Atmanand Prakash Pustak 056 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

મનની ચંચલતા
૧૨૯
મનને બીજી ઉપમા ભૂતની આપવામાં આવે છે. નહીં પણ એવી સલાહ આપી શકે તેવા લાયક અને એમાં એમ બતાવવામાં આવે છે કે, એ ભૂતને માણસેથી મહે છુપાવી તે દૂર ભાગે છે. અને પરિ. હમેશ કાંઈ ને કોઈ કાર્ય પૂરું પાડવું જોઈએ. એ સુમને વિચાર કર્યા વગર જ એ ગમે તેવા નીચે કાર્યમાં વ્યગ્ર હોય ત્યાં સુધી એ આડુંઅવળું કાંઈ કરે કર્યો કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. એનું એ મને પિતાનું નહી, પણ એને સોપેલું કાય' પતી ગયા પછી જ્યારે છતાં પોતાના જ હિતવિરુદ્ધ કાર્યો છડેચોક કર્યું જાય એ નવરું પડે છે ત્યારે એ પિતાના જ માલીકને માથે છે. અને આપણે મુંગે મોઢે એ બધું સહન કરતા ચઢી બેસે છે, અને નાના પ્રકારની વિચારમાલા એના રહીએ છીએ. એ આપણી કેવી નબળાઈ! કેવી. માથામાં જાગ્રત કરી એને સાચા માર્ગ ઉપરથી પરા- મૂર્ખતા ! અને કેવી નાલાયકી ! વૃત કરી આડે માર્ગે દોરી જાય છે. એ રીતે મન આપણે ઇતિહાસ અને આપણી પરંપરા આપભૂત થઈને આત્માને કનડે છે. ત્યારે એ ભૂતને ટી ણને આપણી નબળાઈનું પરિણામ કહી આપે છે. કરવા માટે આપણે કોઈ ને કોઈ માર્ગ તે શોધવે જ છે
તેમ એવા એ અગમ્ય અને રોધી નહીં શકાય એવા જોઈએ.
મનને પણ નાથવાને સમર્થ નિવડ્યા તેમજ તેને મન કેટલું ચંચલ અને શીઘગામી હોય છે તેને બરાબર પિતાનું કહ્યું કરવા લગાડનારા મહાત્માઓ વિચાર કરતાં આપણું જોવામાં આવે છે કે, આ જગતમાં ઉત્પન્ન થયા એવા સંતે ઈતિહાસ એ એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ, એક ગામથી પણ આપણી નજર સામે છે જ. જ્યારે આપણે જાણીએ બીજે ગામ અગર પૃથ્વીના છેડા સુધી ક્ષણવારમાં છીએ કે, તેઓ પણ આપણુ જેવા જ મનના તાબે જઈ આવે છે. અત્યંત કઠણ અને નિબિડ જંગલમાં થએલ ભાન જ હતા અને પિતાની દીર્ઘ સાધના ભટતા એને વાર લાગતી નથી. એ પિતાની ક૫ અને આત્મબળના પરાક્રમ મનોનિગ્રહ કરી શકયા નાના ઘડા ઉપર ક્ષણવારમાં સવાર થઈ ગમે ત્યાં હતા, એ પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવે છે. ત્યારે આપણે. પ્રવાસે નિકળી પડે છે. એકાદ અત્યંત નજીક ગણુતા પણ તેવો પ્રયત્ન શા માટે ન કરી શકીએ? જે વસ્તુ નક્ષત્ર ઉપરથી પ્રકાશનું એક કિરણ નિકળે તે આપણું તેઓ કરી શક્યા તે જ વસ્તુ આપણે માટે અશક્ય સુધી પહોંચતા અગણિત પ્રકાશ-વર્ષો લાગે છે ત્યારે શા માટે હેઈ શકે? કહેવું પડશે કે, આપણે તેવા મનને એટલું અંતર કાપતાં જરા પણ વાર લાગતી પ્રકારથી મનને તાબે કરવા માટે પ્રયત્ન કરતા નથી, નથી. અત્યંત અગમ્ય એવા સ્થાને એ પહોંચી જઈ એ આપણું જ નબળાઈ છે. આપણે જે એમજ માની નવી નવી દુષ્ટ વાસનાઓની કમાણી કરી લાવે છે. બેસી રહીએ કે, આપણાથી કંઈ જ બનવાનું નથી અને પોતાનો માલીક જે આત્મા તેને ગમે ત્યાં રખ- ત્યારે આપણી નબળાઈને કયારે પણ અંત આવડાવતું જ રહે છે. એવું આ મન ચંચલ અટપટું વાને નથી, માટે આપણે આજથી જ નહીં પણ અને ચપલ છે. એ સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે, અને અત્યારથી જ તે માટે અર્થાત મનને તાબે કરવાના મન જ્યારે પોતાનો ધણી જે આ તેને માથે પ્રયત્ન શરૂ કરવા જોઈએ. એ પ્રયત્ન શી રીતે કરી સવાર થઈ જાય છે ત્યારે એની બુદ્ધિ નષ્ટ થઈ જાય શકાય તેને આપણે વિયાર કરીએ. છે. અને એ સ્પષ્ટ રીતે આંધળા, બહેરો અને સૂગે આપણે જો સારી રીતે લખી અને વાંચી શકીએ થઈ જાય છે. પછી તે આ કાર્ય કરવા લાયક છે કે તેમ હોઈએ તે જ્ઞાની પંડિત સંત મહાત્માઓએ છોડવા લાયક છે એ એને જણાતું નથી. કોઈને લખેલ શિષ્ટ ગ્રંથનું વાચને ખાપણે કરવું જોઈએ. ઉપદેશ એના કાન સુધી પહોંચી શકતું નથી. અને વાચન ભલે થોડું હોય પણ તે મનનપૂર્વકનુ દેવુ કોઈની સલાહ લેવાનું પણ એને સુઝતું નથી. એટલું જ જોઈએ. એમાં જે શંકાસ્પળ જોવામાં આવે અગર