________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ଏହାସହYହvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvgDv9g
દ્રવ્યગુણુપર્યાય વિવરણ.
2009
VUOVI
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૯ થી શર.). ભૂત પદાર્થ વિષયનું જ્ઞાન સર્વથા અસત્ નથી. તૈયાયિકેની માન્યતા છે કે અસત્ એટલે અવિદ્યમાન ઘટ આદિ પદાર્થનું જ્ઞાન અતીત એટલે ભૂત પદાથેના વિષયવાળું થાય છે તેવી રીતે અવિદ્યમાનરૂપ ઘટ આદિ કાર્ય કૃતિકાને કુંભાર આદિ સામગ્રીથી ઉત્પન્ન થાય છે.
યાયિકોને ઉત્તર આપતાં કહે છે કે નયાયિકનું કથન વ્યાજબી નથી. કારણ કે ઘટાદિ જે પદાર્થ છે તે સર્વથા અસત્ નથી કારણકે અતીત વિષયવાળા જે ઘટ તે પયયાર્થિક નયથી નથી સમજવાનો, પણ દ્રવ્યાર્થિક નયથી તે નિત્ય છે, જેથી ઘટનો નાશ થઈ ગયા પછી પણ તે માટી રૂપે વિદ્યમાન રહે છે. જે તે દ્રવ્ય સર્વથા ન હોત તો સસલાનાં શીંગડાની પેઠે સર્વથા અભાવ થઈ જાત. જે પદાર્થ સર્વથા અવિદ્યમાનપણે જ્ઞાનમાં ભાસે છે તે પદાર્થમાં વિદ્યમાનપણું કેવી રીતે આવી શકે તેથી કરીને જે કંઈ ભૂત વિષય છે તે સર્વથા અસત્ નથી પરંતુ સત રૂપે જ પ્રવર્તે છે જે વસ્તુ દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ નિત્યપણે વર્તે છે તે વસ્તુમાં આકારનો અભાવ હોવાથી પર્યાયાર્થિક નયથી તેનું અનિત્યપણું દેખાય છે. બાકી કોઈપણ પદાર્થ સર્વથા અસત્ નથી.
સત્ પદાર્થની ઉત્પત્તિ થવાનું કારણું દ્રવ્યમાં સમવાયી ભૂત વિષય પદાર્થ રહેલો છે તે કારણને ઉદય થવાથી તે કાર્યપણને પ્રાપ્ત થઈને દેખાય છે તેથી કરીને જ સત્ પદાર્થની ઉત્પત્તિ થાય છે પણ અસત પદાર્થની થતી નથી.
અતીત પદાર્થને ભાસ જ્ઞાન સ્વભાવમાં થતું નથી.
અતીત પદાર્થને ભાસ જ્ઞાન સ્વભાવમાં થઈ શકે નહિ અને જે થઈ શકતા હોય તે સંસારના તમામ પદાર્થને પણ જ્ઞાન સ્વભાવમાં ભાસ થવું જોઈએ.
બાહાકાર અસત્ દેખાય છે તેનું કારણ બાહ્યાકાર જે અસત્ દેખાય છે તેનું કારણ અનાદિ અજ્ઞાન છે, કારણ કે અનાદિકાળના અજ્ઞાનને લઈને બાહ્યાકાર સ્વપનના પદાર્થની જેમ અસત દેખાય છે.
For Private And Personal Use Only
