Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૦ ૨૮ મું. | ફાલ્ગન.
પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
ભાવનગ૨
વીર સં.૨૪૫૭ આત્મ સ. ૩૫. વિ.સં.૧૯૮૭
અંક ૮ મા.
મૂલ્ય રૂા. ૧) કી
૫૦ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિષય-પરિચય.
૧ શ્રી શાન્તિનાથ સ્તુતિ. ... ( ન્યાયતીર્થ મુનિ હિમાંશુવિ૦ અનેકાંતી ) ... ૧૭૯ ૨ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. ... (મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ. ) ... ૧૮૨ ૩ દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ. ... ( શ કરલાલ ડી. કાપડીયા. )... ૧૮૬ ૪ કંદાગ્રહુ... ... ... ( છગનલાલ નહાનચંદ નાણાવટી. ) .. ૫ સેવાધમના મા. ... ... ( વિઠ્ઠલદાસ મૂ૦ ) ...
| ૧૦, ૬ શ્રી શત્રુંજય તીર્થોદ્ધાર પ્રબંધ. ... ( આત્મવલ્લભ. )
- ૧૩ ૭ અધ્યાત્મ જ્ઞાનનિરૂપણ પ્રનત્તર. (યાજકે ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ)... ૮ સ્વીકાર સમાલોચના. ...
૨૦૨ ૯ જૈન સમાજને નમ્ર નિવેદન. ...
૨૦૪
શ્રીપાળ મહારાજનો રાસ.
શ્રી નવપદજી મહારાજનો મહિમા અપૂર્વ છે, જે કોઈ પણ જૈન તે માટે અજાણ નથી. ચૈત્ર માસ અને આશા માસમાં આવતા ઓળી-આયંબીલ તપ કરી શ્રી નવપદજી મહારાજની આરાધના કરાય છે. તે અઠ્ઠાઈના દિવસોમાં શ્રી નવપદજી મહારાજનું અપૂર્વ મહાસ્ય જેમાં આવેલ છે, તેવા શ્રીપાળ મહારાજનું અદ્ભુત ચરિત્ર તેના રાસ જે વંચાય છે તે મૂળ તથા તેનું સરલ ગુજરાતી ભાષાંતર સર્વ કેાઈ સમજી શકે તેવી ગુજરાતી ભાષામાં આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. પાના ૪૬ ૦ પાકું કપડાનું બાઈડીંગ સુંદર ગુજરાતી ભાષામાં પ્રગટ થયેલ છે, ચૈત્ર શુદ ૧૫ પુર્ણીમા સુધીમાં લેનારને બે રૂપીયા (પેસ્ટેજ જુદુ' ) ની કિંમતે આપવામાં આવશે.
લખાઃશ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર,
સુચના–આ માસિકમાં આવતા લેખો માટે તેના લેખક જવાબદાર છે અને તે માંહેની હકીકત માટે અમે સમ્મત જ હોઈએ તેમ માનવાનું નથી.
| (માસિક કમીટી. )
ભાવનગર ધી “ આનંદ ” પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં–શાહુ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઇએ છાપ્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
NewereGORE HOGYO આમાનન્દ પ્રકાશ.
॥ धंदे वीरम् ॥ यदुत भो भद्राः सद्धर्मसाधनयोग्यत्वमात्मनोऽभिलषद्भिर्भवद्भिस्तावदिदमादौ कर्तव्यं भवति यदुत सेवनीया दयालुता न | विधेयः परपरिभवः मोक्तव्या कोपनता वर्जनीयो दुर्जनसंसर्गः | विरहितव्यालीकवादिता अभ्यसनीयो गुणानुरागः न कार्या चौर्यबुद्धिः त्यजनीयो मिथ्याभिमानः वारणीयः परदाराभिलाषः परिहर्तव्यो धनादि गर्वः।। ततो भविष्यति भवतां सर्वज्ञोपज्ञ सद्धर्मानुष्ठानयोग्यता ॥
___ उपमिति भवप्रपश्चा कथा-सप्तम प्रस्ताव. | LoCHIKSDADGODowDEOGA पुस्तक २८ । वीर सं. २४५७. फाल्गुन. आत्म सं. ३५.१ अंक ८ मो.
Powered Detore
exo Keo OKMOONPOOOOOOOOooo
श्री शान्तिनाथ स्तुतिः
रचयिता-न्यायतीर्थ मुनि हिमांशुवि. “अनेकान्ती"
ESEASESE
शान्तिजिन स्तुतिः -- शान्तिः शान्ति ।
दद्यात् शीघ्रम् ॥
१ 'अत्युक्ता' मातिना छन। 'खो' नामना प्रथम मां आशय छे. साना मुख ४ हा प्रस्ताथा यायचे, ते पैड या पहे . या 'बी' છન્દને કેટલાક આચાર્યો ઈન્ટ પણ કહે છે. જુઓ સર્વજ્ઞકલ્પ શ્રી હેમચન્દ્ર | प्रसुनु स्वा५ टयुक्त छन्दोऽनुशासनम् अध्याय २ सूत्र ५ 'अत्युक्तायां गौ बी'...पद्ममित्येके। " वीरं देवं नित्यं वन्दे " नामनी प्रसिद्ध स्तुति पशु આજ છન્દમાં સમજવી. આ છ%ના દરેક પાદમાં ૨ ગુરૂ વર્ણ હોય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
169
साधारण तीर्थकरा:
बाग्देवी स्तुतिः
--
शासनदेवी स्तुतिः
पार्श्वनाथ स्तुतिः
साधारण जिना:
ज्ञानम् -
-
www.kobatirth.org
N
ી માત્માનદ પ્રકાશ.
( २ )
तीर्थेशा वः
1
सम्यक् पान्तु ||
( ३ )
जैनीगी । कुर्याद् बोधिम् ॥
( ४ )
निर्वाणी स्याद् | वस्सौख्याय ॥
श्री पार्श्वनाथ स्तुतिः
( १ )
पार्श्व तं शक्रार्च्यम् । सद्वन्द्यं वन्देऽहम् ||
( २ )
अर्हन्तः श्रीमन्तः । निर्मोहा दद्युः शम् ||
( ३ )
सज्ज्ञानं कल्याणम् | भव्यानां कुर्याः ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ છન્દના મૂળ ૨૭ ( સત્તાવીશ ) ભેમાં મત ભેદના આઠ ભેદી પૈકી મારી નામના પહેલા છન્દમાં આ સ્તુતિ છે. જુઓ સશાષપારગત આચાય श्री हेभयन्द्र सूरिनु स्वोपज्ञ छन्दोऽनुशासनम् अध्याय २ सूत्र १० ' मध्यायां मो नारी' मा छन्हना मे पाहमांशु गुइ अक्षर होय छे.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી શાન્તિનાથ સ્તુતિ.
पार्श्वयक्षः -
(४) श्रीपार्थो यचेशः। धत्तां मां धर्मे सः॥
श्री महावीर परमात्म स्तुतिः
-
(१) महावीरः -
पापैस्त्यक्तं दुःखैर्मुक्तम् । वीरं नाथं वन्दे वन्धम् ॥
(२) साधारण तीर्थकराः - सर्वे सार्वाः सिद्धार्था ये ।
युष्माकं ते सिद्धिं दयुः ।।
ज्ञानम्
ज्ञानज्योति-विश्वयोति । जैनास्याम्जं प्राज्य स्तौमि ।।
( ४ ) सिद्धादेवी मातङ्गश्च । भव्यानां सत् सौख्यं कुर्युः ।।
सिद्धादेवी:
प्रतिष्ठा नामनी छन्मतिना ‘कन्या' नामाना पड़ता छन्६ मा થાય છે. આના ૧૫ ભેદ થાય છે. જુઓ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્યનું छन्दोऽनुशासनम् 'प्रतिष्ठायां गौ कन्या' अध्याय २ सूत्र १४. माना પ્રત્યેક પાદમાં ૪ ગુરૂ અક્ષર થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
થી માત્માનંદ પ્રકાશ
