________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આ ચિત્ર જોતાં લાગે છે. રંગો પણ બહુ થોડા વપરાયા છે-આજે ઘણે ખરે સ્થળે જેમ રંગના લપેડા કરવામાં આવે છે તેમ એ કુશળ ચિત્રકારે ન્હોતા કરતા. લાલ, પીળો, લીલો અને સફેદ તથા કાળ એટલા જ કુદરતી રંગમાં એ ચિત્રકાર પોતાની પીંછી રંગતા. એનું મિશ્રણ કઈ કઈ સ્થળે એવું સરળ છતાં આશ્ચર્યમય બને છે કે આકૃતિઓ જાણે સજીવન હોય એવી જેનારના દિલમાં છાપ પડે છે.
રાજા મહેંદ્રવમાં પ્રથમ ( ઈ. સ. ૬૦૦-૬૨૫ ) પલ્લવવંશને રાજવી હતું. તે તામિલ સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિનો એક ધુરંધર હતો એમ કહીએ તો ચાલે. કવિ અને કલાકાર હોવા ઉપરાંત ધર્મરક્ષા અને ધર્મના પ્રભાવ વિસ્તાર અર્થે તે ખૂબ કાળજી રાખતો. પ્રસ્તુત ગુફામંદિરમાંના ચિત્રનો પ્રેરક તથા પિષક એ મહેંદ્રવર્મા જ હતા એમ ઐતિહાસિકેએ પૂરવાર કર્યું છે.
એ મંદિરની, વસ્તુતઃ પલ્લવકાળની ચિત્રકળાની હેજ ઝાંખી કરાવવાના આશયથી શ્રી રામચંદ્ર જે એક લાંબે લેખ લખ્યું છે તેને સંક્ષિપ્ત સાર અહીં ઉતાર્યો છે.
* આખી ગુફા કમલનાં ચિત્રેથી અલંકૃત છે. મોખરાના બે સ્તંભ કમલ–નાલથી સરસ રીતે ગુંથી દીધા છે. એની ઉપર નર્તકીનાં ચિત્રો છે. છતની વચ્ચે વચ્ચે એક તળાવ છે : હરીયાળા કમળપત્રોની ભૂમિ ઉપર લાલ કમલ ઉગ્યાં હોય એમ લાગે છે. તળાવમાં મત્સ્ય, હંસ, કાચબા, હાથી, ગાય, ભેંસ વિગેરે પ્રાણીઓ જળક્રીડા કરી રહ્યાં છે. એક તરફ મનુષ્યની આકૃતિઓ છે તે તે ખૂબ આકર્ષક અને સુંદર છે. બીજા બે જણ સાથે મળીને જળવિહાર કરે છે. એમનો રંગ લાલ છે ત્રીજી એક સોનેરી આકૃતિ છે. આ આકૃતિ બહુ જ મોહક અને ભવ્ય છે.
સૌધર્મ કે જે સમવસરણની રચના કરી હતી તે પણ અહીં જોવા મળે છે.
બે નત કીઓનાં જે ચિત્ર વિનાશમાંથી બચવા પામ્યા છે તે ચિત્રકારની કુશળતાના સૂચક છે. નૃત્ય-તાલ અને પ્રચંડ કુત્તિને એક જ ચિત્રમાં ઘટાવવાં એ સામાન્ય વાત નથી. પાતળી કમરવાળી, ઘરેણુના ભારથી લચી પડતી અપસરા, ચિત્તાના જેટલી જ પ્રચંડ શકિતશાળી તથા ભવ્ય દેખાય છે. શિવ-નટરાજનની કલ્પનામાં જે નૃત્ય સમાએલું છે તેનું પણ સમારે પણ આમાં કરવામાં આવ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
