________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
૨૮૭ હજારે કામનાઓએ તમારા હૃદયને ખાઈ બનાવી છે, લાખો અભિલાષાઓ અને ઉદ્દેશ્ય ભરેલા છે. જ્યાં સુધી પ્રભુનાં રાજ્ય (તમારું હૃદય) માંથી એને દૂર નહિ કરો ત્યાં સુધી તેને બેસાડવાને તમે સ્થાન કેવી રીતે તૈયાર કરી શકશે. ?
આપણે સ્ત્રી, પુત્ર, ધનને ત્યાગ કરી શકીએ છીએ, પરંતુ અભિલાષા, નામ તથા યશને ત્યાગ કર અત્યંત કઠિન છે. યશની અભિલાષા એગમાં મહાન વિધ્રરૂપ છે. એ માયાનું એક અત્યંત જબરજસ્ત અસ્ત્ર છે, જે વડે તે સાંસારિક પુરૂને નાશ કરે છે.
યોગી પુરૂષ આત્મસંયમ અને આત્મશાસન દ્વારા એક જ વખતે બે સ્થાનેમાં કામ કરતા શીખે છે, અર્થાત એવે સમયે તે પિતાના શરીરમાંથી નીકળીને ભૌતિક ક્ષેત્રમાં કામ કરે છે. એટલા માટે લખતી અથવા વાતચીત કરતી વખતે પોતાનાં સૂક્ષ્મ શરીરવડે બીજું જ કામ કરે છે. યોગીની આવી વાત છે તે પછી પૂર્ણ જ્ઞાનીની શી વાત કરવી? કે જે પોતાના સ્વરૂપમાં સ્થિત હોય છે. તે બ્રહ્મદૃષ્ટિમાં રત હોવાથી પોતાના મન તથા શરીરને યંત્રવતું વ્યવહાર કરતી વખતે કામમાં લગાડે છે. તેને વિવિધ ચેતના પ્રાપ્ત થયેલી છે. તેને (બ્રહ્મભાવના) પરમાથની સાથોસાથ જગતભાવના (વ્યવહાર) નું પણ જ્ઞાન રહે છે. જગતને તે પોતાની અંદર સ્વમ સમાન દેખે છે. તે જ તેનું સ્વરૂપ લક્ષણ છે. પ્રત્યેક મનમાં શું ચાલી રહ્યું છે તે તે જાણે છે. જ્ઞાની પુરૂષ હમેશાં સમાધિમાં રહે છે.
સુખ દશામાં મન સૂક્ષમાવસ્થામાં રહે છે, વૃત્તિઓ પણ સૂફમાવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે.
ભાષાઓ જૂદી જૂદી હોય છે, પરંતુ વિચાર એક જ હોય છે. સર્વ મનુષ્યમાં માનસિક આકૃતિ એક જ પ્રકારની હોય છે. વાણું (ધ્વનિ) ના ચાર રૂપ અથવા ભાવ હોય છે. પરા, પશ્યન્તી, મધ્યમાં અને વૈખરી. સાધારણ વાતચીત (ભાષા) ને વૈખરી કહે છે. તે જૂદા જૂદા દેશમાં જૂદી જૂદી જાતની હોય છે, પરંતુ પરા, પશ્યન્તી અને મધ્યમાં સર્વત્ર એક અને સામાન રૂપે જ હોય છે. ખરા અભેદવાણું (ધ્વનિ) છે જે બ્રામાં સુતેલી રહે છે. દેવતાઓની ભાષા, માનસિક ભૂમિની ભાષા એક હોય છે તેને મધ્યમા કહે છે. કારણ શરીરનું ચક્રાકાર કંપન પશ્યન્તી કહેવાય છે. એ જ તમારૂં યથાર્થ નામ છે. જ્યારે તમે તમારા કારણ શરીર દ્વારા ક્રિયાશીલ બનો છો, જ્યારે તમે અંતર્દષ્ટિથી કારણ શરીરને જુએ છે ત્યારે તમે પશ્યની ધ્વનિ (વાણી), જે તમારૂં વાસ્તવિક નામ છે, તે સાંભળી શકે છો.
એન્દ્રિય વિષય તથા સાંસારિક વાસનાઓથી અસંતેષ થવાથી આત્મજ્ઞાનની ઉત્કટ ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય છે. તે ઉત્કટ ઇચ્છામાંથી અમૂર્ત ભાવના આવે છે, અને અમૂર્ત ભાવનાથી મન એકાગ્ર થાય છે. ચિત્તની એકાગ્રતાથી ધ્યાન થાય
For Private And Personal Use Only