અગિઆર અંગામાં નિરૂપણ કરેલ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૭ થી શરૂ. )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦ તે કાળે અને તે સમયે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના શિષ્ય આનન્દ નામે સ્થવિર પ્રકૃતિના ભદ્ર અને યાવ વિનીત હતા, તે છઠ્ઠ ઠ્ઠના નિરન્તર તપક કરવાવડે અને સયમવડે આત્માને ભાવિત કરતા વિદ્ધરતા હતા. હવે તે આનંદ સ્થવિરે છઠ્ઠ ક્ષપણુના પારણાને ક્રિયસે પ્રથમ પૈાક્ષીને વિષે ઇત્યાદિ ગીતમસ્વામીની પેઠે રજા માગી અને યાવતુ તે ઉચ્ચ, નીચ અને મધ્યમ કુળમાં યાવત્ ગેાચરીએ જતા હાલાહલા કુ`ભારણના કું ભકારાપણુ-હાટથી થોડે દૂર ગયા, તે વખતે મ ખલીપુત્ર ગેાશાલકે હાલાહલા કુંભારણુના હાટથી ઘેાડે દૂર જતાં આનન્દ વિરને જોયા, જોઇને તેણે એ પ્રમાણે કહ્યું કે હું આનન્દ ! અહિં આવ અને એક મારૂ દ્રષ્ટાન્ત સાંભળ. જ્યારે મખલીપુત્ર ગેાશાલકે એ પ્રમાણે કહ્યું એટલે તે આનન્દ વિર જ્યાં હાલાહલા કુંભારણનું કું ભકારાપણ છે અને જ્યાં મખલિપુત્ર ગેાશાલક છે ત્યાં આવ્યા. હવે તે મ’ખલિપુત્ર ગેાશાલકે આનન્દ સ્થવિરને આ પ્રમાણે કહ્યું, હું આનન્દ એ પ્રમાણે ખરેખર આજથી ઘણા કાળ પહેલાં અનેક પ્રકારના ધનના અથી, ધનના લેાલી, ધનની ગવેષણા કરનાર, ધનાકાંક્ષી અને ધનની તૃષ્ણાવાળા કેટલાએક ધન મેળવવા માટે અનેક પ્રકારના પુષ્કળ પ્રણીત સુન્દર ભાંડ-વસ્તુઓ ( અથવા કરીયાણા રૂપ લાંડને ) લઈને તથા ગાડી અને ગાડાંઓના સમૂહવડે પુષ્કળ અનાજ અને પાણી રૂપ પાથેય ગ્રહણ કરીને એક મેટી ગામ રહિત-પાણીના પ્રવાહ રહિત સાર્વાદિકના આગમન રહિત અને લાંબા માર્ગવાળી અટવીમાં પ્રવેશ કર્યા. ત્યારપછી તે વિષ્ણુકાનુ ગામ રહિત પાણીના પ્રવાહ રહિત સાદિકના આગમન રહિત અને લાંખા રસ્તાવાળી તે અટવીને કંઇક ભાગ ગયા પછી પૂર્વે લીધેલું પાણી અનુક્રમે પીતાં પીતાં ખુટયું, ત્યારે પાણી રહિત થએલ અને તૃષાથી પીડાતા તે વિષ્ણુકાએ પરસ્પરને મેલાવીને આ પ્રમાણે કહ્યુ. એ પ્રમાણે ખરેખર હું દેવાનુપ્રિયા, આ ગામ રહિત ઇત્યાદિ યાવત અટવીમાં કંક ભાગ પછી પહેલા લીધેલુ આપણું પાણી અનુક્રમે પીતાં પીતાં ખુટી ગયુ છે, તે માટે હૈ દેવાનુપ્રિયા ! આ ગામ રહિત યાવત્ અટવીને વિષે આપણે પાણીની ચાતરમ્ ગવેષણા કરવી શ્રેયસ્કર છે, એમ વિચાર કરી એક બીજાની પાસેથી આ વાત સાંભળીને તેઓએ ગામ રહિત અવીમાં પાણીની ચેતરફ તપાસ
ગયા
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીકર ચરિત્ર કરી. પાણીની ચિતરફ તપાસ કરતાં તેઓને એક મોટું વનખંડ પ્રાપ્ત થયું. જે વનખંડ શ્યામ અને શ્યામ કાન્તિવાળું યાવત મહા મેઘના સમૂહ જેવું પ્રસન્નતા ઉત્પન્ન કરનારૂં અને યાવત સુન્દર હતું, તે વનખંડના બરબર મધ્ય ભાગમાં તેઓએ એક મોટો વત્મિક-રાકડે છે. તે વિભિકને સિંહની કેશવાળી જેવાં અવયવાળાં ઊંચાં ચાર શિખરે હતાં, તે તીર્થો વિસ્તીર્ણ, નીચે અર્ધ સપના જેવાં અર્ધ સપની આકૃતિવાળાં પ્રસન્નતા ઉત્પન્ન કરનાર અને યાવત્ સુન્દર હતાં, તે વહિમકને જોઈને પ્રસન્ન અને સંતુષ્ટ થયેલા તે વણિકેએ એક બીજાને બોલાવીને આ પ્રમાણે કહ્યું કે હે દેવાનુપ્રિયે, એ પ્રમાણે ખરેખર આપણે આ ગામ રહિત એવી અટવીમાં યાવત ચોતરફ તપાસ કરતાં આ શ્યામ અને શ્યામ કાન્તિવાળું વનખંડ જોયું અને આ વનખંડના બરાબર મધ્ય ભાગમાં આ વઢિમક જે. આ વમિકને ચાર ઉંચા યાવત્ પ્રતિરૂપ સુન્દર શિખરે છે તે માટે હે દેવાનુપ્રિયે ! આ વલિમકનું શિખર ફાડવું એ શ્રેયસ્કર છે કે જેથી આપણે પુષ્કળ ઉત્તમ પ્રાણ પ્રાપ્ત કરીએ, ત્યાર પછી તે વણિકોએ એકબીજાની પાસેથી આ કથન સાંભળીને વમિકના શિખરને ફોડયું, તેથી તેઓને ત્યાં સ્વચ્છ હિતકારક ઉત્તમ હલકું અને સ્ફટિક વર્ણ જેવું પુષ્કળ અને ઉત્તમ પાણું પ્રાપ્ત થયું, ત્યાર પછી પ્રસન્ન અને સંતુષ્ટ થયેલા તે વણિકોએ પાણી પીધું અને તે બળદ વગેરે ) વાહનને પાણી પાયું, પાણી પાઈને પાત્રો ભર્યા, ભરીને બીજી વાર તેઓએ પરસ્પર આ પ્રમાણે કહ્યું, હે દેવાનુપ્રિયે ! આપણે એ પ્રમાણે ખરેખર આ વલિમકના પ્રથમ શિખરને ભેદવાવડે પુષ્કળ ઉત્તમ પાણી પ્રાપ્ત કર્યું તે હે દેવાનુપ્રિયે ! હવે આપણે આ વિધિમકના બીજા શિખરને ભેદવું શ્રેયસ્કર ગ્ય છે કે જેથી આપણે અહિં ઉદાર અને ઉત્તમ સુવર્ણ પ્રાપ્ત કરીએ, ત્યારબાદ તે વણિકેએ એકબીજાની પાસેથી આ કથન સાંભળીને તે મિકના બીજા શિખરને પણ ફર્યું, તેથી તેમાં સ્વચ્છ ઉત્તમ તાપને સહન કરનાર મહા અર્થવાળું અને મહા મૂલ્યવાળું પુષ્કળ ઉત્તમ સુવર્ણ પ્રાપ્ત કર્યું, સુવર્ણને પ્રાપ્ત કરવાથી પ્રસન્ન અને સંતુષ્ટ થયેલા તે વણિકોએ પાત્રો ભર્યા. પાત્રો ભરીને વાહને ભર્યા, વાહન ભરીને ત્રીજીવાર તેઓ પરસ્પર એ પ્રમાણે બલ્યા, હે દેવાનુપ્રિયે ! આપણે આ વમિકના પ્રથમ શિખરને ભેદતાં ઉદાર એવું ઉત્તમ જલ પ્રાપ્ત કર્યું અને બીજું શિખર ભેદતાં ઉદાર એવું ઉત્તમ સુવર્ણ પ્રાપ્ત કર્યું, તે માટે હે દેવાનુપ્રિયે ! આપણે હવે આ મિકનું ત્રીજું શિખર પણ ફેડવું શ્રેયસ્કર છે કે જેથી અહિં ઉદાર એવું મણિરત્ન પ્રાપ્ત કરીએ. ત્યાર પછી તે વણિકેએ એકબીજાની પાસેથી આ કથન સાંભળીને તે વઢિમકનું ત્રીજું શીખર પણ લેવું. તેથી તેઓએ ત્યાં વિમલ નિર્મલ અત્યન્ત ગોળ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
નિલત્રાસાદિ દોષ રહિત મહા અર્થવાળું મહા પ્રયોજનવાળું મહા મૂલ્યવાળું અને ઉદાર એવું મણિરત્ન પ્રાપ્ત કર્યું, મણિરત્ન પ્રાપ્ત કરવાથી હૃષ્ટ અને સંતુષ્ટ થયેલા તે વણિકોએ પાત્રો ભર્યા, પાત્રો ભરીને વાહને ભર્યા, વાહને ભરીને તેઓએ ચોથીવાર પણ એકબીજાને કહ્યું કે હે દેવાનુપ્રિયે એ પ્રમાણે ખરેખર આ વ૯િમકના પ્રથમ શીખરને ભેદવાથી પુષ્કળ અને ઉત્તમ પાણું પ્રાપ્ત કર્યું, બીજું શિખર ભેદવાથી પુષ્કળ સુવર્ણ પ્રાપ્ત કર્યું, ત્રીજું શિખર ભેદવાથી ઉદાર મણિરત્ન પ્રાપ્ત કર્યું, તો હે દેવાનુપ્રિયે! આપણે હવે આ વહિમકના ચોથા શિખરને પણ ભેદવું એગ્ય છે કે જેથી આપણે ઉત્તમ મહામૂલ્ય મહા પ્રજનવાળું મહા પુરૂષોગ્ય અને ઉદાર એવું વજરત્ન પ્રાત કરીએ. ત્યારપછી તે વણિકોના હિતની ઈચ્છાવાળા, સુખની ઇચ્છાવાળા, પની ઈચ્છાવાળો, અનુકશ્યાવાળો, નિઃશ્રેયસ કલ્યાણની ઈછાવાળે તેમજ હિત સુખ અને નિઃશ્રેયસની ઈચ્છાવાળો એક વણિક હતો તેણે તે વણિકોને
