________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનભંડારોની સમૃદ્ધિ.
૭૭
સંશોધિત અને શુદ્ધ કરેલા છે. એમાં સાંખ્યકારિકા ઉપરનું ગૌડપાદનું ભાષ્ય તથા બીજી વૃત્તિઓ છે. યોગસૂત્ર ઉપરની ચાસભાગ્ય સહિત તવૈશારદી ટીકા છે. ગીતાનું શાંકરભાષ્ય અને હર્ષદેવનું ખંડન ખંડખાદ્ય છે. વૈશેષિક અને ન્યાયદર્શનનાં ભાષ્ય અને તેના ઉપરની ક્રમિક ઉદયનાચાર્ય સુધીની બધી ટીકાઓ મોજૂદ છે. ન્યાયસૂત્ર ઉપરનું ભાષ્ય, તેનું વાર્તિક, વાર્તિક પરની તાત્પર્યટકા અને તાત્પર્યટીકા પર તાતપર્યપરિશુદ્ધિ તથા એ પાંચે ગ્રંથ ઉપર વિષમ પદવિવરણરૂપ “પંચપ્રસ્થાન' નામનો એક અપૂર્વ ગ્રંથ એ સંગ્રહમાં છે. બૌદ્ધ પરંપરાના મહત્વપૂર્ણ તર્કગ્રંથમાંથી સટીક સટિપ્પણ ન્યાયબિંદુ તથા સટીક સટિપ્પણ તરવસંગ્રહ જેવા કેટલાય ગ્રંથ છે. અહીં એક વસ્તુને હું ખાસ નિર્દેશ કરવા માગું છું, જે સંશોધકોને માટે ઉપયોગી છે. અપભ્રંશ ભાષાના કેટલાય અપ્રકાશિત તથા અન્યત્ર અપ્રાપ્ય એવા બારમી સદીના મોટા મોટા કથા-ગ્રંથે આ ભંડારમાં છે. જેવા કે વિલાસવઈકહા, અરિટનેમિચરિઉ, વગેરે. એ જ રીતે છંદવિષયક કેટલાક ગ્રંથ છે જેની નકલે પુરાતત્ત્વકેવિદ શ્રી જિનવિજયજીએ જેસલમેરમાં જઈને કરાવી હતી. એ નકલેને આધારે પ્રોફેસર વેલિનકરે તે પ્રગટ કર્યા છે. - ખંભાતના શ્રી શાંતિનાથ તાડપત્રીય ગ્રંથભંડારની બેએક વિશેષતા છે. તેમાં ચિત્રસમૃદ્ધિ તે છે જ, પણુ ગુજરાતના સુપ્રસિદ્ધ મંત્રી અને વિદ્વાન વસ્તુપાલની સ્વહસ્તલિખિત “ધર્માસ્યુદય’ મહાકાવ્યની પ્રત છે. પાટણના ત્રણ તાડપત્રીય સંગ્રહની અનેક વિશેષતાઓ છે. જેમાંની એક તે એ કે ત્યાંથી ધમકીતિને હેતુબિંદુ” મંથ અચંટની ટીકાવાળો પ્રાપ્ત થયો છે, જે અત્યાર સુધી મૂળ સંસ્કૃતમાં કયાંયથી મળ્યો નથી. જયરાશિનો “તો પપ્લવ' જેને બીજે કશે પત્તો લાગતું નથી, તે પણ અહીંથી મળે છે.
કાગળના ગ્રંથોના ભંડારોમાંથી ચાર પાંચને નિર્દેશ જ અહીં પૂરતે થશે. પાટણને તપાગચ્છનો ભંડાર, રાજસ્થાની, હિંદી અને કારસી ભાષાના વિવિધ વિષયેના સેંકડો ગ્રંથોથી સમૃદ્ધ છે. જેમાં આગમાં બર’ નાટક પણ છે, જે બીજે દુર્લભ છે. પાટણના ભાભાના માડનો ભંડાર પણ કેટલીક દષ્ટિએ મહત્વનું છે. હમણાં હમણાં તેમાંથી છઠ્ઠી સાતમી સદીના બૌદ્ધ તાર્કિક આચાર્ય શ્રી ધર્મકીતિના સુપ્રસિદ્ધ ‘પ્રમાણુવાર્તિક” ગ્રંથની પજ્ઞ વૃત્તિ મળી છે, જે તિબેટથી પણ આજ સુધી મળી નથી. ખંભાતને જેનશલાકાને ભંડાર પણ મહત્વનું છે. એમાં વિક્રમ સંવત ૧૪ ની લખેલી જિનેશ્વરના “કથાકેશ'ની પ્રત છે. જેના ભંડારમાં મળતી કાગળની પોથીઓમાં તે સૌથી પુરાણી છે. આઠ વર્ષ પછી આજે પણ તેના કાગળની સ્થિતિ સારી છે. ઉપાધ્યાય શ્રી યશેવિજ્યજીએ સ્વહસ્તે લખેલા કેટલાક ગ્રંથે--જેવા કે “વિષયતાવાદ' “સ્તોત્રસંગ્રહ” વગેરે એ જ ભંડારમાંથી હમણાં હમણાં મને મળ્યા છે. જેસલમેરના એક કાગળના ભંડારમાં ન્યાય અને વૈશેષિક દર્શનના સૂત્ર, ભાષ્ય, ટીકા, અનટીકા, વગેરેનો પૂરો સેટ ખૂબ શુદ્ધ રૂપમાં તથા સટિપ્પણ મેજાદ છે. જે વિ. સં. ૧૨૭૯ માં લખેલ છે. અમદાવાદના કેવળ બે જ ભંડારાનો હું નિર્દેશ કરું છું. પગથિયાના ઉપાશ્રયના સંગ્રહમાં શ્રી યશોવિજયજીના સ્વહસ્તે લખેલી “પ્રમેયમાલા” તથા “વીતરાગસ્તોત્ર અષ્ટમ પ્રકાશ'ની વ્યાખ્યા એ બે ગ્રંથો હમણાં હમણાં આચાર્ય શ્રી વિજયમનહરસૂરિજીઠારા મળ્યા છે. બાદશાહ જહાંગીરધારા સંમાનિત વિદ્વાન ભાનુચંદ્ર અને સિદ્ધિચંદ્ર રચેલા કેટલાક ગ્રંથે એ સંગ્રહમાં છે. જેમ કે નૈષધની તથા વાસવિદત્તની ટીકા વગેરે.
મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી [ સાહિત્ય પ્રદર્શનના ઉદ્દઘાટન પ્રસંગે કરેલા નિવેદનમાંથી ] “બુદ્ધિપ્રકાશ”માં આવેલમાંથી ઉદ્ધત.
For Private And Personal Use Only
