Atmanand Prakash Pustak 059 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

ગુરુ અને શિષ્ય
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા મુનિરાજ શ્રી સિદ્ધર્ષિની ખ્યાતિ ચારે અભ્યાસ માટે મહાબોધિ વિધાપીઠમાં જવા માટે
રજા માગી, અને ગુરુદેવ પોતાના શિષ્યની આવી તરફ ફેલાઈ ગઈ હતી, જૈન સંઘે શ્રી સિહર્ષિને
વાત સાંભળી સ્તબ્ધ બની ગયા. વ્યાખ્યા–સુપ્રસિદ્ધ વક્તાનું બિરુદ આપ્યું હતું, અને તે તદન યથાર્થ હતું. ગાડીની મોરલી પર જ્ઞાનનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ સમજાવતાં ગુરુદેવે પિતાના વિષધર સર્પ પણ જેમ નૃત્ય કરવા લાગે છે, તેમ શિષ્યને કહ્યું : તારિક દષ્ટિએ જ્ઞાન અને સેય કાંઈ વેર-ઝેરથી અકળાયેલાં માનવીએ પણ તેમનું જા જાદા પદાર્થો નથી. આત્મા સ્વયં જ્ઞાન સ્વરૂપે વ્યાખ્યાન સાંભળી શાંત અને સૌમ્ય બની જતાં. છે. બહિર આત્મા, અંતરાત્મા અને પરમાત્મા, જુદા તર્ક, ન્યાય અને કાવ્યશાસ્ત્રમાં તે અજોડ વિદ્વાન જુદા શબ્દો હોવા છતાં એક જ વસ્તુના ઉપાધિભેદે હતા. વ્યાખ્યાનમાં ઉત્તમ દષ્ટાંત તેઓ એવી અપૂર્વ જુદાં જુદાં નામ છે. જ્ઞાનવડે પરમ આત્માની સ્થિતિ શૈલીથી સમજાવતાં કે શ્રોતાજને તેની પર મુધ પ્રાપ્તિ કરવાની છે, અને તેથી જ ભગવાન મહાવીરે બની જતાં, અને ઘડી બેઘડી તે પિતાની જાતને કહ્યું છે કે જે આત્મા છે તે જ વિજ્ઞાતા છે, અને પણ વીસરી જતાં. અન્ય ધર્મના પંડિત, સંતજને, જે વિજ્ઞાનને દષ્ટા છે તેજ આત્મા છે. ભક્તજને અને સંન્યાસીઓ પણ તેમના વ્યાખ્યાન
સિદ્ધર્ષિના ગળે ગુરુદેવની વાત ન ઉતરી એટલે ત્યાં ને લાભ લેવા ચૂકતા નહિં.
જવાના ભય સ્થાને બતાવતાં ગુરુદેવે કહ્યું: ત્યાં સિહર્ષિ યુવાન, સશક્ત અને ભારે તેજસ્વી ગયા પછી બૌદ્ધોની પેઠે રહેવું પડે, એનાં શાસ્ત્રો હતા. તેના ભાલ પર જ્ઞાન અને સંયમનું અલૌકિક ભણવાં પડે. તેમજ વિધિ-વિધાન પણ કરવા પડે, તેજ દીપતું હતું, અને તેથી ભલભલા વિદ્વાન સ્ત્રી અને ન્યાય તર્કની જટિલતામાં ગૂંચવાતાં પાછા પુરુષો પણ તેની પ્રતિભામાં અંજાઈ જતાં. અનેક ફરવાનું પણ કદાચ અશકય બની જાય. ધનવાન, વિદ્વાન અને અધ્યાત્મ પ્રેમી સ્ત્રી પુરૂષા સિહર્ષિના જ્ઞાન પાછળ અનુભવની ઉણપ હતી. તેમનો સમાગમ સાધવા અને પરિચયમાં આવવા અને અનભવ વિનાનું જ્ઞાન ઘણી વખત જીવન સતત પ્રયત્ન કરતાં, અને તેમાં જેઓ સફળ થતાં
વ્યવહારમાં ભારરૂપ થઈ પડે છે. ગુરુદેવની વાત તેઓની ગણતરી તે વખતે મહાન ભાગ્યશાળીમાં થતી. સાંભળી સિદ્ધર્ષિનું અભિમાન ઘવાયું અને તેણે કહ્યું
સિહર્ષિએ લગભગ તમામ ધર્મશાસ્ત્રોનો ગુદેવ ! ન્યાયતકની ટિલતામાં ગૂંચવાય જઉં અભ્યાસ કર્યો હોવા છતાં, બૌદ્ધ ધર્મના શાસ્ત્રોના તેવા સામાન્ય માનવી તમે મને માને છે ? મારૂ અભ્યાસથી તેઓ વંચિત રહ્યા હતા. બૌદ્ધ ધર્મના
આ ધ્યેય તે બૌદ્ધ ધર્મ પર વિજ્ય મેળવવાનું છે, અને શાસ્ત્રો માત્ર બૌદ્ધોને જ ભણાવવામાં આવતા. અને તે ધર્મનો શાસ્ત્રોના અભ્યાસ કર્યા વિના કયાંથી શકય તે માટે અભ્યાસીઓએ બૌદ્ધ ધર્મની વિદ્યાપીઠમાં બને ? જવું પડતું. એ વખતે, નાલંદા, ગયા, તક્ષશીલા ગુરુદેવ ભારે તત્ત્વજ્ઞ, વ્યવહાર કુશળ અને અને મહાબોધનગરમાં બૌદ્ધ ધર્મની વિદ્યાપીઠ હતી. અનુભવી હતી, એમણે અતજ્ઞાન અને નિમિત્તને સિહર્ષિએ પોતાના ગુવ પાસે બૌદ્ધ ધર્મના ઉપયોગ મૂકી જાણી લીધું કે સિદ્ધર્ષિ મહાબે ગયા