________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ મહિમા છંદ તીર્થ અંતરીક્ષપાર્શ્વનાથકી–કલિકાલમાં ધરતીથી અધર પ્રતિમાવાલું આ એક જ તીર્થ છે. તે તીર્થ દક્ષિણ અને મધ્યપ્રદેશનાં ત્રણ તીર્થોમાંનું એક તીર્થ છે. તે મધ્યપ્રદેશના આકેલા જીલ્લાના સિરપુર ગામે આવેલું છે. અને તે શ્રીઅંતરીક્ષાર્થનાથજીના નામથી પ્રસિદ્ધ છે.
( આ તીર્થ અંગે મુનિરાજ શ્રી જ બૂવિજ્યજીએ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશમાં (આ પેપરમાં) તા. ૧૪-૪-૫૦ના અંકથી એક લેખમાલા શરૂ કરી તા. ૧૨-૨-૫૧ ના અંકે પૂરી કરી છે. તેમાં આ તીથ ઐતિહાસિક વાત વગેરે વિસ્તારથી અપાયું છે. તેમાં શ્રી જિનપ્રભસરિવિરચિત વિવિધતીથકલ્પ, કવિ શ્રી લાવણ્યસમયરચિત અંતરીક્ષ છ, ભાવવિજયગણિવિરચિત શ્રીઅંતરીક્ષપાર્શ્વનાથ સ્તુત્ર આદિ અનેક પ્રમાણે અને કોર્ટના ચૂકાદા વગેરેને સારે સંગ્રહ કરી લેખ શણગાર્યો છે. તેથી લેખ ઘણે લાંબે ને મનોહર થયેલ છે. અહીં એક વાત ખાસ નોંધવા જેવી છે કેઆગમોબારકશ્રીના સમયે બાસીમમાં ચાલેલ કેસની ૧૫-૪-૫૧ ના અંકમાં માત્ર નોંધ જ લીધી છે. )
પ્રસ્તુત લેખમાં ઉપર જણાવેલી વાતને સ્થાન ન આપતાં ફકત છંદ, તેમાં ગાયેલ મહિમા અને તેને લગતા પ્રસંગેનો પરિચય આપવાને ઉદ્દેશ છે.
શ્રીનીલ-રાવણના સમયમાં વેલ અને ગેબરથી બનાવી પૂછને આશાતના નિવારવા સરોવરમાં પધરાવેલ, મુખાદિ પ્રક્ષાલનથી નીરોગી થયેલા રાજદ્વારા પ્રગટ થયેલ, ગાડામાં લાવતાં પ્રમાદના પાપે અદ્ધર રહેલ, રાજાના અભિમાનથી મંદિરમાં નહિ બિરાજેલ, મલવારી શ્રી અભયદેવસૂરિની આરાધનાથી પદ્માવતીદેવીએ જણાવેલ સંઘના બંધાવેલા મંદિરમાં સાત આંગલ અદ્ધર પ્રતિષ્ઠિત થયેલ, ભાવવિજયજીગણીનાં આંખનાં પડલ ખોલી દર્શનથી પાવન કરેલ, તેમના જ ઉપદેશથી બંધાવેલા મેટા મંદિરમાં સં. ૧૭૧૫ ના ચૈત્ર સુદ ૬ને રવિવારે પ્રવેશ કરી એક આંગલ અદ્ધર પ્રતિષ્ઠિત થયેલ ને કલિકાલે પણ અધર રહેલ શ્રીઅંતરીક્ષપાર્શ્વનાથજીના મહિમાને ગાનાર આ છંદ છે.
અંક ગતિ ત્રિય-આ છંદની પ્રત ત્રણ પાનાની અને ૫૦ ૫ઘવાળી છે. તેના બે પાનાની બન્ને પુદીમાં લખાયું છે. જયારે ત્રીજા પાનાની એક જ પુદ્દીમાં નવ લાઈન છે. એક એક પુદ્દીમાં સેલ સોલ લાઈન છે. એમ ૧૬૮૪=૪૪+૯=૭૭ લાઈન છે. અને એકેક લાઈનમાં ૪૦ થી ૪૪ અક્ષરે છે, તેથી પ્રખ્યાગ્ર ૯૫ ક લગભગ થાય. છંદની ભાષા તે ગુજરાતી છે, પણ કર્તાએ છંદનું લાલિત્ય લાવવા સંસ્કૃતના સારા શબ્દોનો ઉપયોગ કર્યો છે.
Tઘનો માળ-આ છંદના પદોમાં નીચે મુજબની જુદી જુદી ગેય પદ્ધતિઓ છે. ૧ થી પ-દેહા
૩૧—- અજ્ઞાત) ૬ થી ૮-છંદ
૩૨ થી ૩૫-દજાતિ મરહદી ચાલ ૧૦-૧૧-છંદજાતિ
૩૬-૩૭–દુહા ૧૨ થી ૧૬-ચાલ
૩૮ થી ૪ર-દજાતિ રૂ૫ વર્ણન-અદ્ધનારાચ ૧૭ થી ૨૦-છંદજાતિ ગીતા
૪૩ થી ૪૬-દુહા ૨૧ થી ૨૪-ચાલ
૪૬ થી ૪૯-ઈદજાતિ આયલ પાડી ૨૫ થી ૩૦-છંદજાતિ-દેશ નામ
-છંદજાતિ દેશી ૧ કુલપાકમાં માણિક્ય સ્વામી શ્રી ઋષભદેવજી, ભદ્રાવતીમાં સ્વદેવ શ્રીકેશરિયાપાનાથજી અને સિરપુરમાં શ્રીઅંતરીક્ષપાર્શ્વનાથજી. ૨ આ જ ભાવવિજય ગણીને રચેલે આ છંદ છે.
( ૧૫૬ )e.
For Private And Personal Use Only
