________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રાગૈતિહાસિક ગુજરાતઃ ટુંકિ નોંધ
સાહિત્ય પરિષદનાં ૨૧માં અધિવેશનમાં પુરાતત્ત્વ વિભાગનાં ડો. હસમુખ સાંકળિયાના વ્યાખ્યાનમાંથી સાભાર
આજથી એકહજાર વર્ષ પહેલાં શરૂ થયેલા કાળ ઈ. સ. ૯૦૦થી ઈ. સ. ૧૨૦૦ સુધીના કાળ, જેને આપણે સાંલકી યુગ તરીકે જાણીએ
છીએ તે—ગુજરાતના પ્રતિહાસના સુવર્ણ યુગ કહી
શકાય. ગુજરાતનું વિસ્તરેલુ` સામ્રાજ્ય, જાહેાજલાલી ભાગવતું પાટનગર, અસંખ્ય મદિરા અને તારાથી વિભૂષિત તળભૂમિ—આ સ પાણીની પૂરતી સગવડો સિવાય અસ્તિત્વમાં આવવાં અને લાંમે વખત નિભાવવાં અશકય હતાં. તેથી જ રાજા, રાણી, અધિકારી વર્ગ અને પ્રજાએ ઠેર ઠેર તળાવા, કૂવા વાડી બાંધી પેાતાને કૃતાર્થ થતાં માન્યા છે. આનું એક જ કારણ કે ઉત્તર ગુજરાતમાં હમણાંની જેમ વરસાદ બહુ અનિયમિત રીતે આવતા. એટલે દીર્ધદષ્ટિ રાખીને રાજાએ અને પ્રજાએ પાણી સંધરવું જ રહ્યું. આ તળાવ કે કૂવા તમે ધાંર્મિક દૃષ્ટિએ ખાંધા કે ખીજા ક્રાઇ હેતુથી, પર ંતુ એના
વાસને કારણે હાય યા ા ઋષિ ધાર આંગિરસને કારણે હાય, કારણ કે અથ ચત્તાનમા વમ દિ'સાસત્યવાતિ તા લક્ષ્ય ક્ષિળા: 'છાંદા. ઉપ. ૩-૧૯૪૬) શબ્દો દ્વારા આ જ્ઞાન ધાર ત્રિરસ તરફથી શ્રીકૃષ્ણને પ્રાપ્ત થયું હતું એમ કહેવાય છે.
ઉપરના તપ, દાન- અહિંસાદિ તત્ત્વા શ્રવણ વિચારધારા સાથે વધારે સુસંગત હાઇ આજના પડિતેા વાર આંગિરસ એ જ ભમવાન તેમનાથ છે એમ માનવા તરફ ઢળ્યા છે. વાચા હિંદી સંસ્કૃતિ અહિંસા) એથી જો કર આંગિરસ એજ તેમનાય ઢાય તેા તેમનાય વિષેની ઐતિહાસિક સાા કતા નિર્મૂળ બને.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ડા. હુસમુખ સાંકળિયા પ્રમુખ
ફાયદા તેા એક જ રૂપે થાય.
સાલ યુગનાં આવા કેટલાયે તળાવા અને કૂવામાં પાટણુનું સહસ્રલિંગ તળાવ અને વીરમગામનું કર્યું સર તળાવ પ્રસિદ્ધ છે.
પાણીની આ કિ`મત માનવે ફક્ત સાલકી યુગમાં જ જાણી ન હતી. ગુજરાતનો સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ આવાં તળાવાથી શરૂ થાય છે. આ કાળથી જ માનવ એક ઠેકાણે થાડાક સમય પણ કરી ઠામ રહેવા લાગ્યા અને પેાતાના કુટુંબીજનને જ્યાં રહેતા ત્યાં દાટવા લાગ્યા. આ વાતની શરૂઆત હજારો વર્ષ પર થષ્ટ. ઉત્તર અને મધ્ય ગુજરાતમાં જ્યાં જ્યાં કુદરતી તળાવા છે ત્યાં માનવે વસ્તી કરી હતી એમ અમારા છેલ્લાં વીશ વર્ષોંના અભ્યાસ પરથી માલુમ પડયુ છે. આ કેવી રીતે બન્યુ તે સહેજ વિસ્તારથી જોઇએ.
For Private And Personal Use Only
જૅમ ભગવાન નૈમનાથ એ જૈનધર્મના આ યુગના ૨૨મા તીર્થંકર છે તેમ જૈનશાઓની કલ્પના મુજબ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે આવતા યુગના પમ નામે ૧૨મા તીર્થંકર બનશે. જે ભવિષ્ય સમામ યુñ ચુñ એ વચન મુજબ ગીતાકારની ભાષા સાથે બહુ અ'શે મેળ ખાય છે. ગમે તે ડા; પણ એક વાત છે જ કે ગાવ’શાદિ પ્રાણીઓની રક્ષાના ધમ શીખવી શ્રીકૃષ્ણે તેમ જ અહિંસા ધ્યાનેા ધર્મો શીખવી નેમનાથે આજની ભારતીય સંસ્કૃતિના ઊડા પાયા નાખ્યા હતા.
