________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- -
-
-
-
[ ૧૩૪ ].
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સંપૂર્ણ પણે જાણવા માટે શક્તિસંપન્ન નથી, મન્તવ્ય તે આત્મામાં પ્રગટ થાય છે, જેનું એ ચારેય જ્ઞાનવડે આ આત્માએ જેટલું નામ સમ્યગદર્શન કહેવામાં આવે છે, અને જાણેલું છે તે અપેક્ષાએ નહિં જાણેલું એ સમ્યગુદર્શન ગુણ જ આભામાં પ્રગટ અનન્તગુણ બાકી છે. ક્ષાપશમિક ભાવે થયેલ હોય તે આત્મામાં “આસ્તિક લક્ષણ પ્રગટ થયેલી જ્ઞાનશક્તિ ગમે તેવી પણ અવશ્ય હોય છે. સમ્યગદર્શન અને ઉત્કૃષ્ટ હદની હોય તો પણ તે શક્તિ આસ્તકય એ બનેને અન્વયવ્યતિરેક વધુમાં વધુ અસંખ્ય દ્રવ્ય તેમજ પ્રત્યેક સંબંધ છે. જ્યાં જ્યાં સમ્યગદર્શન હોય ત્યાં દ્રવ્યના અસંખ્ય ભૂત, ભાવિ પર્યાય જાણવા આસ્તિકય અવશ્ય હાય, જ્યાં આસ્ત હોય માટે સમર્થ છે, પરંતુ અનન્ત દ્રવ્યો તેમજ ત્યા સમ્યગદર્શન પણ અવશ્ય હોય, જ્યા પ્રત્યેક દ્રવ્યના અનન્ત પર્યાયે પ્રત્યક્ષ જાણ- આસ્તિકય નથી ત્યાં સમ્યગદર્શન પણ નથી વાની શક્તિ ક્ષાયે પશામક ભાવે પ્રગટ થયેલા અને જ્યા સમ્યગદર્શન નથી ત્યાં આસકય જ્ઞાનમાં નથી. આ અનંત દ્રવ્ય તેમજ પણ નથી. અનંત પર્યાયે જાણવાની શક્તિ ક્ષાયિક ભાવે બોદ્ધ, સાંખ્ય, વૈશેષિક વિગેરે દાર્શનિકે પ્રગટ થયેલા કેવલજ્ઞાનમાં જ હોય છે. આમાદ પદાથને માનવાવાળા હોવા છતાં કેઈપણ ગુણ સંબંધી ક્ષાયાપશમિક ભાવ એ તેઓના તે માન્યતા અનંતજ્ઞાની જિનેશ્વરઅપૂર્ણ હોય છે, જ્યારે ક્ષાયિક ભાવ એ
દેવકથત આત્માદિ પદાથાના સ્વરૂપની અપેગુણની પૂર્ણતાસૂચક છે.
ક્ષાએ વિરુદ્ધ તમજ પૂવાપર વિસ વાદી હોવાથી આસ્તિક્ય અને સમ્યગદર્શનને
તઆને “ આસ્તિકય ? લક્ષણવાળા ગણવામા અવય-વ્યતિરક સંબંધ.
નથી આવતા, અને “આસ્તિકય”ના અભાવે સર્વ દ્રવ્યો અને સર્વ પર્યાનું યથાર્થ તઆ સમકતવત પણ નથી હાઇ શકતા. જ્ઞાન તે યદ્યપિ ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે આસ્તિકા વિનાના શમસંવાદિ કેવલજ્ઞાનવડે જ થાય છે એ નિર્વિવાદ છે. સખ્યત્વના લક્ષણો નથી. તે પણ જ આત્મામાં દર્શનમોહનો ઉપ- સમ્યગદર્શનના શમસ વગાદ જ પાંચ શમ-ક્ષપશમ કિવા ક્ષય થયો હોય તે લક્ષણાના નિર્દેશ કરવામાં આવ્યા છે, તે આત્મામાં કેવલજ્ઞાનના અંશ સરખું એવું પાચ ય લક્ષણે યદ્યપિ સમકિતગત આત્મામાં એક રુચિ સ્વરૂપલકત્તર જ્ઞાન પ્રગટ થાય હોવા જ જાઈએ, તથા પ શમ-સંવાદ છે કે તે જ્ઞાનવડે ભલે તે આત્મા લોકા- પ્રથમના ચાર લક્ષણો કદાચ કાઈ તેવા કમોલોકવાર્તા વૈકાલિક ભાવનું યથાર્થ પ્રત્યક્ષ દયજન્ય નિરુપાયના પ્રસંગમાં ન્યૂનપણે દાણેદર્શન ન કરી શકતો હોય તો પણ અનત- ગોચર થાય તેટલા માત્રથી સખ્યદર્શનમાં જ્ઞાની જિનેશ્વરદાએ જીવાજીવાદિ પદાર્થો ક્ષતિ માનવાનું સાહસ કરવું ઉચિત નથી, જે પ્રમાણે કહ્યાં છે તે યથાર્થ જ છે, નિઃશંક પરંતુ જેનું નિરૂપણ ચાલે છે તે “આસ્તિક્ય” છે અને સત્ય છે.” આવા પ્રકારનું સટ નામના પંચમ લક્ષણમાં એક અક્ષર માત્ર પણ
For Private And Personal Use Only
