________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૬
શ્રી આત્માનă પ્રકાશ,
પરંતુ મનુષ્યને તે હર સમય તેની ચાલચલગત, વ્યવહાર, મુખ તથા મુખવડે પ્રત્યેક અંગની આકૃતિ અને સસ્ત શરીરના હાવભાવ તથા કામેાથી પ્રકટ કરતી રહે છે. આ મનુષ્ય નીતિયુક્ત છે? એ પૂછવાની જરૂર નથી, કેમકે જ્યારે આપણે તેના સમ્પર્કમાં આવીએ છીએ ત્યારે જાણી જઈએ છીએ કે તે કેવા છે ?
નૈતિક સ`સ્કારયુક્ત વ્યક્તિની પાસે આપણે એક શક્તિના અનુભવ કરીએ છીએ અને તેના નૈતિક સંસ્કાર આપણને તેમના તરફ ખેચે છે. નૈતિક સાંસ્કાર આપણને ગાંભીય અને પ્રભુત્વનું પ્રદાન કરે છે. કાઇ પણ મનુષ્ય (પુરૂષ કે સ્ત્રી) શારીરિક રૂપથી હ્રષ્ટપુષ્ટ વા સુંદર હા, અથવા તે સર્વ સમયેાના મહાપુરૂષાના વિચારેા ચરિત્ર અને ગ્રંથૈાથી પરિચિત હા, પરંતુ તે નીતિવાન કે ચારિત્રવાન ન હોય તે સંસારમાં કોઈ પણ કામનેા નથી અને વ્યવહારમાં કર્દિ તેની કોઇ પ્રશંસા નથી કરતું પરંતુ ઉપેક્ષા કરે છે; પરંતુ નૈતિક સ’સાર જેને ચારીત્રિક સંસ્કાર કહેવામાં આવે છે તે મહાન શક્તિશાળી અને ઘણુ લાંખે સુધી પ્રભાવ પાડનાર હાય છે. નૈતિક સંસ્કાર મનુષ્યના સર્વ વ્યવહારો તથા સમસ્ત કામામાં પ્રકાશમાન રહે છે, અને તેના રંગ મનુષ્યની સર્વ ક્રીડાએ પર ચડતા રહે છે. તે મનુષ્ય પેાતાના કાર્ય કરતા રહે છે છતાં તેના સર્વકાર્યાં અને ક્રિયાની પ્રત્યેક ક્ષણુ પર પેાતાના પ્રભાવ પાડે છે. તેવાં મનુષ્યનું પેાતાના વ્યવહારમાં, સમાજમાં ચલન હાય છે અને નૈતિક સંસ્કારયુક્ત તે મનુષ્ય ગમે ત્યારે કઠિનતાથી સર્વ કાંઈ કહી શકે છે.
નાના કાર્યમાં પણ નીતિયુક્ત વ્યવહાર કરવા તે નિ:સદેહ નૈતિક સરકારનું એક સારૂં' ચિન્હ છે.
એક મનુષ્ય એઈમાની કરી લેણદેણુમાં પેાતાના સ્વાર્થને ખ્યાલ કરવામાં બુરૂ' સમજતા નથી, એક મનુષ્ય પોતાના પાડાશીનુ દેવુ ન ચૂકવવુ તે પેાતાની આમરૂની વિરૂદ્ધ સમજે છે, એક આદમી પાતાના પાડાશી કે નજીકના સંબંધવાળાની ખાખતમાં બેપરવાથી ગલત વાતા કહી કરી અથવા દુ:ખપ્રદ વિચાર પ્રકટ કરી તેના નામ પર ધબ્બા ( આળ ) ચડાવે છે, એક મનુષ્ય પાડોશી અથવા મિત્રની કાઈ ખાખતમાં તેની અનુપ થિતિમાં કાઇ સભા-સારસાયટીમાં સાચી-ખાટી વાતા કરી તેઓને બદનામ કરતાં પણ શરમાતા નથી, એક આદમી કદાચ કોઇ જીવને દુ:ખ દેવામાં જીરૂ સમજે છે પર ંતુ હાંસી-મશ્કરીમાં તે મનુષ્ય કોઇ ફાઇ વખત વાપ્રહાર કરી બેસે છે કે જે અત્યંત દુ:ખ દેવાવાળુ અને છે કે જે કાઇ વખત ભૂલી જઇ શકાતુ નથી. કહેવાના અભિપ્રાય એ છે કે તેવી નાની નાની દરેક વાર્તામાં પણ નૈતિક સંસ્કારની આવશ્યકતા છે.
For Private And Personal Use Only
