Atmanand Prakash Pustak 047 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

॥ नमः श्रीअन्तरिक्षपार्श्वनाथाय ॥ श्री अंतरिक्षपार्श्वनाथजी तीर्थ.
(ગતાંક ૫૪ ૧૭૫ થી ચાલુ) શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથજી તીર્થને સં. ૧૨૮૫ આસપાસ શ્રી જિનપ્રભસૂરિજીએ લખેલે એતિહાસિક વૃત્તાંત ગતાંકમાં આવી ગયેલ છે. ત્યારપછી કાલાનુક્રમે જોતાં દેવગિરિ(દોલતાબાદ)માં વસતા રાજા નામના સંઘવીએ વિ. સં. ૧૪૭૩ પૂર્વે અંતરિક્ષ જીતીર્થની યાત્રા કર્યાને ઉલેખ મળે છે, પરંતુ આમાં અંતરિક્ષજીને માત્ર નામે લેખ જ હોવાથી આ અને આવા બીજા માત્ર નામે લેખવાળા ભાગ લેખને અંતે અક્ષરશ: યથાશકય આપવામાં આવશે. હમણું તે આ તીર્થની ઐતિહાસિક માહિતી આપતા હોય તેવા ઉલલેખો જ તપાસીશું.
આ દષ્ટિએ કાલાનુકને જોતાં શ્રી જિનપ્રભસૂરિએ રચેલા વિવિધતીર્થકલ્પાન્તર્ગત પુર જતરિક્ષાર્શ્વનાથ પછી વિ. સં. ૧૫૦૫ રચાયેલા ૩ઘરાણતિ નામના ગ્રંથનું સ્થાન આવે છે. કોવેરાવાતિના કત તપાગચ્છાધિપતિ આ. શ્રી સમસુંદરસૂરિજીના શિષ મહોપાધ્યાય શ્રી ચારિત્રરત્નગણીના શિષ્ય પં. શ્રી સેમધર્મગણું છે. તેમણે ઉપદેશસસતિમાં બીજા અધિકારના દશમા ઉપદેશમાં (શ્રી જેને આત્માનંદ સભા, ભાવનગરથી પ્રકાશિત પૃ. 4 થી ) ૨૪ લાકમાં અંતરિક્ષને ઇતિહાસ વર્ણ છે. તેમાં આવતું વર્ણન અમુક પ્રકારને શાબ્દિક ભેદ હોવા છતાં પણ ગયા અંકમાં આવી ગયેલા શ્રી જિન પ્રભસૂરિજીએ કરેલા વનને જ બહુ અંશે મળતું છે. રાવણની, માલિસુમાલિની
૧. ઉલ્લેખ રાજા સઘવીના દેસાઈ નામની પનીએ સિદ્ધાચલની યાત્રા કરીને પાછા વળતાં વચમાં ખંભાત મુકામે વિ. સં. ૧૪૭૩ માં લખાવેલી શ્રી ધર્મ જોષસૂરવિરચિત કાલકાચાર્યકથાની એક પ્રતિના અંતમાં લખાવનાર આદિનું વર્ણન કરતી ૪૮ કની પ્રશસ્તિમાં છે. આ પ્રશસ્તિ પ્રેમી યમનન ઝ માં તારક મહૃરવી જ પ્રતિ એ શીર્ષક નીચે સારાભાઈ મલિાલ નવાબે આપી છે. (જુઓ. પૃ. ૫૪૭).
૨ ઉપદેશસપ્તતિમાં અંતરિક્ષજીના અધિકારમાં ૨૧, ૨૨, તથા ૨૪ મા લેકમાં મંથકાર જણાવે છે કેनिवेश नगरं नव्यं श्रीपुरं तत्र भूपतिः। अचीकरच प्रोत्तुंगं प्रासादं प्रतिमोपरि ॥२१॥ घटी गर्गेरिकायुक्तौ न्यस्य नारी स्वमस्तके । तबिम्बाधः प्रयाति स्म पुरेति स्थविरा जगुः ॥२२॥ कियदन्तरमद्यापि भूमि-प्रतिमयोः खलु । अस्तीति तत्र वास्तव्या वदन्ति जनता अपि ॥२४॥
ભાવાર્થ “ ત્યાં રાજાએ શ્રીપુરા સિરિપુર) નગર વસાવીને પ્રતિમા ઉપર (ફતે) ઊંચે પ્રાસાદ બંધાવ્યો. ઉપરાઉપરિ બે ઘડા ઉપર ગાગર મૂકીને તે માથા ઉપર ઉપાડીને પહેલાં (પાણિયારી)
પ્રતિમાજી નીચેથી નીકળી શકે એટલી મૂર્તિ અદ્ધર હતી એમ જાના માણસે કહે છે. હમણાં પણ ભૂમિ અને પ્રતિમા વચ્ચે કેટલુંક અંતર છે એમ ત્યાંના (સિરપુરના) વતની લેકે કહે છે,