Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

( સ જ્ઞા ન ની ચી. . ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૮ થી શરૂ
કરી આત્માની ધર્મવિમુખતાના સંભાવ્ય કારણે અને આત્માનું અધઃપતન.
હવે આપણે બ્રહ્માની રૂપક કથાનું રહસ્ય સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ. આ રૂપક કથાને સાર એ છે કે –
યજ્ઞ કરવાની ઈરછાથી બ્રહ્મા એકદા પુષ્કર તીર્થમાં ગયા. બ્રહ્માએ ત્યાં યજ્ઞની સવ તૈયારીઓ કરી મૂકી. તેની પત્ની સાવિત્રીને યજ્ઞપ્રસંગે આવવામાં વિલંબ થયે. બ્રહ્મા આથી રોષે ભરાયા. ધર્મપત્ની વિના યજ્ઞની વિધિઓ ન થઈ શકે તેમ હોવાથી પોતાને માટે કોઈ ગ્ય પત્ની લાવી આપવાને બ્રહ્માએ ઈન્દ્રને આદેશ કર્યો. ઈન્દ્ર બ્રહ્માની આજ્ઞાનું સત્વર પાલન કર્યું. તે ગાયત્રી નામની એક શૂદ્ર કન્યાને લાવ્યા અને બ્રહ્મા તેની સાથે લગ્નગ્રંથીથી સત્વર જોડાઈ ગયા. આ શૂદ્ર કન્યા એક ગોપાલની પુત્રી થતી હતી. તેના હાથમાં નવનીત હતું. બ્રહ્માએ તેને વેદની માતા રૂપે સંબોધન કર્યું. બન્નેનાં લગ્ન થયાં કે તુરત જ બ્રહ્માની પ્રથમ પત્નીનું આગમન થયું. સાવિત્રીને લગ્નનાં દશ્યથી અત્યંત ક્રોધ થયો. તેણે ક્રોધમાં ને ક્રોધમાં લગ્નમાં હાજરી આપનાર સર્વ દેને શ્રાપ આપે. સાવિત્રીના અભિશાપથી સર્વ દેવમાં વાસભંગ થયો. સાવિત્રી શાપ આપીને ચાલી ગઈ. તે પછી નવવધૂ ગાયત્રીએ સર્વ દેને શાન્ત કર્યા. તેણે શાપમાં એગ્ય પરિવર્તન કરી દેવેને સંક્ષેભ છે કર્યો. પિતાના પતિની ભક્તિથી જે તે દેવને બ્રહ્માનાં સાયુજ્ય રૂપે પરમપદની પ્રાપ્તિ થશે એવાં ગાયત્રીનાં અભિવચનથી સર્વ દેવે હર્ષિત થયા. એટલામાં વિષણુ સાવિત્રીને લઈ આવ્યા. ગાયત્રીએ સાવિત્રીને પ્રણિપાત કર્યો. ગાયત્રીનાં વંદનથી સાવિત્રી હર્ષમાં આવી ગઈ. તેણે ગાયત્રીને કોટિ કરી અને કહ્યું -
સુશીલ પત્ની પોતાના પતિને ઉગ થાય એવું કશું યે કાર્ય કરતી નથી. આપણે બન્ને પતિમાં જ અનુરક્ત થઈએ એ જ સર્વથા ઈષ્ટ છે.”
સાવિત્રીનાં કથનથી ગાયત્રીનું હૃદય આનંદથી ભરાઈ આવ્યું. તેણે લજ્જિત થઈને પ્રત્યુત્તર આપતાં કહ્યું –
હું તારી આજ્ઞાનું સર્વદા પાલન કરીશ. તારી મૈત્રી મારા જીવન જેવી જ મને મહામૂલ્ય લાગશે. હે દેવી! તું તારી પુત્રી છું. કૃપા કરીને મારું રક્ષણ કરજે.”
આ રૂપક કથામાં ઈચ્છાશકિતનું દેવ અને દેવીઓ રૂપે યથાર્થ નિરૂ