Atmanand Prakash Pustak 051 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 10

અનુકંપાદાન
આ
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૫૭ થી ચાલુ) હે ભવ્યાત્મા! અનંતજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, વીર્ય, જીવનસુખ તથા આનંદ-આદિ અખૂટ સ્વસંપત્તિના સ્વામી આત્માને અનાદિકાળથી મહારાજાએ અનેક પ્રકારના મિથ્યા પ્રલોભનોમાં ફસાવીને સંપત્તિહીન બનાવ્યો છે. અને પોતાની સત્તાથી આત્માની સ્વતંત્રતા છીનવી લીધી છે.
વસંપત્તિથી હીન થવાથી, પરસંપત્તિથી પોતાને નિર્વાહ કરનાર આમાં જે અનંતજ્ઞાનની શક્તિ ધરાવતો હતો અને પરસંપત્તિની સહાયતાની જેને જરાય જરૂરત ન હતી તે મોહનો ગુલામીથી જકડાઈ રહ્યો છે, અને તેની પાસે એટલી પણ સ્વતંત્રતા રહી નથી કે ઘડી પછી શું થશે તેને નિશ્ચિતપણે જાણી શકે. એમ તો આત્મા ત્રણે કાળના ક્ષણવર્તી ભાવોને સ્વતંત્રપણે જાણવાની શકિત ધરાવે છે પણ અત્યારે તે મેહની શીખવણીથી માનેલા પગલિક સુખોને માટે સંપત્તિ મોક્ષને ત્યાં ઘરેણે મૂકેલી હેવાથી તે જેવું ને જેટલું જણાવે તેટલું જ જાણવાનું રહ્યું અને તે પણ મોહે નિયુક્ત કરેલા પિતાના જ જડાત્મક સાધનારા પરાધીનપણે નિર્વાહ પૂરતું જ, અનાત્મિક મેહની ઈચ્છા પ્રમાણે જ આત્મા પિતાની જ્ઞાનાદિ સંપત્તિને ઉપયોગ કરી શકે છે. ઘણી વખત મોહ આત્માને આંધળા અને બહેરા બનાવીને તેને પિતાની સંપત્તિ વાપરવા દેતો નથી. અને જડાસક્ત બનાવીને વધારે ને વધારે સંપત્તિહીન બનાવતા જાય છે, જેથી પિતાની સત્તા મજબૂત બનાવીને આત્માને પિતાના દાસપણામાંથી છૂટવા દેતો નથી.
સત્યની મૂર્તિ સ્વરૂપ પ્રભુ મહાવીરે મોહના દાસપણામાંથી મુક્ત થઈને સંપત્તિ મેળવી સ્વતંત્ર બનવા સત્યાગ્રહ આદર્યો ત્યારે પિતાની સત્તામાં જકડી રાખવા માટે અનેક પ્રકારની કનડગત કરી તોયે પ્રભુએ અડગ રહીને મોહની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કર્યું અને શાશ્વત સત્યને વળગી રહ્યા. મેહે નંદિવર્ધનને પ્રેરણા કરી અને સ્નેહગર્ભિત વચનોઠારા પિતાની સત્તા નીચે ચાંપી રાખવા પ્રયાસ કર્યો, પણ પ્રભુએ નંદિવર્ધનને સત્ય સમજાવી મોહને આધીન ન રહેવા પિતાની દૃઢ પ્રતિજ્ઞા જણાવી. પ્રભુએ મોહની સત્તાને મૂળથી ઉછેદ કરવા જ્યારે તેની જાળમાંથી નીકળી ઉગ્ર સત્યાગ્રહ આદર્યો ત્યારે કોઈ પણ પ્રકારે પ્રભુને સત્યાગ્રહ છોડાવી પિતાની સત્તા નીચેથી ન ખસવા દેવા અનેક પ્રકારના વિષમ પ્રસંગો ઉપસ્થિત કર્યા, મોહના બંધન તોડી સત્યની દિશામાં પ્રયાણ કરતી વખતે મોહગર્ભિત સંબંધીઓના કરુણ વિલાપેને પીઠ દઈને સત્યની સન્મુખ જ તે રહ્યા. દિવ્ય સુગંધી શરીરમાંથી મોહના નિવાસને નાશ કરનાર પ્રભુએ મેહની મનાવેલી અનુકૂળતા તથા પ્રતિકૂળતાનો અનાદર કરીને સુગંધીના કામી યુવાન પુ અને સંદરતાની કામી યુવાન સ્ત્રીઓના મોહને આધીને કરવાના પ્રયાસને નિષ્ફળ બનાવ્યા. પૂર્વાવસ્થાના પિતાના મિત્ર તાપસને પ્રભુ મળ્યા ત્યારે મેહની કુટિલતા કાંઈક ધ્યાન બહાર રહેવાથી તાપસને ભેટ્યા અને તેના ભાવભીના આગ્રહથી માસું રહેવાનું સ્વીકારી અવસરે ચોમાસું રહ્યા; પણ ચોમાસામાં જ નિવાસના ઝુંપડામાંથી ઘાસ ખાતી ગાના પ્રસંગે તાપસહારા મેહની કુટિલતા જણાવાથી મેહના છળથી બચવા પ્રભુ પાંચ અભિગ્રહ-પ્રતિજ્ઞાઓ ધારણ કરીને સત્યને માર્ગે ચાલી નીકળ્યા. ત્યારે મોહે પણુ હઠ પકડી અને પ્રભુને સત્યાગ્રહ છોડાવવા પિતાનું સંપૂર્ણ બળ તથા સત્તા વાપરવા માંડી. ગોવાળી આદિ અનેક વ્યક્તિઓ દ્વારા પ્રભુને સત્યાગ્રહ ન છોડાવી શકાય ત્યારે છેવટે સંગમદેવને પ્રેરણા કરી અને તેની સહાયતાથી પિતાના રાગ-દ્વેષ સુભટોને સબળ બનાવીને કેઈપણ હિસાબે પ્રભુને સત્યાગ્રહથી ભ્રષ્ટ કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરીને છેવટનું બળ અજમાવ્યું. સત્ત્વશાળી ધીરપુરુષોને પણ અકળાવી નાંખે
© ૭૨ ]e.