એ પ્રમાણે કહ્યું, હે દેવાનુપ્રિયે ! આપણે આ વિડિમકના પ્રથમ શિખરને ભેદવાથી ઉદાર અને ઉત્તમ જલ પ્રાપ્ત કર્યું, યાવત ત્રીજું શિખર ભેદવાથી ઉદાર મણિરત્ન પ્રાપ્ત કર્યું એટલું ઘણું છે. હવે આપણે આ ચોથું શિખર ભેદવું યોગ્ય નથી, કારણ કે ચોથું શિખર કદાચ આપણને ઉપદ્રવ કરનાર થાય છે ત્યારે તે વણિકોએ હિતની ઈચ્છાવાળા સુખની ઈચ૭વાળા યાવત્ હિત સુખ અને નિઃશ્રેયસની ઈચ્છાવાળા તથા ઉપર પ્રમાણે કહેતા યાવત પ્રરૂપણ કરતા એવા તે વણિકના કથનમાં શ્રદ્ધા ન કરી યાવત્ રૂચિ ન કરી, તેના કથનની શ્રદ્ધા નહિં કરતા યાવત રૂચિ નહિ કરતા તે વણિકોએ તે વ૯િમકના ચોથા શિખરને પણ ભેળું. તેથી તેઓએ ત્યાં ઉગ્ર વિષવાળ, પ્રચંડ વિષવાળા, ઘોર વિષવાળે, મહા વિષવાળ, અતિકામવાળ, મેટા શરીરવાળે અને અષી તથા મુષાના સમાન કાળા વર્ણવાળ દષ્ટિના વિષ અને રોષવડે પૂર્ણમષીના ઢગલાના જેવી કાન્તિવાળે, લાલ આંખવાળે જેને ચપલ અને સાથે ચાલતી બે જીભે છે એ પૃથ્વીતલમાં વેણિ સમાન ઉત્કટપષ્ટ વક-જટિલ કેસવાળીયુકત; અને જાણી શકાય તે ઉગ્ર અને તીવ્ર રોષવાળે, ધાનના મુખપેઠે ત્વરિત અને ચપલશબ્દ કરતે એ દષ્ટિવિષસર્પ દેખે, ત્યારબાદ તે વણિકોએ તે દ્રષ્ટિ. વિષ સર્પને સ્પર્શ કર્યો એટલે અત્યન્ત ગુસ્સે થએલા અને યાવત્ ક્રોધથી બળતાં તેણે ધીમે ધીમે ઉડી સરસવાટ કરતા વમિકના શિખર ઉપર ચઢીને સૂર્યને જોઈને તે વણિકોને અનિમિષ દષ્ટિવડે ચેતરફ જોયા, ત્યારપછી તે દષ્ટિવિષસ તરફ જોઈ તે વણિકોને પાત્ર વિગેરે ઉપકરણ સહિત એક પ્રહારવડે કટાઘાત પાષાણુમય યંત્રના આઘાતની પેઠે જલદી ભસ્મરાશિરૂ કર્યો, તે વણિકેમાં જે વણિક તે વણિકોના હિતની ઈચ્છાવાળે યથાવત્ હિત સુખ અને નિઃશ્રેય
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર,
૧૮૫ સકલ્યાણની ઈરછાવાળે હતું, તેના ઉપર દયાથી તે દેવે પાત્ર વગેરે ઉપકરણ સહિત તેને પોતાના નગરે મુક, એ પ્રમાણે તે આનન્દ, તારા પણ ધમચાર્ય અને ધર્મોપદેશક શ્રમણ જ્ઞાતપુત્રે ઉદાર પયય અવસ્થા પ્રાપ્ત કર્યો છે અને તેની દેવે મનુષ્ય અને અસુરો સહિત આ જીવલેકમાં, શ્રમણ ભગવાન મહાવીર, એવા ઉદાર કીર્તિવર્ણ શબ્દ અને લેક યશવ્યાપ્ત થયા છે, વ્યાકુલ થયા છે અને સ્તવાયા છે તે જે મને તે આજ મેં પણ કહેશે તો મારા તપના તેજવડે એક ઘાએ કૂટાઘાત પાષાણમય યન્ત્રના આઘાતની પેઠે જેમ સપે વણિકોને બાળ્યા તેમ બાળીને ભસ્મ કરીશ. હે આનન્દ, જેમ તે વણિકનું હિત ઈચ્છનાર યાવત્ નિઃશ્રેયસ કલ્યાણ ઈચ્છનારને વણિકને દેવતાએ અનુકંપાથી પાત્રો વગેરે ઉપકરણ સહિત પિતાને નગરે મુકો તેમ હું તારું સંરક્ષણ અને સંગેપન કરીશ. તે માટે હે આનન્દ ! તું જા. અને તારા ધર્માચાર્ય અને ધર્મોપદેશક શ્રમણ જ્ઞાતપુત્રને આ વાત કહે. ત્યારબાદ મંખલિપુત્ર ગોશાલાએ તે આનન્દ સ્થવિરને આ પ્રમાણે કહ્યું એટલે તે ભય પામ્યા અને યાવત્ ભયભીત થયેલાને તે મંખલિપુત્ર ગોશાલાની પાસેથી અને હાલાહલા કુંભારણના કુંભકારાપણુથી પાછા વળીને શીધ્ર અને ત્વરિત શ્રાવસ્તી નગરીના મધ્યભાગમાંથી નીકળીને જ્યાં કેષ્ટક ચૈત્ય હતું અને જ્યાં શ્રમણ ભગવાન મહાવીર હતા ત્યાં આવ્યા, ત્યાં આવીને શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને ત્રણવાર પ્રદક્ષિણા કરી વંદન અને નમસ્કાર કરી આ પ્રમાણે બોલ્યા “ હે ભગવન્! ખરેખર એ પ્રમાણે હું છઠ્ઠ ક્ષપણના પારણુને વિષે આપની અનુજ્ઞાથી શ્રાવસ્તી નગરીમાં ઉચ્ચ નીચ અને મધ્યમ કુળમાં ગોચરીએ જતાં હાલાહલા કુંભારણના ઘર પાસેથી યાવત્ જતો હતો, ત્યાં પંખલિપુત્ર શૈશાલે મને હાલાહલા કુંભારણના ઘરથી થોડે દૂર જતાં યાવત્ જોઈને એ પ્રમાણે કહ્યું. હે આનન્દ, અહીં આવ અને મારું એક દષ્ટાન્ત સાંભળ ! ત્યારપછી મખલિપુત્ર ગોશાલે એ પ્રમાણે કહ્યું એટલે જ્યાં હાલાહલા કુંભારનું કુંભકારાપણ હતું અને જ્યાં મખલિપુત્ર શાલક હતો ત્યાં હું આવ્યો ત્યારે મંખલિપુત્ર ગોશાલકે મને આ પ્રમાણે કહ્યું: હે આનન્દ, ખરેખર આજથી ઘણા કાળ પૂર્વે અનેક પ્રકારના કેટલાએક વણિકે ઈત્યાદિ પૂર્વોકત સર્વ કહેવું. યાવત દેવતાએ પોતાના નગરે મુકે તે માટે હું આનન્દ, તું જા અને તારા ધર્માચાર્ય અને ધર્મોપદેશકને યાવત્ કહે ”
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ଏହାସହYହvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvgDv9g
દ્રવ્યગુણુપર્યાય વિવરણ.
2009
VUOVI
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૯ થી શર.). ભૂત પદાર્થ વિષયનું જ્ઞાન સર્વથા અસત્ નથી. તૈયાયિકેની માન્યતા છે કે અસત્ એટલે અવિદ્યમાન ઘટ આદિ પદાર્થનું જ્ઞાન અતીત એટલે ભૂત પદાથેના વિષયવાળું થાય છે તેવી રીતે અવિદ્યમાનરૂપ ઘટ આદિ કાર્ય કૃતિકાને કુંભાર આદિ સામગ્રીથી ઉત્પન્ન થાય છે.
યાયિકોને ઉત્તર આપતાં કહે છે કે નયાયિકનું કથન વ્યાજબી નથી. કારણ કે ઘટાદિ જે પદાર્થ છે તે સર્વથા અસત્ નથી કારણકે અતીત વિષયવાળા જે ઘટ તે પયયાર્થિક નયથી નથી સમજવાનો, પણ દ્રવ્યાર્થિક નયથી તે નિત્ય છે, જેથી ઘટનો નાશ થઈ ગયા પછી પણ તે માટી રૂપે વિદ્યમાન રહે છે. જે તે દ્રવ્ય સર્વથા ન હોત તો સસલાનાં શીંગડાની પેઠે સર્વથા અભાવ થઈ જાત. જે પદાર્થ સર્વથા અવિદ્યમાનપણે જ્ઞાનમાં ભાસે છે તે પદાર્થમાં વિદ્યમાનપણું કેવી રીતે આવી શકે તેથી કરીને જે કંઈ ભૂત વિષય છે તે સર્વથા અસત્ નથી પરંતુ સત રૂપે જ પ્રવર્તે છે જે વસ્તુ દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ નિત્યપણે વર્તે છે તે વસ્તુમાં આકારનો અભાવ હોવાથી પર્યાયાર્થિક નયથી તેનું અનિત્યપણું દેખાય છે. બાકી કોઈપણ પદાર્થ સર્વથા અસત્ નથી.
સત્ પદાર્થની ઉત્પત્તિ થવાનું કારણું દ્રવ્યમાં સમવાયી ભૂત વિષય પદાર્થ રહેલો છે તે કારણને ઉદય થવાથી તે કાર્યપણને પ્રાપ્ત થઈને દેખાય છે તેથી કરીને જ સત્ પદાર્થની ઉત્પત્તિ થાય છે પણ અસત પદાર્થની થતી નથી.
અતીત પદાર્થને ભાસ જ્ઞાન સ્વભાવમાં થતું નથી.
અતીત પદાર્થને ભાસ જ્ઞાન સ્વભાવમાં થઈ શકે નહિ અને જે થઈ શકતા હોય તે સંસારના તમામ પદાર્થને પણ જ્ઞાન સ્વભાવમાં ભાસ થવું જોઈએ.
બાહાકાર અસત્ દેખાય છે તેનું કારણ બાહ્યાકાર જે અસત્ દેખાય છે તેનું કારણ અનાદિ અજ્ઞાન છે, કારણ કે અનાદિકાળના અજ્ઞાનને લઈને બાહ્યાકાર સ્વપનના પદાર્થની જેમ અસત દેખાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દ્રવ્યગુણપર્યાંય વિવરણ.
અસત્ પદાના ભાસ થવાનું કારણ જ્ઞાન નથી.
