________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી મહેન્દ્ર પંચાંગ માટે સાક્ષર
મુનિવર્યને અભિપ્રાય. Hથતુ ચીતરાનાઃ |
“ શ્રી મહેન્દ્ર જૈન પંચાંગ” ના સંબંધમાં મારા વિચારે જણાવવા પહેલાં મારે એક વાત સ્પષ્ટ કરી દેવી જરૂરી છે કે જ્યોતિષના વિષેનું મારું જ્ઞાન કશું જ નથી. તે છતાં પંચાંગના સૂત્રધાર મુનિ શ્રી વિકાસવિજયજીએ પ્રત્યક્ષમાં તેમના પંચાંગ વિષેની જે હકીકત મને સમજાવી છે તે ઉપરથી તેમજ હિંદુસ્તાનભરમાં ખગોળવિદ્યાવિષયક સૂક્ષમ જ્ઞાન ધરાવનાર અતિ અલ્પસંખ્યક વિદ્વાને પૈકીના એક શ્રીયુત પ્રે. હરિહર પ્રાણશંકર ભટ્ટ મહાશયના કથનાનુસાર “ શ્રી મહેન્દ્ર જેને પંચાંગ ”ના વિષયમાં મારા વિચારો નીચે મુજબ છે.
આજે એક વાત અતિસ્પષ્ટ છે કે--ખગોળવિદ્યાવિષયક આપણા પ્રચલિત ગણિતમાં ઘણી જ ગરબડ છે અને તે આજની જ નહિ પણ સૈકાઓના સૈકાઓ થયાં ચાલી આવે છે. આ ગણિતના આધારે ગણતરી કરી જે જે વસ્તુ કહેવામાં આવે છે તે મુજબ આકાશમાં પ્રત્યક્ષ દર્શન કરતાં ઘણુંખરી બાબતે રીતસર મળતી નથી એટલે ખગોળ વિષયક આપણું ચાલુ ગણિત અને તે દ્વારા તૈયાર થએલ આપણું પંચાંગે દ્રષિત જ છે. આ દશામાં પંદરમા સૈકાના પૂર્વાર્ધમાં વિદ્યમાન જ્યોતિવિધાવિશારદ સમર્થ જૈનાચાર્ય શ્રી મહેન્દ્રસૂરિએ જેમ પ્રાચીન રૂઢ ગણિતને પડતું મૂકી પિતાની નવીન ગણતરી અનુસાર કામ લીધું છે તે પ્રમાણે આજે પણ થવું જોઈએ.
બીજી વાત એ પણ છે કે–આજે પંચાંગના નિર્માણ માટે જે ગણિતને આધારભૂત માનવામાં આવે છે, એ ગણિત સ્થલ હોઈ તેના આધારે જણાવેલ દરેક બાબતમાં ઘણો જ ફરક પડે છે.
આ રીતે આજનાં આપણાં ચાલુ પંચાંગે ગણિતની વિસંવાદિતતા અને તેનું સ્થલપણું એ બે કારણસર દૂષિત હોવાથી એ પંચાંગને આધારે
For Private And Personal Use Only
