________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ સંસાર સર્વત્ર વિષમ જ છે
(ii)
૧૬૩
કરે છે, ક્ષણવાર ધનાદિકના કારણે વિવાદ-કજીયા ભવક્રીડા પણ સંતાપકારક થાય છે. તથા અનિપુણ કરે છે, કોઈ વાર ભય પામીને આમતેમ નાશી જાય મૂખ પતિને વિષે નિપુણ સ્ત્રીના પ્રેમકટાક્ષ નિષ્ફળ છે, ક્ષણવાર હર્ષિત થાય છે અને ક્ષણવાર નૃત્ય- જવાથી દાહકારક થાય છે, તેમ નિષ્ફળ એવી ભવનાટક કરે છે. આ પ્રમાણે ચેષ્ટા કરતા પ્રાણીઓ શું કીડા પણ તત્ત્વવેત્તાઓના હૃદયને દાહકારી થાય છે. ગ્રહીલ ન કહેવાય ? અર્થાત કહેવાય જ. • સંસારના સર્વ સંબંધે મિથ્યા છે. આ ભવ તત્ત્વદષ્ટિવાળા મનુષ્યના હૃદયને
જેમ પ્રભાતકાળ થયેથી સ્વપ્નની રચના દાહકારક લાગે છે.
નિષ્ફળ થાય છે અથવા તિમિર કાતિના નેત્ર અપૂર્ણ વિદ્યાની જેમ, પ્રગટ જાણેલી ખલ વ્યાધિને નાશ થયેથી નિર્મળ દષ્ટિવાળાને બે ચંદ્રનું પુરુષ મિસાઈની જેમ, સભામાં અન્યાયની પરંપ- જ્ઞાન મિથ્યા ભાસે છે, તેમ તત્ત્વને વિષય જાણરાની જેમ, વિધવા સ્ત્રીના યૌવનની જેમ અને અક- વાથી જેમના વિકલ્પ શાત થઈને સ્થિર બુદ્ધિ શળ પતિને વિષે મૃગાક્ષીની તેહલહરીની જેમ આ થયેલી છે, તેવા સાધુઓને આ સંસાર મિથ્થારૂપ ભવક્રીડારૂપી લજા સ્વદષ્ટિવાળા પુરુષોના હૃદયને બાળે છે.”
વિવેચન -- ભવ્ય પ્રાણી ! આત્માદિકના
પારમાર્થિક તાવનો વિષય યથાર્થ પણે જાણુવાથી વિવેચન -- તત્વ એટલે વહુના પરમાન વિષે
જેમના મમતા સબંધી સંક૯પ ક શાન્ત થયા છે દષ્ટિવાળા પુરુષોના મનને સંસારને વિશે કરેલી
અને તેથી કરીને જ આમરમણને વિષે જેમની ક્રીડાઓ એટલે જળાશયાદિકમાં સ્ત્રીઓની સાથે કરેલી
નિશ્રળ બુદ્ધિ થઈ છે એવા સાધુઓને મોક્ષ સાધવિનોદની રમેષ્ટાઓ તેથી ઉત્પન્ન થયેલી લાળ દાહ
નમાં જ એકનિષ્ઠાવાળા મુનિ જનોને આ સંસાર કારક થાય છે–પેદયુક્ત કરે છે. કોની જેમ ? તે
મિથ્થારૂપ ભાર છે. કેવી રીતે ? તે કહે છે-જેમ કહે છે--અપૂ ભણેલી વિદ્યા જેમ પંડિતોની સભામાં
સૂર્યોદયવડે પ્રભાતકાળ થયેલી સ્વપ્નવાળી નિદ્રાની દાહકારક થાય છે એટલે કે-વાદીથી પરાજય પામેલા
કલ્પના એટલે એનમાં દીઠેલા પદાર્થોના દર્શનવાળી પુરુષ સંત ! યુકત થઈને વિચારે છે કે “ મને
બુદ્ધિ મિથ્યા ભાસે છે, અથવા તિમિર નામને નેત્રધિક્કાર છે મેં આ શું કર્યું કે જેથી તે વખતે
રોગ નષ્ટ થવાથી જેમના નેત્રે નિર્મળ થયા છે પૂર્ણ અભ્યાસ ને કર્યો ” એ જ પ્રમાણે સંસારના
એવા મનુષ્યોને બે ચંદ્રનું જ્ઞાન--આકાશમાં બે ચંદ્ર વિલાસે પણ રદ્ધાવસ્થામાં અગર વિરાગ્ય પ્રાપ્ત થાય
જોવારૂપ બ્રાંતિજ્ઞાન અસ્ત-મિથ્યા ભાસે છે, તેમ ત્યારે સંતાપ આપનારા થાય છે. તથા સ્પષ્ટપણે
આ સંસારનું સ્વરૂપ પારમાર્થિક તત્ત્વના વિધ્યને જાણેલા ખળ-માયાવી પુરની મૈત્રીની જેમ એટલે કે
જાણવાવાળા એવા મુનિઓને અસત-મિથ્યા ભાણે જેમ મિત્રની ખલતા જણસેથી બંદ થાય છે, તેમ
છે; કેમકે સર્વ સંબંધે કર્મથી જ ઉત્પન્ન થાય છે, ભવક્રીડાનું નિર્ગુણપણું જાણવાથી સંતાપ થાય છે.
પરમાર્થે તે સંબંધ છે જ નહિ. તથા પુરુષોની સભામાં નિંદવા લાયક ન્યાયના પરંપરાની જેમ એટલે કે જેમ સજજનની સભામાં સાંસારિક સુખની નિંઘતા. અન્યાય થવાથી મનમાં સંતાપ થાય છે, તેમ અન્યાય- આ સંસારમાં જે સુખ છે તે પરાધીન છે, રૂપ ભવક્રીડા પણ સંતાપકારક થાય છે. તથા ક્ષણિક વિષયોની ઇચ્છાના સમૂહથી મલિન અને વિધવા સ્ત્રીને વન ની જેમ એટલે જેમ વિધવા ભીતિદાયક છે, તો પણ તેમાં કુબુદ્ધિવાળા પ્રાણી સ્ત્રીની યુવાવરધા પ્રતિક્ષણે સંતાપકારક થાય છે તેમ આનંદ માને છે પરંતુ પતિ પુરૂ તે સ્વાધીન,
For Private And Personal Use Only
