂત્ર ગ્રહણ કરવામાં, ખીજી પેરિસી અથ ગ્રહણુ કરવામાં, ત્રીજી પેરિસી ગાયરીપાણીમાં, ચોથી પારિસી પૃચ્છનારૂપ સ્વાધ્યાયમાં તથા આવશ્યક ક્રિયામાં અને રાત્રિની પહેલી પેરિસીપરાવર્તનરૂપ સ્વાધ્યાયમાં ગાળતા તથા રાત્રિની ખીજી પેરિસી ધ્યાનમાં વીતાવતા. નવા સાધુએ આ વખતે સથારે જતા, એટલે પ્રત્યેક સાધક આછામાં આછી ચાર પારિસી સ્વાધ્યાયમાં અને એક કે એ પેારિસી ધ્યાનમાં ગાળતા. સમયના આવા કાળજીભર્યાં સદુપયેાગથી જ તેઓ મહાસયમી, મહાજ્ઞાની અને મહાધ્યાની થઈ શકતા અને એ રીતે પોતાનું તથા પરનું હિત સાધી શકતા.
આ સામાચારી ફરી અમલમાં આવે તે સંયમ, જ્ઞાન અને ધ્યાનની ઉપાસનામાં ઘણી જ પ્રગતિ થાય અને જૈનત્વની યાતિના વિશ્વરમાં પ્રકાશ થાય.
જ્ઞાનાપાસના
નાનાપાસનાને અર્થે માત્ર સૂત્ર-સિદ્ધાંતે વાંચી જવા એટલા જ નથી, પશુ તેમાં પ્રતિપાદિત કરેલા સિદ્ધાંત પર ઊંડુ. મનન-ચિ ંતન કરવાને છે અને એ મનન-ચિ ંતન વ્યવસ્થિત તથા તુલનાત્મક અભ્યાસપૂર્વક થાય તે માટે બીજું પણુ જે જે સાહિત્ય વાંચવાની જરૂર જણાય તે વાંચવાને છે. સર્વવિરતિના સાધકોએ કેટલા સમયમાં કેટલા અભ્યાસ કરવા જોઇએ, તે પણ નિયત થવાની જરૂર છે,
ધ્યાન
ધ્યાનમાં આગળ વધવા માટે યમ–નિયમા ગ્રહણ કરાય છે પણ એક આસને લાંબા સમય સુધી બેસવાની ટેવ, ત્રણ ગુપ્તિરૂપ પ્રાણાયામ અને બાહ્ય ભાવ તરફ ખેંચી જતી પ્રવૃત્તિના પ્રત્ય દ્વાર જરૂરી છે. જ્યાં સુધી ખાદ્ય ભાવમાં ખેચી જતી પ્રવૃત્તિઓ એાછી ન થાય ત્યાં સુધી ધારણા થઈ શકતી નથી, ધ્યાન જામતું નથી અને પરિણામે સમાધિનેા લાભ થતા નથી. આ બધાને રામબાણ ઉપાય કાયાત્સનુ મૂળ સ્વરૂપ સમજી તેને વધુ ને વધુ વિકસાવવાના છે.