________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લિચ્છવો જાતિ,
૨૧૫
મનુ એ બધાને વાત્ય કહે છે. વાત્ય એટલે રઝળતા ટેળાં. આ લેકને રાંધતા અને ઘર બાંધીને રહેતા પણ આવડતું વ્હેતું. લૂંટફાટ કરવી અને તૈયાર સામગ્રી પડાવી લેવી એ એમનો વ્યવસાય હતે. એ લેકે ધીમે ધીમે પોતાને ક્ષત્રિય તરીકે ઓળખાવવા લાગ્યા.
લિચ્છવીઓને ઈતિહાસ શરૂ થાય છે ત્યારથી તેમણે રઝળપટ્ટી તાજેતરમાં જ મૂકી દીધી હોય અને ગામડામાં વસવાને આરંભ કર્યો હોય એમ જણાય છે, એમની રહેણીના સંબંધમાં બુદ્ધદેવે એક વાર કહેલું કેઃ “લિચ્છવીઓ
જ્યાં સુધી લાકડાનું ઓશીકું કરીને સૂવે છે, કઠણ શય્યા રાખે છે, સવારમાં વહેલા ઊઠે છે, સખત મજુરી કરે છે અને વખત આવ્યે એકસંપ થઈ શકે છે ત્યાંસુધી એમને કોઈ હરાવી શકશે નહીં. ” આ રહેણ વૈભવ પહેલાંની સ્થિતિ સૂચવે છે. લિવીઓ ક્ષત્રિય તરિકે નામાંકિત બન્યા તે પહેલાં તેઓ સાદાસીધા હતા તે એ ઉલ્લેખ બતાવે છે. કૌટિલ્ય પણ ચંદ્રગુપ્તને કહેલું કે લિચ્છીઓના ટોળામાં કઈ રીતે કુસંપ કરાવવું જોઈએ. તેઓ ખરેખર લડવૈયા છે. યુદ્ધથી એમને જીતવાની આશા રાખવી નકામી છે. તેઓ અંદર અંદર લડે તે જ એમનું જે તે શકાય. મૌર્યો એ રીતે જ લિચ્છવીઓને દબાવી શક્યા હતા.
નંદ રાજાઓએ પણ ક્ષત્રિયોને તળીયા ઝાટક સાફ કરી નાખ્યા હતા. નંદને કેટલાકે શુ તરિકે ઓળખાવે છે. એક પણ ક્ષત્રિય જીવતે રહે
ત્યાં સુધી ન દેનું સામ્રાજ્ય સાહસલામત જીવતું ન રહે એમ તેઓ માનતા. પુરાણે એક અવાજે કહે છે નિંદ્રાન્તા ક્ષત્રિયા: નંદની પછી ક્ષત્રિયનું જડા બીટ નીકળી ગયું.
કોઈ પૂછશે કે તે પછી આ રાજપુતેને ક્ષત્રિય કેમ કહેવામાં આવે છે ? મૃતિકારોએ એક યુક્ત શોધી કાઢી છે. તેમણે નાશને અર્થ જુદે કર્યો. ક્ષત્રિયોને નાશ એટલે વંશને નાશ નહીં, પણ ક્ષત્રિયોના આચારને નાશ. એવો અર્થ કરવામાં ન આવે તો નંદરાજાની પછી થએલા વિક્રમાદિત્ય જેવા મહાન રાજાને અને પાણિનિના ટીકાકાર શકનદી જેવા પડતને ક્ષત્રિય તરિકે શી રીતે ઓળખાવી શકાય ? પૂર્વજો જેમના ભીલ અથવા કેલ જાતિના હતા તેવા આજના જમીનદારે પણ પિતાને ક્ષાત્રય હોવાનું જણાવે છે.
ક્ષત્રિય શબ્દના અર્થે પણ આજસુધીમાં ઘણા પલટા ખાધા છે, એ વાત અહીં યાદ રાખવી જોઈએ. સત્ય, દ્વાપર અને કલિયુગમાં એના જુદાજુદા અર્થ થયા છે. અને બંધ કરે અથવા ભામની સાથે જેને છે સંબંધ
For Private And Personal Use Only
