Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

સમ્યમ્ જ્ઞાનની કુંચી, પડે છે કે, તેથી નિષ્પન્ન થતાં અનેક નાશકારી પરિણામોના સંબંધમાં ક્ષણ પણ ઉપેક્ષા નજ સેવી શકાય. આધુનિક સંસ્કૃતિના દો એવા છે કે, તેનું જેટલું નિરૂપણ થાય તેટલું ઓછું છે. આજની સંસ્કૃતિ મનુષ્યને ધર્મ–વિમુખ બનાવે છે. મનુષ્ય સદ્ધર્મના માર્ગથી પરાડમુખ બને છે. આજનું મનુષ્ય જીવન એ અપ્રાકૃતિક છે, તે નૈસર્ગિક નથી. મનુષ્યને આજના કહેવાતો જીવનમાળે એ વરતુતઃ જીવન-માગ જ નથી.
આજના નાસ્તિકવાદના જમાનામાં અનેક પ્રકારની ફેશન વધી, મેજશોખ વધ્યા, જાતજાતનાં ખાનપાન પણ વધ્યા; પણ તેથી શું ? આજે દુનિયામાં સેંકડે પ્રકારની નાસ્તિક અને અધમ પ્રવૃત્તિઓ વધી ગઈ છે. તેથી અધ્યાત્મવૃત્તિને બદલે ઈદ્રિય-લાલસાનું સર્વત્ર પ્રાધાન્ય થયું છે. જીવનનિર્વાહનાં સાઘને દિનપ્રતિદિન મેઘેરાં બનતાં જાય છે, ઘણોખરે કાળ જીવનનિર્વાહની પ્રાપ્તિ નિમિત્તે વ્યતીત કરવા છતાં, લાખો મનુષ્યોને સામાન્ય પ્રતિને જીવનનિર્વાહ પણ દુર્ઘટ બન્યું છે. જીવનનિર્વાહમાં ઘણે કાળક્ષેપ થત હેવાથી, ધર્મ–આચરણ કે ધાર્મિક અભ્યાસ માટે જનતાને પ્રાયઃ સ્વલ્પ સમય જ રહે છે. ઘણખા મનુષ્યની વૃત્તિ પણ ધર્મથી પરાડમુખ બની ગઈ છે. ઇંદ્રિય-લાલસાનાં આધિને કારણે આધ્યાત્મિક પંથનું જનતાને પ્રાયઃ વિસ્મરણ થઈ ગયું છે. ઇંદ્રિય-લાલસાથી દુઃખની જ પ્રાપ્તિ થતી હોવી છતાં, ઇન્દ્રિય-લાલસાનો પરિત્યાગ જનતાથી થતું નથી. અધ્યાત્મિક માર્ગે અભિગમન નથી થતું.
પૂર્વ કાલીન મહાપુરૂષોમાં ઉચ્ચ કોટિની પ્રજ્ઞા હતી. આથી જ તેમણે અધ્યાત્મવાદનો પુરસ્કાર કર્યો હતો. જડવાદને પોષે, ઇંદ્રિય-લાલસાને ઉત્તેજન મળે એવું તેમની સંસ્કૃતિમાં કશુંયે ન હતું. ઇંદ્રિય-લાલસાનો ઉપદેશ તેઓ ધારત તો જરૂર આપી શકત પણ ઇંદ્રિય-લાલસા એ જીવનનું પરમ ધ્યેય ન હોવાનું તેઓ સારી રીતે જાણતા હતા. આથી તેમણે આધ્યાત્મિકવાદનો જ બોધ આપે. જડવાદનો બાધ ન આપે એટલે દુનીયા ઊંધી વળી જાયદુનિયાનું સત્યાનાશ થાય એવું તેમણે કશુંયે ન કર્યું. ઇંદ્રિય-લાલસા એવી બૂરી ચીજ છે કે જેમાંથી કંઈ પણ વાસ્તવિક લાભ ન જ થાય. ઇંદ્રિય-વાસનારૂપી કાલિમામાંથી અનિષ્ટ પરિણામે જ સંભવે. ઇંદ્રિય-વાસનાનું સ્વરૂપ એવું ઘર અને અનિષ્ટકારી છે કે, તેનાં વિકૃત સ્વરૂપનું લેશ પણ સમર્થન ન જ થઈ શકે. ઈન્દ્રિય-લાલસાનું વિકૃત સ્વરૂપ કે અયોગ્ય રીતે ગુમ રખાય એ કોઈ પણ રીતે ઇષ્ટ ન હોય શકે. ઇંદ્રિય-લાલસાનાં સ્વરૂપની અયુક્ત ગુપ્તતા સર્વથા અનિષ્ટકારી થઈ પડે છે.
( ચાલુ)