________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
[ ૨૯૪ ]
પાનપાન અને અન્ય દશમાની ન્યાયશૈલીએ ખ’ડનપ્રણાલીને આ કૃતિને જોઇને જ પ્રારંભ થયે। હેાય તેમ જણાય છે; કારણ કે સિધ્ધસેન દિવાકર પહેલાં રચિત શ્વે. જૈન સાહિત્યમાં ષડ્દર્શન સ'ભધમાં નહી અરાબર જ વિવેચન મળી આવે છે. અતઃ એ નિઃસ"કાચરૂપે કહી શકાય કે છે. જેન સમાજમાં ષડ્મનેાના પનપાદનની પ્રણાલિ અને તે સાધી વિવેચન કરવાનું શ્રેય આચાય સિમેન દિવાકરને જ મળે છે. આ દૃષ્ટિએ જનસમાજ પર આ આચાય ના કેટલે! મહદ્ ઉપકાર છે તેની પાર્ડક સ્વયં કલ્પના કરી શકે છે. અન્ય આચાર્યાંની શ્રદ્ધાંજલી
શ્રી આત્માતક્ર પ્રકાશ
પાછળના સર્વ આચાર્યંએ સિદ્ધસેન દિવાકરનું પાંતપાતાના પ્રથામાં અત્યંત આદરપૂર્વક સ્મરણ કયુ" છે. તેમના પદ્યોને પેાતાના મંતવ્યની પુષ્ટિને માટે અનેક મેટા મેાટા આચાર્થીએ પણ પોતાના ગ્રંથામાં પ્રમાણુસ્વરૂપ ઉષ્કૃત કર્યાં છે. તેમના પ્રતિ આદરબુધ્ધિતા થે!ડાક ઉદાહરણ નિમ્ન પ્રકારે છે.
આરમી શતાબ્દિના મહાન મેધાવી, મૌલિક સાહિત્યિક અને વિશેષ સાહિત્યિક યુગના નિર્માત આચા` હરિભદ્રસૂરિ ‘પ’ચ વસ્તુક’ ગ્રંથમાં લખે છે કે
16
૩
'सुअकेवलणा जओ भणिअंआयरियसिद्ध सेणेण सम्मईए पइडिअजसेणं । दुसम - णिसा - दिवागर कप्पत्तलओ तदवखेां ॥ पंचवस्तुक, गाथा १०४८
અર્થાત્:-દુઃષમકાલ નામક પાંચમ આરારૂપી રાત્રિને માટે સમાન, પ્રતિષ્ઠિત યશવાળા, શ્રુતકેવલી સમાન આચાય સિધ્ધસેન દિવાકરે • સમ્મતિ ત` ' માં કહ્યું છે.
હરિભદ્રરચિત આ ગાથામાં ‘” અને ‘ શ્રુતકેવલી * વિશેષણુ બતાવે છે કે ૧૪૪૪ ગ્રંથાના રચયિતા આચાય હરિભદ્રસૂરિ જેવા ધુરંધર આચાર્યાં પણ સિધ્ધસેન દિવાકરને કષ્ટ દૃષ્ટિએ જોતા હતા?
બારમી શતાબ્દિના પ્રૌઢ જૈન ન્યાયાચાય વાદી દેવસૂરિ પેાતાના સમુદ્ર સમાન વિશાળ અને ગંભીર
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્રંથરાજ · સ્યાદ્વાદરનાર ’માં આ પ્રકારે શ્રધ્ધાં જલી સમણું કરે છે.
श्रीसिद्ध मेन- हरिभद्रमुखाः प्रसिद्धाः । ते सुरयो मयि भवन्त कृतप्रसादाः ॥ येषां विमृश्य सततं विविधान निबंधान् । शास्त्रं चिकीर्षति तनु प्रतिभोऽपि माकू |
અર્થાત:—શ્રી સિધ્ધસેન અને હરિભદ્ર જેવા પ્રમુખ આચાય મારા પર પ્રસન્ન હે। જેમના વિવિધ ગ્રંથાનું સતત મનન કરીને મારા જેવા અલ્પબુધ્ધિ પણ શાસ્ત્ર રચવાની ઇચ્છા કરે છે.
શ્લેષ અને રૂપક અલકાર સાથે મુનિ રત્નસૂરિ પેાતાના બાર હજાર ક્ષેાકપ્રમાણ મહાન્ કાવ્ય અમમ ચરિત્રમાં લખે છે કે:
उदितोऽर्हन्तव्योम्नि सिद्धमेनदिवाकरः । चित्र गोभिः क्षितौ जहे कविराज प्रभा ॥
અર્થાત્ઃ—સિધ્ધસેનરૂપી ાિકર સૂર્ય)ના અન્મત(જૈનધમ )રૂપી આકાશમાં ઉદય થવાથી તેમની ગેા ( કિરણ અથવા વાણી એ બને અ ) એ પૃથ્વી પર કવિરાજ (શેષ કવિ અથવા બૃહસ્પતિઅને અ )ની અને ખુદ્ધ ( બુદ્ધિમાન અને બુધ ગ્રહ તે અથ)ની કાંતિ લજ્જિત થઇ ગઇ.
અહિયાં “દિવાકર, કિરણ, બૃહસ્પતિ અને મુધ” ની સાથે તુલના કરીને તેમની અગાધ વિદ્રત્તા પ્રતિ ભાવપૂર્ણ શ્રધ્ધાંજલિ વ્યકત કરવામાં આવી છે.
પ્રભાચંદ્રસૂરિ પેાતાના પ્રભાવક ચિત્રમાં લખે છે કેસ્તુતિ ચાલિયાત: સ્માત ક્ષિવિશે | नूनमस्तगतः वादी सिद्धसेन दिवाकरः ॥
ભાવ એ છે કે જે પ્રકારે સતા અસ્ત થવાથી પદ્યોત-આગીએ બહુ ચમક્યા કરે છે તે પ્રકારે અહીંયા પણ રૂપક-અલંકારમાં કલ્પના કરવામાં આવી છે કે દક્ષિણપથમાં આજકાલ વાદીરૂપી ખદ્યોત બહુ જ ચમકવા લાગ્યા છે, આથી જણાય છે કે સિધ્ધસેનરૂપી સૂર્યના અસ્ત થઇ ગયા છે.
For Private And Personal Use Only
