________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેખક-મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી (સંવિપાક્ષિક) નિ ચ ય અ ને બે વ હ ર થી બા ૨ વ ત નું સ્વરૂ ૫.
[ શ્રી વીતરાગ શાસનમાં વ્યવહાર અને કર્મગ્રહણ કરવાને તેને ધર્મ નથી, એવી નિશ્ચય એ બન્ને ય નય પ્રમાણ છે. જેવી રીતે જ્ઞાનબુદ્ધિથી હિંસાના ત્યાગરૂપ આત્મગુણને સુજ્ઞ શ્રાવકો વ્યવહારથી વ્રતસ્વરૂપને જાણે છે, ગ્રહણ કરે એ “નિશ્ચય નયની અપેક્ષાએ તેવી રીતે નિશ્ચયથી પરમાર્થ થી પણ વતસ્વરૂપને પહેલું અહિંસા વ્રત છે.” જાણવું જોઈએ. જ્યાં સુધી પરમાર્થથી વસ્તુ ૨. લોકનિંદિત એવા અસત્ય ભાષણથી
સ્વરૂપનું જ્ઞેયપણું નથી હોતું ત્યાં સુધી તેના નિવૃત્ત થવું એ વ્યવહારથી બીજું વ્રત છે.” ઉપાદેય ઈચ્છક ભવ્યાત્મા પણ પિતાના અજ્ઞ- અને ત્રિકાળજ્ઞાની ભગવતે કહેલ જીવ, અજીવ પણાના અંગે તેમાં પ્રવૃત્તિ કરવા શક્તિમાન (ચેતન-જડ)નું સ્વરૂપ અજ્ઞાનવડે વિપરીત થઈ શકતું નથી. એક વસ્તુ ઉપાદેયમાં મૂકી કહેવું અને પરવસ્તુ જે 'પુદ્ગલાદિક છે તેને શકાય કે નહિ તે એક જુદી વાત છે, કારણ કે પિતાની કહેવી તે જ ખરેખર “મૃષાવાદ” છે, એ સૌ સૌના પશમ ઉપર આધાર રાખે છે, તેનાથી વિરમવું તે “નિશ્ચયથી બીજું વ્રત છે.” કિન્ત રેયપણું એ કઈ ને કઈ વખતે તથા- આ વ્રત સિવાય બીજા વતની વિરાધના પ્રકારને વિશિષ્ટ ક્ષપશમ થતાં ઉપાદેયત્વમાં કરે તેનું ચારિત્ર જાય છે, પણ જ્ઞાન તથા દર્શન ઉપયેગી થઈ શકે છે. અન્યથા તેમ બની શકતું રહે છે પરંતુ નિશ્ચય મૃષાવાદથી વિરાધિત થતાં નથી. અત્ર બન્નેયનું ટૂંક સ્વરૂપ ગ્રંથાધારે લઈ જ્ઞાન-દર્શન ને ચારિત્ર ત્રણે જાય છે. આપવામાં આવેલું છે. ]
૩. જે અદત્ત એવી પરવસ્તુ ધનાદિક લે gવદં વ્રતમg, ક્રિશ્ચિમેન સાધતા નહિ, તેનું પ્રત્યાખ્યાન કરે તે “વ્યવહારથી તજ્ઞાા હુધી , દત્તિઃ શાથત્રાવો શા ત્રીજી અદત્તાદાન વિરમણ વ્રત છે.” અને જે
બાર વતે મહેલા એક એક વ્રત નિશ્ચય દ્રવ્યથી અદત્ત વસ્તુ ન લેવા ઉપરાંત પુણ્યઅને વ્યવહાર એવા બે બે ભેદથી કહેલા છે. તે તત્વના બેંતાળીશ ભેદ પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છાએ બરાબર જાણીને સદબુધ્ધિવાળા શ્રાવકેએ તે ધર્મકાર્ય કરે છે અને પાંચ ઇદ્રિના વેવીશ વ્રતને આદરવા રુચિ કરવી. ”
વિષ, જ્ઞાનાવરણાદિ આઠ કમની વર્ગણા વિગેરે ૧. જે બીજાના જીવને પિતાના જીવની જેમ પરવતુ ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છા કરતે નથી-તેને સુધાદિ વેદનાથી પિતા સમાન જાણી તેની હિંસા નિયમ કરે છે તે “નિશ્ચયથી ત્રીજું વ્રત છે.” કરે નહિ એ “વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ પહેલું છે. શ્રાવકને સ્વદારાસતેષ અને પરસ્ત્રીને વ્રત છે.” અને આ પિતાને જીવ (આત્મા) ત્યાગ તથા સાધુને સર્વ સ્ત્રીઓને ત્યાગ એ અન્ય જીવની હિંસા કરવાવડે કમ બાંધી દુઃખ “વ્યવહારથી ચોથું વ્રત છે.” અને વિષયની પામે છે, તેથી પિતાના આત્માને કર્માદિકને અભિલાષા, મમત્વ અને તૃષ્ણા ત્યાગ એ વિયોગ પમાડે એગ્ય છે. વળી આ આમા “નિશ્ચયથી ચેાથું વ્રત છે. ” અહીં એટલું સમઅનેક સ્વાભાવિક ગુણ છે. તેથી હિંસાદિવડે જવું કે–બાહ્યથી સ્ત્રીને ત્યાગ કર્યા છતાં અંતરમાં
For Private And Personal Use Only