અસત્ પદાના ભાસ થવાનુ કારણ જે જ્ઞાન માનવામાં આવે તે આખુ જગત્ જ્ઞાનાકારણે જ થઈ જાય. આહ્વષ્ટિથી દેખાતા સઘળા પદાર્થો અસત છે અને બાહ્યાકાર રહિત શુદ્ધ જ્ઞાનમાં જ અછતા પદાર્થને ભાસ થાય છે એમ કહેવામાં આવે તે અનાદિની અજ્ઞાન વાસનાના અભાવ સિદ્ધ થશે. માટે સમજવાનુ કે બાહ્યાકારમાં અનાઢિની અજ્ઞાન વાસનાને લઇને જ અસત પદાર્થીના ભાસ થાય છે.
પદાર્થમાં આકારા ઉત્પન્ન થવાનુ કારણ.
સત પદાર્થના અનેક કારણેા જે તિરાભાવ શક્તિપણે ગુપ્તપણે રહેલા છે તેનાથી બાહ્ય દેખાતા આકારા ઉત્પન્ન થાય છે.
મૂળ દ્રવ્યરૂપથી કાઇ પદાર્થોના ઉત્પત્તિ નાશ નથી.
૧૮૭
મૂળ દ્રવ્યરૂપથી કાઈપણ પદાર્થોની ઉત્પત્તિ યા તે નાશ થતા નથી, પર્યાયના દ્રવ્યની સાથે સંબંધ.
પર્યાયના દ્રવ્યની સાથે અન્ય સબંધ છે.
અન્વય સંબધથી શું સિદ્ધ થાય છે ?
અન્વય સંખ ધથી દ્રવ્ય પદાર્થાંમાં ઉત્પત્તિ નથી ને વિનાશ પણ નથી. પદાર્થોની ઉત્પત્તિ અને નાશ થવાનુ કારણ,
પર્યાયથી સર્વી પદાર્થની ઉત્પત્તિ ને નાશ અને થાય છે.
For Private And Personal Use Only
નિશ્ચય રૂપ અને ચળાયમાન અનુભવ.
જે પર્યાય દ્રવ્યમાં સપણે છે તેમાં નિશ્ચયરૂપના અનુભવ થાય છે, અને જે પર્યાય દ્રવ્યમાં અસપણે છે તેમાં જે અનુભવ થાય છે તે ચળાયમાન અનુભવ કહેવાય છે. દાખલા તરીકે કમળાના રોગને લીધે શ ંખ પીળા રંગના દેખાય છે અને તેજ કમળાના રોગ જ્યારે દૂર થાય છે ત્યારે શંખનું મૂળ ઉજવળ રૂપ દેખાય છે. કારણ કે શંખમાં પિત્તાદ્રિ પર્યાયના અનુભવ તે અવિચળ પણે નથી પણુ ચળાયમાન રૂપે રહે છે. આ ઉપરથી સમજવાનુ એ છે કે શ ંખમાં જે પીળાપણું દેખાય છે. તે પીળાપણાના પર્યાયને લઇને દેખાય છે તેમ નથા, પરંતુ કમળાના રાગથી તે પીળાપણું દેખાય છે, પણ જ્યારે તે નેત્રરોગ દૂર થાય છે ત્યારે તે ઉજ્જવળ દેખાય છે અને ભ્રાન્તિના આપે!આપ નાશ થાય છે અને આમ થવામાં કાંઈ હેતુને અભાવ નથી, કારણ કે વસ્તુ ં કૃત્રિમ
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી માત્માન પ્રકાશ
સ્વભાવ છે એમાં બીજા પદાર્થને વ્યાપાર કાંઈ પણ કરી શકાતું નથી, પરંતુ જે કારણથી કૃત્રિમ સ્વભાવ ઉત્પન્ન થયો હોય છે તે કારણની નિવૃત્તિ થયે તે પર્યાય સ્વયમેવ નષ્ટ થઈ જાય છે.
ભૂત પદાર્થ વર્તમાન પર્યાયથી વર્તમાનપણે જણાય છે.
ભૂત પદાર્થ વર્તમાન પર્યાયથી વર્તમાનપણે જણાય છે. દાખલા તરીકે દ્રવ્યથી સતરૂપ અતીત ઘટને વિષે વર્તમાન સેય આકારરૂપ પર્યાયથી હમણાં અતીત ઘટનું જ્ઞાન થાય છે. ઘટને વિષે વર્તમાન સેય આકાર રૂપ પર્યાયથી ઘટનું જ્ઞાન થાય છે, બાકી સર્વથા જ્ઞાન સ્વભાવથી અછતા પદાર્થનું જ્ઞાન થતું નથી, અને જે તેમ ન માને તો અતીત પદાર્થ જે ઘટાદિની, ઘટને આકાર જોઈ ખબર પડી કે તે ઘટ છે. બાકી જે સર્વથા જ્ઞાન થતું હોય તો તેનું સર્વ કાળે જ્ઞાન હોવું જોઈએ, અતીત પદાર્થ જાયે એમ જે કહેવાય છે તે વર્તમાન પર્યાયથી તે વર્તમાનપણું જ થયું એમ સમજવું. અતીત ઘટરૂપ ધમી જે અસતું હોય તે તે સર્વ કાળે ભાસતું નથી. જે પદાર્થ અસત છે તેનું જ્ઞાન કોઈ પણ કાળને વિષે થઈ શકતું નથી. તેમ અવિદ્યમાન પદાર્થ ઉત્પત્તિનો પણ કદાપિ સંભવ જણાતો નથી. સત્ પદાર્થનું જ જ્ઞાન અને સત્ પદાર્થની ઉત્પત્તિ સંભવે છે. કાર્ય અને કારણને નિશ્ચયથી જેમ અભેદ છે તેમ દ્રવ્ય ગુણ અને પર્યાયને પણ નિશ્ચયથી અભેદ છે. માટે એ ત્રણેને અભેદ સ્વીકાર અને જે ભેદ જણાય છે તે વ્યવહારથી જ છે.
જુદા જુદા મતેની માન્યતા. નયાચિકે ભેદ પક્ષને સ્વીકારે છે. સાંખ્યમતવાળા અભેદ પક્ષને માન્ય રાખે છે અને જૈનમતાવલંબીઓ ભેદ અને અભેદ બને પક્ષનો સ્વીકાર કરે છે. જૈનમતવાળા વ્યવહાર અને નિશ્ચય સમજી અને મતને વિસ્તાર કરે છે, તે તૈયાયિકે ને સાંની પેઠે એકાંતે દ્રવ્યગુણ અને પર્યાયને અનુક્રમે ભેદ અને અભેદ કહેતા નથી, પરંતુ તેને વ્યવહાર અને નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ ભેદ અને અભેદ માને છે.
તૈયાયિક તથા સાંખ્યમતવાળા શું માને છે ? તૈયાયિકે માને છે કે કાર્ય અસત દેખાય છે અને કાર્ય કારણ તથા ગુણ ગુણનો પરસ્પર ભેદ છે અને સાંખ્યમતવાળા કાર્યને સત લેખે છે અને કાર્ય કારણ તથા ગુણ ગુણને સર્વથા અભેદ જણાય છે. આ બંને માન્યતા સત્ય નથી જેથી જેને ભેદભેદ માને છે તેના કારણે નીચે મુજબ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કદાહ.
૧૮૯
કાર્ય કથંચિત્ સત્ અને કથંચિત અસત દેખાય છે અને કાર્ય કારણ તથા ગુણ ગુણને કથંચિત ભેદ અને કથંચિત અભેદ જણાય છે અને આથી કરીને જ જેનેને સ્યાદ્વાદ નામ મત કહેવાય છે.
જે સ્યાદ્વાદને સ્વીકાર કરવામાં આવતું નથી તે જે દોષ હંમેશ નિત્યવાદમાં જણાય છે તેજ દેષ સર્વથા એકાન્તવાદથી અનિત્યવાદમાં પણ જણાય છે. માટે પરસ્પર નાશ કરવાવાળા કંટક સમાન અનેક મતમાં અનેકાંતવાદી જૈનશાસન પ્રબળપણે જયવંત વતે છે.
(ચાલુ)
નાગાબાવા ,
તા
છે
કામ
કદાગ્રહ
-
-
-
- મહાન
-
-
awesome exertion - Answer
(પદ) જાચા જગમાં બહુ ખરડાએ ૧ડાહ્યા દાટજ વાળેરે; પ્રભુ વચનમાં ધરે ન શ્રદ્ધા, શંકા કરે સહુ કારે. જાચા ૧ મતિ કલ્પિત વાતો વિસ્તારી, છતાં પડે જગ આગેરે; સ્વર્ગ, નર્કને મેક્ષ ભૂમિનાં, પ્રત્યક્ષ પ્રમાણે માગેરે. જાચા ૨ મતિ મંદ મિથ્યાભિમાની, હઠવાદી હઠ કરતા, કરી અવગણના પ્રભુ વચનની, પંથ અવળે પરવરતારે. જાચા ૩ પુણ્ય પસાથે કદી કેવળી, આવીને ઉપદેશે. ગધા પૂછ પકડેલું તે પણ, નવ છેડે લવલેશે. જાચા ૪ તરે ન એવા પામર પ્રાણ, અસાર આ સંસારે રે; કરી ઉપેક્ષા એ જાની, જ્ઞાની દયા દીલ ધારે રે. જાચા ૫ દુર્જન એવા દુરાગ્રહીને, સંગ સદા પરહરજે રે; વચન વીરનાં સત્ય પ્રમાણી, ભવજળ પાર ઉતરજેરે. જાચા ૬
છગનલાલ નહાનચંદ નાણુવટી
વેજલપુર-ભરૂચ. ૧ દેઢ ડાહ્યા અગર દેઢ ચતુર
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સેવા ધર્મના મંત્રો.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ-શાહ
( ગતાંક પૃષ્ટ ૧૭૨ થી શરૂ ) તમારૂં વાતાવરણ જેટલી હદ સુધી ખરાબ હોય તેટલી હદ સુધી તેને સેવાનાં કાર્યો વડે સુધારીને સુન્દર બનાવવાની આવશ્યકતા છે.
