________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેભ કવાય. વાના વિચાર કર્યા, માટે આ સર્વથી મારે સયું. મારે એક માત્ર મુનિવેષ જ છે. આ પ્રમાણે મનને સંવરભાવમાં લાવીને કપિલજીએ મુનિવેષ ધારણ કર્યો અને કેવળજ્ઞાન પામી મોક્ષે ગયા. આ ઉપરથી એ જોઈ શકાય છે કે આશાતૃષ્ણને પાર જ નથી, માત્ર સંતેષરૂપે જળથી જ તૃષ્ણનો અગ્નિ બૂઝાય છે.
સુંદરદાસે તૃષ્ણા માટે ઠીક જ કહ્યું છે કે – જે દશ વીશ પચાસ ભયે શત હુઈ હજાર તું લાખ મગેગી, કોડી અબજ ખર્વ અસંખ્ય ધરાપતિ હોનેકી ચાહ જગેગી; સ્વર્ગ પાતાળકે રાજ્ય કરે તૃષ્ણા અધિકી અતિ આગ લગેગી, સુંદર એક સંતોષ વિના શઠ ! તેરી તે ભૂખ કબી ન ભણેગી. આ વાતને ઉત્તરાધ્યયન સૂવકાર મહર્ષિના શબ્દો ટેકે આપે છે કે
जहा लाहो तहा लोहो लाहा लोहो पवढई । અર્થાતું કે જેમ જેમ લાભ વધે તેમ તેમ લોભ વધે જ. લાભથી લોભ પદ્ધમાન-વૃદ્ધિ પામતો જ જાય. “ લેભને નહિં ભ' એ કહેવત સત્ય છે અને તેથી જ પાંચમાં પરિગ્રહ પરિમાણવ્રતની યોજના છે કે જેથી અમુક હદ બાંધેલી હોય તેટલી ઈચ્છા પૂર્ણ થયેથી વધારે દ્રોપાર્જન કરવાની ભાવના ન રહે; પરંતુ પરિગ્રહનું વ્રત લેનાર જે વિવેકશક્તિને બાજુએ રાખીને, પિતાના ગજા ઉપરાંતની રકમની છૂટ રાખી વ્રત લે તે તે રકમ પૂરી થાય નહીં અને જીવને શાંતિના સ્થાનરૂપ સંતોષ આવે નહીં. એટલે વ્રતને જે હેતુ છે તે બરાબર જળવાતો નથી તેમ છતાં જેઓ છૂટા હોય તેના કરતાં તો આવા પણ ઉત્તમ ગણાય એ નિઃશંક છે. બાકી તો લેભથી પ્રેરાઈને માણસ શું શું અનીતિમય દુષ્કૃત્યો નથી કરતો તે કહી શકાય તેમ જ નથી. એક લેમ આવ્યા પછી કપનાતીત એવા કેટલાય દુર્ગણે તેનામાં પ્રવેશ કરે છે. અન્યથા છ ખંડ પૃથ્વીના અધિપતિ એવા સુભૂમ ચક્રવતીને શું કમીના હતી કે તે બીજા છ ખંડ આધવા ગયે ? આખરે પ્રબળ લેભના ફળરૂપ સમુદ્રમાં મૃત્યુ પામી નર્કગામી થયા. મમ્મણ શેઠને ત્યાં શ્રેણિક મહારાજા પણ આશ્ચર્ય પામે તેટલી અપાર સમૃદ્ધિ હતી તેમ છતાં તે તેલ ને ચેળ ખાતો હતો. અને અંધારી રાત્રીએ મુશળધાર વૃષ્ટિમાં નદીમાં તણાતા કાને કાઢવા તે નદીમાં પડે છે. આવા અનંતાનુબંધી લોભથી પ્રાણીની નરક સિવાય
For Private And Personal Use Only
