________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પૂજનના વિવિધ પ્રકારો
[ ૨૭૭ ] માંસ પર લેલુપતા કે એની ચાલ પર મેહ- દ્રવ્યથી અને ભાવથી અર્થાત્ બાહ્ય કતાના ડેળા પટપટાવવાના હોય ત્યાં સાચી સાધનને લગતી અને આંતરિક પરિણામે ઉપાસના શી રીતે સંભવી શકે? જે દેવ લગતી પવિત્રતા ધારણ કરીને જિનાલયમાં શસ્ત્ર, નારી કે વાહનના રસિયા હોય તે પગ મૂક જોઈએ. એ વેળા ચૈત્યવંદન ભાષ્ય આત્માને વધુમાં વધુ આપી શકે તે તે માત્ર કેવા દેવવંદન ભાષ્ય અથવા તે પ્રવચનપિતાની પાસે રહેલી વસ્તુઓ કે બીજુ સારોદ્ધાર આદિ ગ્રંથોમાં દશ ફિક ને પાંચ કંઈ? અર્થાત્ એમની ઉપાસના દ્વારા શસ્ત્ર-- અભિગમ સંબંધી જે વર્ણન છે એ તરફ નિષ્ણાતતા કે સાંસરિક ગોપભોગની ધ્યાન દઈને પૂજનના કાર્યમાં ચિત્ત કેન્દ્રિત સામગ્રી સંભવી શકે, પણ સાચું આત્મ- કરવાનું છે. પૂજાના ચાર પ્રકાર-૧ અંગપૂજા, કલ્યાણ કિંવા આત્માની સ્વસ્વરૂપ-પિછાન ૨ અપૂજા, ૩ ભાવપૂજા, ૪ પ્રતિપત્તિપૂજા. હરગીજ ન લાભી શકાય. એ ખાતર તો વાત- પુષ્પ ચઢાવવા, જળને પખાલ કરે, ચંદરાગની જ ઉપાસના જરૂરી લેખાય. એ માટે નનું લેપન કરવું તેમજ ધૂપ અને દીપક તે ઉત્તમોત્તમ પદાર્થો સાચી અર્પણ બુદ્ધિથી અનુક્રમે ધૂપદાન ને ફાનસમાં મૂકી પ્રભુમૂર્તિ ધરાવા ઘટે, અને એ પાછળ ભાવ એ સર્વ સામે ધરવા એ પાંચ પેટાભેદે અંગપૂજા. એમાં પરના મમત્વને હઠાવવાનું હોય. વળી એ શુદ્ધ ચેખાવડે સાથીઓ કરે, નૈવેદ્ય તેમ ફળ કરણીમાં ડગલેને પગલે નિયત કરાયેલી વિધિના એ પર મૂકવારૂપ ત્રણ પેટા ભેદ ઉમેરતાં કુલ દર્શન થવા જોઈએ. કેવલ દ્રવ્યથી એની અગ્રપૂજાના મળી આઠ ભેદ થયા. એ જ વર્તમાપૂર્ણાહુતિ ન કરાતાં એ પછી પ્રબળ ભાવ ન માં ચાલી રહેલી અષ્ટ પ્રકારની પૂજા. પૂજામાં પેદા થાય તેવા આત્મલક્ષી સ્તવનાદિની વપરાતાં દ્રવ્યની શુદ્ધિ, સંખ્યા અને વિવિધતા જમાવટ હોવી જોઈએ. એ માટે આત્મા,
આદિ ભાંગાવડે આ સંબંધી ઘણું ઘણું કહી પરમાત્મા સહ તદાકાર બની જાય તેવું વાતા- શકાય એટલું જ નહિં પણ એ પાછળ સમાવરણ સર્જવું જોઈએ. એ સારું %િા પ્રમ
યેલ ભાવનાના મુદ્દાથી એમાં ઘણું તરતમતા
વિચારી શકાય. પૂજા જે જિનેશ્વરની આજ્ઞા રીવ્યાનાતું ઝમરીરવં ધrછતિ વાળું ઉપાધ્યાય
ધ્યાનમાં રાખી કરવામાં આવે તે બે જાતના શ્રી યશોવિજયજીનું વાક્ય યાદ રાખવું ઘટે.
ફળ આપનારી કહી છે. એમાં મનુષ્ય ગતિના ગિરાજ સુવિધિજિનને લક્ષી સ્તવનમાં ઉત્તમ સુખ, દેવલેકના અવર્ણનીય વિલાસ એ જાતની જમાવટ કરતાં મુમુક્ષુ આત્માને અને પરિણામે શિવસુંદરીને યોગ સમાય છે. એક પગલું આગળ લઈ જાય છે. દર્શનના તલ- અનંતર અને પરંપરભેદમાં મુક્તિપુરીમાં સાટ પછી પૂજનના પ્રકાર સૂચવતાં કહે છે કે- વાસ એ છેવટને તબકકો છે, અર્થાત્ કિયા દ્રવ્ય ભાવ શુચિ ભાવ ધરીને,
વાંઝણી નથી જ એ એને સાર છે. વળી આઠ હરખે દેહરે જઇએ રે;
પ્રકાર તે સામાન્ય રીતે મુખ્ય બતાવ્યા પણ દહ તિગ પણ અહિંગમ સાચવતાં, એની સાથે અન્ય ક્રિયાઓને મેળ લગાવી એકમના ધુરિ થઇએ રે.
સત્તર, એકવીશ અને એકસે ને આઠ ભેદ,
For Private And Personal Use Only