કદાચ તમે તમારી વર્તમાન પરિસ્થિતિમાંથી સેવાના પ્રસંગ મેળવી નથી શકતા તો જરૂર માને કે સેવા માટે જેવી પરિસ્થિતિ તમે ઈચ્છતા હો તેવી પરિસ્થિતિમાં પણ તમને સેવાના પ્રસંગ નહિ મળી શકે. જે મનુષ્ય પોતે બીજાની અનેક સેવાઓ સ્વીકારી લે છે, પરંતુ તેના બદલામાં પોતે એક પણ સેવાનું કામ નથી કરતો તે મનુષ્યની જે સ્વજન વગરને અને દુ:ખી બીજે કઈ નથી.
સ્થલ જગતમાં સેવા, કાર્યનું રૂપ ધારણ કરે છે, આંતરિક સુષ્ટિમાં સહાનુભૂતિનું સ્વરૂપ લે છે અને માનસિક સૃષ્ટિમાં બેધરૂપે દર્શન આપે છે.
આપણા જીવનના કેઈપણ દિવસની ઉજજવલતાને આધાર જેટલે સૂર્યના પ્રકાશ ઉપર રહેલો છે તેટલોજ સેવાના કેઈ પણ કાર્યના પ્રકાશ ઉપર રહેલે છે.
આતુરતા તેમજ સનેહથી કઈ પણ ન્હાનકડું સેવાનું કાર્ય સવારે ઉઠીને જ કરવું એ આપણા સુખના ભંડારને ખુલ્લો રાખવાને સર્વોત્તમ ઉપાય છે.
દયાની માફક સેવા પણ બે દિશાઓમાં સુખ ફેલાવે છે, તે સેવક તેમજ સેવ્ય બનેને સુખી બનાવે છે.
બાહ્ય જગતુમાં રહેલા ઈશ્વરી અંશની સેવાવડે અંતસ્તલમાં વિરાજમાન ઈશ્વરી અંશનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે.
જે સેવાનું કાર્ય આપણે સ્વયં પ્રેરણાથી કરીએ છીએ તેજ સાચી સેવાને નમુને છે. આપણી સ્થિતિ તથા આસપાસના સંગેથી ઉત્પન્ન થતા કર્તવ્યને અનુરૂપ સદ્ગુણોનું આચરણ કરવું એ પણ એક સેવા જ છે, જે આપણાથી વધારે બુદ્ધિમાન છે, અનુભવી છે તેના પ્રત્યે પૂજ્યભાવ રાખો અને આપણુથી એવું જાણનારનું રક્ષણ કરવું એ પણ તેઓના પ્રત્યે આપણું પ્રેમનું સાચું લક્ષણ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સેવા ધમ મા.
હા કેટલાક તે એમ પ્રેરાઈને સેવા કરે છે કે તે જોઈને પોતાના ઓળખીતા માણસો પ્રશંસા કરશે અને કેટલાક બીજાને સંકટમાં પડેલા જેઈને સેવા માટે દોડી જાય છે.
જેવી રીતે સુખના સાથી મિત્રો હોય છે તેવી રીતે સુખના દિવસોના સેવક પણ હોય છે. તમારી સેવાવૃત્તિ કેટલે દરજજે નિ:સ્વાર્થ છે એ જાણુવા માટે જરા તમારું હૃદય તપાસી લેજે.
કોઈ કોઈ વાર એટલું ધ્યાનમાં રાખવું મુશ્કેલ હોય છે કે જે મનુષ્યને ઘણા મિત્રો હોય છે તેની અપેક્ષાએ જે મિત્રહીન છે તેને આપણું મિત્રતાની વધારે આવશ્યકતા છે. તેઓને કોઈ મિત્ર નથી મળતો એ એક સબળ કારણ છે કે આપણે જ તેના મિત્ર બની જવું. - જે લોકો બીજા તરફથી સારા વ્યવહારની આશા રાખે છે તેઓએ બીજાની સાથે સારી રીતે વર્તવું જોઈએ.
ઈશ્વર સેવાના સવે કાર્યોને હિસાબ રાખે છે. મનુષ્ય તે એવા કાયોને હિસાબ રાખે છે જે તે સમજી શકે છે અને પસંદ કરે છે.
અનેક મનુષ્ય રૂઢિવશ થઈને સેવા કરે છે. આપણે તે પ્રેમવશ બનીને જગત્ની સેવામાં આપણું જીવન ગાળવું જોઈએ.
જ્યારે બીજાના દેષ સુધારવા માંડો ત્યારે પહેલાં તો એટલું વિચારી લેવું કે એ દોષ તમે પોતે જ કર્યો છે કે નહિ.
એવી કોઈ વાત કેઈપણ માણસ સંબંધી ન કરે કે જે તે માણસના મેઢાઢ ન કહી શકે એમ છે.
જે જ્ઞાન આપણને માણસે વચ્ચેના ભાઈચારા ભણું વધારે ને વધારે ખેંચી જાય છે તે જ જ્ઞાન સંગ્રહણીય છે–મેળવવા યોગ્ય છે.
તમારું હૃદય બીજાના કરતાં વધારે પ્રેમપૂર્ણ હોય અને તેને લઈને તમે બીજાની અપેક્ષાએ વધારે સેવા કરી શકતા હો તો જ તમે વધારે જ્ઞાની ગણાશે, નહિ તા નહિ.
જે સાચે જ્ઞાની હોય છે તેને પોતાના જ્ઞાનને ગર્વ નથી હોતે, કેમકે તેને પોતાના અજ્ઞાનને ખ્યાલ રહે છે.
કદાચ તમે કોઈ રાજ્યના અધિકારી બની ગયા છે તે યાદ રાખે છે તમારા અધિકારને કારણે તમારી ખુશામત કરનાર ઘણાએ મળી જશે, પણ લોકોને પ્રેમ તો તમે તમારા સદ્દગુણે દ્વારા જ સંપાદન કરી શકશે.
જ્યારે તમે કોઈ અજાણ્યા અપરિચિત લોકોની વચમાં જઈ પડે તે
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૨
શ્રી આત્માન પ્રકાશ. વખતે તેઓને સદભાવ પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાયે વિચારવા ભૂલેચકે પણ એ વિચાર ન કરો કે તમે તેને તમારી મહતાનો પરિચય કઈ રીતે આપી શકે એમ છે,-ઈશ્વરની સાચી ભકિતપૂજા તેની સષ્ટિની સેવામાં જ રહેલી છે.
જે તમારામાં તમારી ભૂલ કબુલ કરવાની શકિત હશે તો લોકો તમારા સશુથી ખુશી ખુશી થઈ જશે.
જ્યારે તમને તમારી સાધન સંપત્તિનું અભિમાન થવા લાગે ત્યારે જરા વિચારી લેવું કે એ સાધન-સંપત્તિ તમને તમારા અધિકારને લઈને મળી છે કે સદાચારના પ્રભાવથી મળી છે. દરેક સત્તાપૂર્ણ અધિકારપર આરૂઢ થયેલા મનુષ્યને અમુક જાતની સાધન સંપત્તિ મળી જ હોય છે.
હમેશાં આટલું જરૂર ધ્યાનમાં રાખવું કે કયાંય કેઈ ઉપર મહેરબાની કરતી વેળા તમે તમારા કર્તવ્યથી વિમુખ તે નથી થઈ રહ્યાં.
જે કાર્ય આરંભ કર્યો હોય તેની પ્રતિકૂળતાની ફરિયાદ કરવાને બદલે તમે પોતે એ કાને અનુકૂળ બનીને જ તેને આરંભ કરશે તો સારું પરિગુમ આવશે.
સાચા મનનના ફલરૂપ સેવા કરવાની શકિત હમેશાં વધતી જાય છે અને પછી આપણું ઉન્નતિના વિચાર એ સતાવે છે.
જે લોકો કહે છે કે અમારી સેવાની કોઈ જરાયે કદર નથી કરતું તેઓ સાચી સેવાનું રહસ્ય જ નથી જાણતા.
એ વાત ધ્યાનમાં રાખે કે સેવા કરવાના આપેલા વચનના વિસ્તારની અપેક્ષાએ તમારા પ્રત્યક્ષ સેવાપૂર્ણ કાર્યોને વિસ્તાર વધારે થાય છે. - જે સેવાકાર્યની ખાતર તમારે કર્તવ્યવિમુખ થવું પડે તે વાસ્તવિક રીતે સેવાકાર્ય જ નથી.
સંટ વખતે વગર સમજે કંઈ કરવા કરતાં શાંતભાવે સહાનુભૂતિ રાખવી એજ વધારે સારું છે.
જે લોકો એમ ધારે છે કે તેઓ કોઈપણ પ્રકારની સેવા કરવાને લાયક નથી તેઓ પશુ, પક્ષી તથા વનસ્પતિને ભૂલી જાય છે.
જે લોકોને સેવા કરવાનો વખત નથી મળતા તેઓને જ બીજા પાસે સેવા કરાવવા માટે ઘણે વખત મળે છે.
કેઈપણ માણસની વાત સાંભળ્યા પહેલાં તેના સંબંધમાં આપણું ધાર્યું કશું ન કરવું એ એક અનોખી સેવા છે.
સંપૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી શત્રુંજય તીર્ણોદ્વાર પ્રબંધ.
