________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ત્યાંગના સ્વરૂપ અને સાધન
૧૭૩
કપડાં ભીક્ષાની આવશ્યક્તા રહે છે, જે અસાધ્ય છે. એવી સ્થિતિમાં કાઇપણ માણુસ સ્ત્રી અથવા ધનને! સર્વથા ત્યાગ કેવી રીતે કરી શકે ? એ પ્રશ્નોને ઉત્તર એ છે કે પહેલાં ત્યાગના અથ સમજવા જોઇએ. કોઇપણ વસ્તુના સ્વીકાર ન કરવા એ બાહ્ય ભાગ છે, અને એ વસ્તુમાં આસક્તિહીન રહેવુ એ આંતરિક ત્યાગ છે હુવે વિચાર કરા, આપણે એક ચીજના ત્યાગ કરીએ છીએ, પરંતુ મન તે। એની આવશ્યકતા સમજે છે, એના અભાવ આપણા મનમાં ખટકયા કરે છે અને તે પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા થાય છે. એવી સ્થિતિમાં એ વસ્તુના બાહ્ય ત્યાગ એ સાચા ત્યાગ નથી. ખરા ત્યાગ તે એજ છે કે જેનાથી તે વસ્તુમાં આસક્તિજ ન રહે. જે ત્યાગમાં વસ્તુનું ચિંતન તેમજ આસ્વાદ મનમાંજ હાય છે તે ત્યાગ સાચા નથી. જરૂર ભેાગમય જીવનની અપેક્ષાએ આંતર ત્યાગના સાધન રૂપે બાહ્ય ત્યાગ જરૂરના છે, એનાથી આંતર ત્યાગમાં સહાયતા મળે છે અને ત્યાગની વૃત્તિ સ્વાભાવિક થાય છે, પરંતુ ખરા ત્યાગ તા આસકિતના ત્યાગ જ છે. આસક્તિના ત્યાગથી દ્વેષ, ભય, હ, શાક વગેરેના પણ સ્વાભાવિક ત્યાગ થઈ જાય છે. પછી આગળ ઉપર તે। ત્યાગનું અભિમાન અને ત્યાગની સ્મૃતિને પણ ત્યાગ કરવા પડે છે. એજ ત્યાગનુ સ્વરૂપ છે અને એ ત્યાગની પ્રાપ્તિ આસક્તિના દોષ તથા ભગવાનનું યથાર્થ સ્વરૂપ જાણવાથી થાય છે. એટલુ તે સાચું છે કે સ્રી તથા ધનને ત્યાગ સર્વાંશે થવા કિઠન છે તેપણ શાસ્ત્ર એના ત્યાગ ઉપર એટલા માટેજ એટલે ખધે। ભાર મુકે છે કે સર્વથા ત્યાગની વાત કરવાથી જ મનુષ્ય ચેાગ્ય રૂપે એને વ્યવહારમાં સ્વીકાર કરશે જ. મનથી તે। ત્યાગ થવાજ જોઇએ. માહ્ય ત્યાગમાં પુરૂષે સ્ત્રી જાતિમાં દેવીની ભાવના કરવી જોઇએ. ‘ત્રય: સમતા सकला जगत्सु અને ભગવતી માનીને તેને માતૃ-ભાવથી નમસ્કાર કરવા જોઇએ. સ્ત્રીઓએ પુરૂષાને પિતા, ભાઈ કે પુત્ર રૂપે જોવા જોઈએ. બને ત્યાં સુધી કેઇ પણ રૂપમાં સ્ત્રીપુરૂષને પરસ્પર વધારે મળવા હળવાનુ લાભદાયક નથી, પરંતુ જરૂર હોય ત્યારે ઉપર કહેલા ભાવથી જ મળવુ' જોઇએ, એજ રીતે ન્યાયમાગે એટલુ' જ ધન ઉપાર્જન કરવાને યત્ન કરવા જોઇએ કે જેટલાથી ગૃહસ્થ તરીકેનું કાર્ય સરળતાથી ચાલ્યું જાય. ઇન્દ્રિઓની તૃપ્તિ ખાતર તથા શરીરના આરામની ખાતર ઇશ્વરને ભૂલી જઈને, ન્યાયમા ના ત્યાગ કરીને, બીજાને નુક્શાન કરીને, બીજાના હક ઉપર તરાપ મારીને અને અસત્યને આશ્રય લઇને ધન ઉપાર્જન કરવાનો પ્રયત્ન કદી પણુ ન કરવા જોઇએ.
',
For Private And Personal Use Only
