Atmanand Prakash Pustak 039 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

શ્રી શ્રુતજ્ઞાન.
લેખક–પંન્યાસ શ્રી ધર્મવિજયજી મહારાજ.
[ પ્રાસંગિકઃ સમ્યગ્રદર્શનના પાંચ લક્ષણે પૈકી પંચમ લક્ષણ ]
આસ્તિકનું સ્વરૂપ. (નોંધ-આ લેખ ઘણું વખતથી આ માસિકમાં ચાલુ કરેલ છે, વચ્ચે પઠન-પાઠનાદિ )
ધાર્મિક પ્રવૃત્તિને અંગે અવકાશના અભાવે લેખ લખવાનું બની શક્યું ન હતું. પુનઃ તે લેખ શરૂ થાય છે, વાંચકે પૂર્વનું અનુસંધાન સ્વબુદ્ધિથી કરી લેશે.)
( ગત વર્ષના પૃ૪ ૧૮૪ થી શરૂ). મોક્ષના મૂલકારણભૂત સમ્યગદર્શન- 1
ત, તે બધા ય સમકિતવંત છે એવું માનવાની ગુણ સ્વ–આત્મામાં પ્રગટ થયેલ છે કે કેમ? જરૂર નથી. એવું જે માનવામાં આવે તો તે જાણવા માટે જૈનદર્શનમાં શમ-સંવેગ- નાસ્તિક-ચાર્વાકદર્શનને માનવાવાળી વ્યક્તિઓ નિવેદ-અનકમ્યા અને આસ્તિકય એ પાંચ સિવાય બધા ય દર્શનવાળાઓ સમકિતવંત લક્ષણો જણાવેલાં છે, એ પાંચ લક્ષણો જો ગણી, પરંતુ જનશાસનની પ્રણાલિકા પ્રમાણે પિતાના આત્મામાં વતતા હોવાનું સ્વાનુ
તે વિચાર સુસંગત નથી. આત્માદિ પદાર્થોને
માને તટલા માત્રથી તેમાં આસ્તિકય માનભવથી ખ્યાલમાં આવતું હોય તે સમ્યગ
વાનું નથી, પરંતુ અનંતજ્ઞાની જિનેશ્વરદર્શનગુણ પ્રગટ થયાનું અનુમાન થઈ શકે છે.
દેએ કેવલજ્ઞાનના બલવડે એ આત્માદિ એ પાંચ લક્ષણે પૈકી શમ-સંવેગાદિ પ્રથમ ને ચાર લક્ષણની વ્યાખ્યા અગાઉ કરવામાં
પદાર્થોનું જે પ્રમાણે યથાર્થ નિરૂપણ કરેલ
છે તે પ્રમાણે જ તે આત્માદિ પદાર્થોને આવેલ છે, હવે “આસ્તિક” નામના પંચમ
માનવા તેનું નામ “આસ્તિક્ય” છે. લક્ષણની યથાયોગ્ય વ્યાખ્યા અહિં કરવામાં આવે છે.
સર્વ દ્રવ્ય-પર્યાયે જાણવાની શક્તિ આસ્તિકય” એ શબ્દનું તાત્પર્ય.
કેવલજ્ઞાનમાં જ હોય. અખિલ વિશ્વમાં જેટલાં આસ્તિકદર્શને આત્માદિ સર્વ પદાર્થોનું યથાર્થ અને છે તે બધા ય આત્માદિ પદાર્થોને ભિન્ન ભિન્ન સંપૂર્ણ જાણપણું તે જ્યારે સ્વ–આત્મામાં ષ્ટિએ અવશ્ય માનવાવાળા છે. “આત્મા-પુન્ય - કેવલજ્ઞાન-કેવલદર્શનગુણ પ્રગટ થાય ત્યારે પા૫–બંધ–મોક્ષ” ઈત્યાદિ પદાર્થોને જે માને જ થઈ શકે છે. મતિ, શ્રત, અવધિ અને તે આસ્તિક આવું સામાન્ય લક્ષણ તે સર્વ મન:પર્યવ એ ચારે ય જ્ઞાન ભલે પિતપોતાની આસ્તિકદર્શનમાં ઘટી શકે છે, પરંતુ તેટલા મર્યાદામાં ઉત્કૃષ્ટતયા પ્રગટ થયાં હોય તો પણ માત્રથી દરેક આસ્તિકદર્શનને માનવાવાળા તે ચારે ય જ્ઞાન લાપશમિક ભાવના “આસ્તિક ” લક્ષણથી યુક્ત છે અને તેથી હેવાથી લોકાલેકવર્તી સૈકાલિક ભાવેને