૧૩
શ્રી શત્રુંજય તીર્થોદ્વાર પ્રબંધ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૬૧ થી શરૂ)
પાટણ તરફ શ્રી સંઘ આવતાં સેઇલ ગામમાં, પત્તનવાસી જન સંઘ સામે આવ્યા. સંઘવી દેશલ તથા સમરાશાહના ચરણને ચંદન તથા સુવર્ણ પુષ્પથી પૂજ્યા. કંઠમાં પુષ્પમાલ પહેરાવી મોદક આદિ ભેજનોથી સ્વાગત
ક્યું. તમામ વર્ગના લોકો સામે આવ્યા હતા, તે સવેને સંઘપતિએ તાંબુલ, ભજન, વસ્ત્ર વગેરેથી સન્માન કર્યું. હવે શુભ મુહૂતે પુર પ્રવેશ કરતાં સમરાશાહ વગેરે સામૈયામાં ઘોડા પર અને દેસલશાહ પાલખીમાં આરૂઢ થયાં, મૃદંગ, ભેરી વગેરે વાજિંત્રો વાગતા, નૃત્ય કરતાં, નગરજનોએ પણ નગરને ધ્વજા-પતાકા વગેરેથી સુશોભિત બનાવેલ જોતાં સમરાશાહે પ્રવેશ કર્યો. તેની પાછળ સંઘપતિએ દેવાલય અને ગુરૂવર્ય સાથે પાટણમાં પ્રવેશ કર્યો. આજે નગરજનેથી યાત્રા પ્રશંસા સાંભળતાં, મંત્રણા ગ્રહણ કરતા અનુક્રમે પિતાના આવાસે આવ્યા. ત્યાં કુમારિકાઓએ દેશલ તથા સમરાશાહના લલાટમાં અક્ષતયુકત તિલક કર્યું. ગીત, મંગલ થતાં શ્રી પંચ પરમેષિમંત્રનું સ્મરણ કરતાં દેશલશાહે પોતાનું ઘર અલંકૃત કર્યું.
દેશલશાહે આદિજિનને કપર્દિ યક્ષ સાથે દેવાલયમાંથી ઉતારી ઘરદેરાસરમાં સ્થાપ્યા. નગરજનેનું તથા યાચકેનું ત્યાં પણ વિશેષ સન્માન કરી રજા આપી. સહજપાલ વગેરે પુત્રોએ અનુક્રમે વિનયપૂર્વક પિતાના ચરણને દુધથી પખાળ્યા. ત્રીજે દિવસે શાહે દેવભેજય કરાવ્યું, તેમાં ઈચ્છાએ ભક્ત. પાન વગેરેથી સાધુઓને પડિલાવ્યા. નગરના પાંચ હજાર મનુષ્યને જમાડયા. સંઘપતિ દેશલ શાહે આ તીર્થોદ્ધારમાં સતાવીશ લાખ સીતેર હજાર (૨૭૭૦૦૦૦ ) હજાર દ્રવ્યને વ્યય ક્યો હતો. તેથી શાહ પોતાના આત્માને કૃતકૃત્ય માનતાં નિત્ય ધર્મકાર્યમાં તત્પર થઈ ગૃહકાર્યમાં ઉદ્યમી થયા.
સં. ૧૩૭૫ માં દેશલશાહ ફરીથી પણ સાત સંઘપતિ ગુરૂ અને બે હજાર મનુષ્યો સાથે સર્વ મહાતીર્થોમાં ગયા હતા. પૂર્વની જેમ બે યાત્રા કરી હતી. તે યાત્રામાં પણ અગીયાર લાખથી અધીક ( રૂ. ૧૧૦૦૦૦૦)
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી અલ્માનંદ પ્રા. રૂપીયાને વ્યય કર્યો હતો. તે વખતે સોરઠ દેશમાં સ્વેચ્છાથી બંધાયેલ સઘળા જેને મૂકાવી સમય મેઘ બન્યું હતું.
શ્રી સિદ્ધસૂરિ મહારાજે પોતાનું આયુષ્ય ત્રણ માસનું જાણી, દેશલ શાહને કહ્યું કે તમારું આયુષ્ય પણ એક માસનું છે, તે ઉકેશપુર (ઓશીયા)માં જઈ હું સ્વયં કકકસૂારને મુખ્ય ચતુષ્ઠિકાને વિષે સ્થાપન કરવા મારી ઈચ્છા છે તે તારી ઈચ્છા હોય તો ચાલ. જ્યાં દેવતાએ બનાવેલી વીર ભગવાનની પ્રતિમા સ્થાપિત થયેલી છે એવું તે ઉત્તમ તીર્થ છે. જેથી દેશલ સર્વ સામગ્રી તૈયાર કરાવી સંઘ અને સૂરિ સહિત ત્યાં ગયા. માર્ગમાં દેસલશાહને સ્વર્ગવાસ થયો.
શ્રસિદ્ધસૂરિજીએ માઘ પૂર્ણિમાએ કકસૂરિને પિતાના હાથે મુખ્ય સ્થાનમાં બેસાડયા. મુનિરત્નને ઉપાધ્યાય પદ અને શ્રી કુમાર તથા સોમે એ બંનેને વાચનાચાર્ય પદ આપ્યું. દેશલશાહના પુત્ર સહજપાલે અઢાર કુટુંબીજને સાથે યથાવિધિ વીરનું સ્નાત્ર કરાવ્યું, સ્વામીવાત્સલ્ય કર્યું. ત્યાં અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ કરી સિદ્ધસેનાચાર્ય સહજ પાલ સાથે ફધિ તીર્થે ગયા. ત્યાં શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનને વાંદી યાત્રા કરીને પ્રયાણ કરતાં કરતાં પાટણ આવ્યા.
એક માસનું આયુષ્ય બાકી રહ્યું ત્યારે સિદ્ધસૂરિએ કક્કરિને જણાવ્યું કે આઠ દિવસ બાકી રહે ત્યારે સંઘક્ષામણું પુર્વક હને અનશન આપવું. શું આ કાળમાં જ્ઞાન હોય ? એમ વિચારી શ્રી કકસૂરિએ અણુસણ ન આપ્યું. ગુરૂએ સ્વયમેવ બે ઉપવાસ કર્યા, ત્યારપછી સંઘ સમક્ષ અનશન કર્યું. ગામના સર્વ વર્ણના લોકો અને પાંચ યેાજન સુધીના લેક આચાર્ય મહારાજને વંદન કરવા આવતા હતા. છ દિવસે કહેલ સમયે નમસ્કાર ઉચ્ચારતા સૂરિજી સમાધિએ સ્વર્ગે સંચર્યા.
સૂરિજીના જ્ઞાનની પ્રશંસા કરતાં સંઘે ઉત્સવ કર્યો. મુનિઓવડે સારી રીતે પૂજાયેલા, સૂરિ શરીરને છ દિવસોમાં તૈયાર થયેલ એકવીશ મંડપવાળા વિમાન (માંડવી) માં સ્થાપ્યું અને વિવિધ વાજિંત્રો સાથે શ્રાવકો તે વિમાનને એક કોશપર લઈ ગયા. માત્ર ચંદન, અગરના લાકડા અને પૂરવડે સૂરિજીના શરીરને અગ્નિદાહ કર્યો. સં. ૧૩૭૬ ના ચૈત્ર સુદ ૧૪ ના રોજ સૂરિજી સ્વર્ગે પધાર્યા.
(ચાલુ).
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યાત્મ જ્ઞાનનિરૂપણ અત્તર. = = = = = = = = અધ્યાત્મ જ્ઞાનનિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર.
હાલમાં એક જૈનેતર વિદ્વાન મહાશયે આ તત્વજ્ઞાનના વિષયવાળે ગ્રંથ વાંચી અમને જણાવ્યું કે આવા ગ્રંથની દશ આવૃત્તિઓ અને એક લાખ કોપી આ સભા તર
| પ્રગટ થવી જોઈએ અને તેને ન સમાજમાં ઉપયોગ થવો જોઈએ. તેને ઘેરઘેર તેને અભ્યાસ થવો જોઈએ અને જેની શિક્ષણ શાળાઓમાં ફરજીઆત શિક્ષણ આ બુકના વિષયનું થવું જોઈએ. એટલે કે ટુંકામાં, સરલ, અને સ્પષ્ટ રીતે જૈન ફીલોસોફી જાણવાના જિજ્ઞાસુ પછી તે જૈન છે કે જૈનેતર તેને માટે આ એક અપૂર્વ ગ્રંથ છે, એમ તે મહાશય માને છે. આવા ધર્મની ફીલોસરીના આ ગ્રંથ દુનિયાની દરેક ભાષામાં પ્રગટ થવા જોઇએ, વિગેરે વિગેરે ઉપરથી તેમજ હજી સુધી આ ગ્રંથની જૈન સમાજ કિંમત, અપૂર્વતા અને કદર નહીં કરી શકેલ હોવાથી તેમજ ગ્રંથ રૂપે વીશ વર્ષ પહેલાં પ્રગટ થયેલ હોવાથી તેમજ હાલમાં કેટલાક પેપરોમાં ખાલી જેનોના સામાન્ય આચારવિચાર અને ક્રિયાકાંડ માટે અને કેટલાક કાલ્પનિક પ્રશ્નોત્તરો આવતા તે કાંઈ વિશેષ ઉપયોગી નથી. તેથી તેને બદલે જેનોની ફીલોસોફી તત્ત્વજ્ઞાનનો વિષય ટુંકાણમાં સરલ અને સાદી ભાષામાં પૂર્વાચાર્યકુત પ્રશ્નોત્તર રૂપે આપવામાં આવે તો જન સમાજને વર્તમાન કાળમાં લાભ થવા સંભવ છે; એમ બીજે કેટલેક સ્થળેથી પણ અમને જણાવવામાં આવતાં તે પરિસ્થિતિનો વિચાર કરી જેન તવસાર નામના ગ્રંથમાંથી થોડા થોડા વિભાગ આ વખતથી દરેક માસિકમાં આપવા નિર્ણય કર્યો છે, જેથી અમારા વાચકે, તત્વજ્ઞાન જાણવાના જિજ્ઞાસુઓ અને વિદ્વાન બંધુ તે મનન પૂર્વક પઠન પાઠન કરી તેને લાભ લેશે. ધાર્મિક શિક્ષણશાળા ચલાવનારા બંધુઓ અને શિક્ષકો માટે તો બહુ જ ઉપયોગી હોઈ પોતે મનન કરી પોતાના હાથ નીચે ચાલતી ધાર્મિક શાળામાં ભણતા બાળક-બાળકીઓને પણ સમજાવવા પ્રયત્ન કરશે જેથી જૈન ધર્મના તત્વજ્ઞાનનું સામાન્ય જ્ઞાન આથી નિશ્ચય થશે.
આ ગ્રંથ અધ્યાત્મ–આત્મજ્ઞાનના વિષયને પ્રતિપાદન કરનાર હોવા ઉપરાંત નવતત્યાદિ વિગેરે તત્ત્વોનો વિસ્તારથી તેમાં વિચાર કરેલ છે. સાથે જનસમાજને પ્રતિબોધ કરવાના હેતુથી લોક પ્રસિદ્ધ દષ્ટાંતિ સાથે સારરૂપે આપેલ છે જેથી બાળકો પણ સહેલાઈથી સમજી શકે.
આ પ્રશ્નોત્તર રૂપે ગ્રંથના કર્તા શ્રી ખરતરગચ્છના યુગપ્રધાન શ્રી જિનરાજસૂરિના સામ્રાજ્યમાં તેમના પટ્ટાચાર્ય શ્રી જિનસાગરસૂરિના શિષ્ય શ્રી વિદ્વાન ઉપાધ્યાયજી શ્રીસુરચંદ્ર મહારાજે સંવત ૧૬૭૯ ની સાલમાં રચેલો છે. તેને શુદ્ધ કરી આજથી પચ્ચીસ વર્ષ પહેલાં પ્રવર્તક શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજે જનસમાજના ઉપકાર માટે પ્રકટ કરવા આ સભાને આજ્ઞા કરેલી હતી, તેની વિશેષ ઉપયોગિતા અને બહોળો પ્રચાર થવા ઉપરોકત કારણથી તેને હવે લેખ રૂપે મુકવામાં આવે છે. આવું અનેકવિધ જૈન સાહિત્ય હજી ઘણું ખેડાયા વગર–પ્રગટ થયા વગર અજાણપણે રહ્યું છે અને તેને જ ગ્રંથને બદલે પ્રશ્નોત્તર રૂપે દૃષ્ટાંત સહિત જેન પેપરો કે માસિક દ્વારા આપવામાં આવે તો જનસમાજ વિશેષ લાભ લઈ શકે એમ અમારો આભપ્રાય છે.
(માસિક કમીટી)
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
સિદ્ધાંત જેને જે દીપ્ત છે એવા (આત્મા ) જ્ઞાના
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માં આત્માનંદ પ્રકાશ પહેલા અધિકાર.
સપ્રુદ્ધ ( દેષરહિત ) છે અને જ્ઞાનાદિ અતિશયેા વડે સત્ય પરમેશ્વર શ્રીવ માનસ્વામીને પ્રણિપાત કરીને સ્વકિંચિત વિચાર દર્શાવું છું.... મંગળ તથા વસ્તુ નિર્દેશ
આત્મા કેવા છે ?
આત્મા નિત્ય, વિભુ, ચેતનાવાન અને અરૂપી છે. નિત્ય, દ્રવ્ય તરીકે છે; પશુ પર્યાયની અપેક્ષાએ, દેવ મનુષ્ય નારક અથવા તિર્યંચ ગતિમાં પરિણામ ( અવસ્થા ) બદલાયા કરે છે માટે, અનિત્ય પણ છે. વિભુ એટલે વ્યાપક અથવા સર્વત્ર વ્યાપવાની સત્તા સહિત છે પણુ સામાન્યત: સ્વશરીરમાં જ વ્યાપી રહે છે. ચેતના એટલે સામાન્ય વિશેષ ઉપયેગ, તે આવરણા-( ગુણુને આચ્છાદન કરનારાં કર્મો )ના ક્ષયાદિના પ્રમાણમાં હોય છે. અરૂપી એટલે રૂપ અથવા આકાર–આકૃતિ કે મૂર્તિ રાહત છે.
કનું લક્ષણ.
કમા કેવાં છે ?
કાં જડ, રૂપી અને પુદ્ગલ છે. જડ એટલે ચેતના રહિત છે. રૂપી એટલે રૂપ સહિત છે પણ અતિસૂક્ષ્મતાને લીધે તે ચર્મચક્ષુથી જોઇ શકાતાં નથી. પુદ્ગલ એટલે પુરણ ( પુરાવવાના અથવા ભરાવવાના ) અને ગલન ( ખરી જવાના ) સ્વભાવવાળાં છે.
જીવા અને તેના ભેદો.
જીવા અનત છે. તેમના બે ભેદ છે. કર્મ રહિત તે સિદ્ધ અને કર્મો સહિત તે સંસારી. સ`સારી જીવાની ભિન્ન ભિન્ન જાતિયેા અને યાનિયા છે. +જે જીવા પૃથ્વી, પાણી (અપ્), અગ્નિ ( તેજસ્ ), વાયુ અને વનસ્પતિ રૂપી કાયા–( શરીર )માં તે છે, તે માત્ર સ્પર્શન ઇન્દ્રિયના વિષય ગ્રહી શકે છે તેથી તે એકેન્દ્રિય જાતિના છે. કૃમિ આદિને સ્પર્શનની સાથે રસનાઇન્દ્રિય (જિહ્વા ) પણ હાય છે તેથી તે દ્વીન્દ્રિય જાતિના છે. જેમને ઉપલી એની સાથે ત્રીજી ઘ્રાણુ ઇન્દ્રિય ( નાક) હોય છે તે કીડી પ્રમુખ ત્રીન્દ્રિય જાતિમાં
* જે જીવેાનાં ઉત્પત્તિસ્થાન ઉત્પત્તિસમયે સમાન સ્પ, રૂપ, રસ, ગ ંધ ને વર્ષોવાળાં હાથ તેમની એક જાતિની યાની કહેલી છે અને એ રીતે સર્વ જીવાની મા ચારાશી લક્ષ્ય જીવયાની કહેવાય છે. જૈનમત.
+ પૃથ્વી ( મૃત્તિકા ) વગેરેમાં ચૈતન્ય ઢાવાનુ વિજ્ઞાન ્ science) ની શેાધાથી સિદ્ધ થયું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યાત્મ અનનિરૂપણ પ્રાર.
૧૭ છે. ચોથી દર્શન ઈન્દ્રિય (આંખ) જેમને વધારેમાં હોય છે તે ભમરાદિ ચતુરિન્દ્રય છે. જેમને પાંચમી શ્રવણ ઈન્દ્રિય (કાન) સહિત ઉપલી ચાર ઈન્દ્રિયો હોય છે તે દેવ, મનુષ્ય, નારક અને પશુ પક્ષી અભ્ય, સર્પ, નકુલ, વગેરે તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જાતિના છે.
વનસ્પતિ રૂપે વર્તતા જીવોમાં બે પ્રકાર છે. ફલ છાલ, કાષ્ઠ, મુલ, પત્ર અને બીજ રૂપી જે વનસ્પતિના એક એક શરીરમાં એક જીવ હોય છે તે પ્રત્યેક વનસ્પતિ છે. જેમનાં શિર, સાંધા અને ગાંઠે ગુપ્ત હોય છે અથવા જેમના સરખા ભાગ થઈ શકે છે અથવા જે તંતુ રહિત હોય છે અથવા જે છેદાયા છતાં ઉગે છે એવી, કાંદા, અંકુરા, આદુ, હળદર, ગાજર, ગળો, કુમારપાઠું ઇત્યાદિ જે વનસ્પતિની એક એક કાયા-(શરીર) માં અનંત જીવો હોય છે તે અનંતકાય અથવા સાધારણ વનસ્પતિ છે. એમને નિગદ એવી પણ સંજ્ઞા છે.
પૃથ્વીકાય, અપકાય, તેજસ્કાય, વાયુકાય અને નિગોદ (સાધારણ વનસ્પતિકાય ) એ દરેકના સૂક્ષ્મ અને બાદર ( સ્કૂલ) એવા બે ભેદ છે. તેમાં જે સૂક્ષમ છે તે સર્વ લોકાકાશમાં વ્યાપી રહેલા છે, પણ ચમચક્ષુથી જોઈ શકાતા નથી. બાદર પૃવીકાય, અપકાય, તેજસૂકાય અને વાયુકાયના અસંખ્ય શરીરનું અને બાદર નિગેદના અનંત શરીરેનું ભેગું પિંડજ ચર્મચક્ષુથી જોઇ શકાય છે, પણ પ્રત્યેક વનસ્પતિના એકાદિ સંખ્યાત અથવા અસંખ્યાત શરીરનું પિંડ નજરે પડી શકે છે. કેવળજ્ઞાની સર્વ જીવને જોઈ શકે છે.
જીવ કરતાં કર્મ અનંતગુણ. છો કરતાં કર્મો અનંત ગુણ છે તે સર્વ લોકાકાશમાં વ્યાપીને રહેલાં છે. વધારે શું ? જીવના એક એક પ્રદેશમાં શુભાશુભ કર્મની અનંતી વર્ગશુઓ (સમુહો) રહેલી છે, જે સર્વજ્ઞથી જોઈ શકાય છે.
જેમ ખાણુમાં રન સુવર્ણ ઈત્યાદી મૃત્તિકાથી વ્યાપ્ત (આચ્છાદિત ) હોય છે તેમ સંસારી જીવો સર્વ કાકાશમાં નિરંતર રહેલા કર્મોથી આવૃત ( આચ્છાદિત) હોય છે.
ભિન્ન જાતિ-(સ્વભાવ અથવા સત્તા) વાળાં કર્મોને અને આત્માને યોગ કેવી રીતે થયો? જીવ અને કમને અનાદિ સંબંધ અને જીવનું કર્મથી મુકત થવું.
જેવી રીતે ખાણમાં પથ્થર-(મૃત્તિકા ?)ને અને તેમાં રહેલા સેનાને + નિરંજન, નિરાકાર નિર્ગુણ અને નિષ્ક્રિય જગતના કર્તા પરમેશ્વરમાં સગુણત્વ અંતર્લીન છે એટલે કે કર્તાને અને તેના સત્યાદિ ગુણેને સંબંધ અનાદિસિદ્ધ છે.-કવાદી.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ. તથા અરણિના લાકડાનો અને તેમાં રહેલા અગ્નિને યોગ અનાદિ સંસિદ્ધ છે, દુધનો અને તેમાં રહેલા ઘીનો યોગ સમકાલે (એકી વખતે) થયેલ હોય છે, સૂર્યકાન્ત મણિન અને તેમાં રહેલા અગ્નિને તથા ચન્દ્રકાન્ત મણિને અને તેમાં રહેલા અમૃતને વેગ સાથે ઉત્પન્ન થયેલું હોય છે, તેવી જ રીતે કને અને આત્માને યોગ કેવળજ્ઞાનીઓએ અનાદિ સંસિદ્ધ કહ્યો છે.
* જેમ તથા પ્રકારની સામગ્રીના ગે સેનું પથ્થર-(મૃતિકા ) માંથી જૂદું પડી શકે છે તેમ આત્મા પણ કર્મોની સાથે તેનો અનાદિ સંબંધ છતાં કર્મોથી ભિન્ન (મુકત) થઈ શકે છે.
* જેમ પહેલું સોનું અને પછી પથ્થર અથવા પહેલો પથ્થર અને પછી તેનું ઇત્યાદિ પ્રકારના ભેદ કદી કહી શકાતો નથી તેમ જીવ પહેલો અને પછી કમ ; પહેલાં કર્મ અને પછી જીવ એવો ભેદ ઘટી શકતો નથી. બન્નેને સમસમયેજ થયેલ અનાદિ સંસિદ્ધ સંબંધ છે.-પર્યાયકાર
જીવની સાથે કર્મને પ્રવાહથી અનાદી સંબંધ છે. તેમ જે માનવામાં ન આવે તો મોટાં દૂષણે આવે છે, તે આ પ્રમાણે –
૧. જે જીવ પહેલો અને કર્મની ઉત્પત્તિ જીવમાં પછી થઈ એમ માનવામાં આવે તે કર્મ રહિત આત્મા નિર્મલ સિદ્ધ થાય. નિર્મલ આત્મા સંસારમાં (શરીરધારી ) ઉત્પન્ન થઈ શકે નહિ, નહિ કરેલાં કર્મના ફળને ભેગવવાનું હોય નહિ, વિના કરે કર્મનું ફળ ભોગવવામાં આવે તે સિદ્ધને પણ કર્મનું ફળ ભોગવવું પડે અને કૃત ( કરેલા) ને નાશ તથા અકૃત–( નહિ કરેલા )નું આગમન ઇત્યાદિ દૂષણ લાગે.
૨.. જે કર્મ પહેલાં ઉત્પન્ન થયા અને જીવ પછી થયો એમ માને છે તે ઘટતું નથી. કેમકે જેમ માટીમાંથી ઘડે થાય છે તેમ જેમાંથી જીવ ઉત્પન્ન થઈ શકે એવા ઉપાદ્યાન કારણ વિના જીવ ઉત્પન્ન થઈ શકે નહિ, જીવે જે કર્મ કયો ન હોય તેનું ફલ તેને હોય નહિ, જીવ ( કર્તા ) વિના કર્મ ઉત્પન્ન થઈ શકે નહિ. ઈત્યાદિ.
૩. જે જીવ અને કર્મ એકજ વખતે ઉત્પન્ન થયાં એમ માને છે તે પણ અસત છે. કેમકે જે વસ્તુ સાથે ઉત્પન્ન થાય તેમાં કર્તા અને કર્મ એવો ભેદ હોય નહિ, જીવ જે કર્મ કર્યું ન હોય તેનું ફળ જીવને હાય નહિ, જેમાંથી જીવ અને કર્મ ઉત્પન્ન થઈ શકે એવાં ઉપાદાન કારણ વિના જીવ અને કર્મ પિતાની મેળેજ ઉત્પન્ન થઈ શકે નહિ, ઇત્યાદિ.
૪. જે જીવ સચિદાનંદરૂપ એકલો છે અને કર્મ છે જ નહિ એવો પક્ષ સ્વીકારે તે તેથી જગતની વિચિત્રતા સિદ્ધ થાય નહીં.
૫. જે છે અને કર્મ કંઇ જ છે નહિ એવું માનવું થાય તો તે પણ મિથ્યા છે. કેમકે જે જીવ જ નથી તો એ જ્ઞાન કેને થયું કે કંઈજ છે નહિ.
" એટલા વાસ્તે જીવ અને કર્મનો સંગસંબંધ પ્રવાહથી અનાદિ છે એ જ માનવું યુક્તિથી સિદ્ધ છે-અજ્ઞાનતિમિર ભાસ્કર.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યાત્મ જ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર.
બીજો અધિકાર. જીવને શુભાશુભ કર્મનું જ્ઞાન વિના પણ ગ્રહણ કરવું.
જીવ અને કર્મ અનાદિ છે. જીવ અને કમને સંયોગ અનાદિસિદ્ધ છે. જીવ કેટલાંક જુનાં કર્મોને ખપાવે છે અને યથાગ પ્રાપ્ત થયેલાં અથવા જેવાં પ્રાપ્ત થયાં તેવાં પુર સ્થિત શુભાશુભ નવાં કર્મોને ગ્રહણ કરે છે.
કર્મો જડ છે તેથી તે પોતાની મેળે આશ્રય લેવાને સમર્થ નથી, આત્મા બુદ્ધ (ચેતનાયુક્ત) છે તેથી તે સુખને ઈચ્છતે શુભ કર્મોને જાણતા છતાં ગ્રહણ કરે પણ દુઃખને દ્વેષી છતાં અશુભ કર્મોને જાણતા છતાં પોતાની મેળે જ કેમ ગ્રહણ કરે ? કયા વિદ્વાન સ્વતન્ન છતાં અશુભ વસ્તુને જાણીને લે ! ' ( જે કાળે જે થવાનું હોય તે ) કાળ, (જીવને કર્મ ગ્રહણ કરવાનો) સ્વભાવ, નિયતિ (ભવિતવ્યતા અથવા જે ભાવિભાવ હોય તે અવશ્ય થાય છે), પૂર્વકૃત ( ઝવે પૂર્વે કરેલાં કર્મ ) અને પુરૂષકાર (જીવનો ઉદ્યમ) એ સુખદુ:ખના પાંચ હેતુ-( પંચ સમવાય ) ની પ્રેરણાથી જીવ જાણુતા છતાં જેમ શુભ કર્મોને ગ્રહણ કરે છે તેમ અશુભ કર્મોને પણ ગ્રહણ કરે છે. દાખલા તરીકે, કઈ ધનવાન સ્વતન્ત્ર અને મેદકાદિ સ્વાદિષ્ટ વસ્તુ તથા ખેલને જાણતા છતાં ભાવિભાવથી પ્રેરાઈને ખેલ ખાય છે. કોઈ મુસાફર ઈષ્ટ સ્થાનકે જવાને બીજે માર્ગ નહિ હોય તો ત્યાં જલદી પહોંચવાની ઇચ્છાથી શુભાશુભ સ્થાનકેનું ઉલ્લંઘન કરે છે. ચેર, પરસ્ત્રીગામી, વ્યાપારી, મતધારી અને બ્રાહ્મણે તેવા પ્રકારના ભાવિભાવને લીધે જાણતા છતાં શુભાશુભ કૃત્ય કરે છે. ભિક્ષક, બંદીજન (ભાટચારણ) અને ઋષિ (તત્ત્વજ્ઞાની યેગી) શિક્ષાને સ્નિગ્ધ (વૃતાદિ સ્નેહથી યુક્ત) અથવા રૂક્ષ (લુખી) જાણીને જેવી મળી તેવી ખાય છે. યુદ્ધમાં ગયેલે ઘેર ઘેરાઈ જતાં શત્રુને અને અશત્રુને જાણતા છતાં હણે છે. રેગી નિજ રોગની શાન્તિને ઈચ્છતા છતાં અને અપગ્યથી ભવિષ્યમાં પોતાને થનારું કષ્ટ પોતે જાણુતા છતાં રોગથી પરવશ થઇને (કંટાળીને); અપથ્યનું સેવન કરે છે. તેવી જ રીતે જીવ પણ જાણતા છતાં શુભાશુભ કર્મોને અવશ્ય ગ્રહણ કરે છે.
જીવન જ્ઞાન વિના પણ કર્મો ગ્રહણ કરવાને સ્વભાવ છે. દાખલા તરીકે, લેહચુંબક સંજકથી નજીકમાં મૂકાયેલા સાર અથવા અસાર લેહને વચમાં કંઇ વ્યવધાન (આંતર) ન હોય તે ગ્રહણ કરે છે. તેવી જ રીતે જીવ પણ કાળાદિથી પ્રેરાઈને સમીપમાં રહેલાં શુભાશુભ કમીને વગર વિચારે (અજાણુપણે) ગ્રહણ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
ત્રીજો અધિકાર. (પ્રશ્ન) જીવ પોતે અરૂપી છતાં તે ઈન્દ્રિય અને હસ્તાદિની મદદ વિના કમેને શેનાવડે ગ્રહણ કરે છે? કઈને કંઈ વસ્તુ ગ્રહણ કરવી હોય છે ત્યારે તે પ્રથમ તે વસ્તુનું નિરીક્ષણ કરીને પછીથી હસ્તાદિવડે તેને લે છે. આમાં પિતે તે નથી તેમ છતાં તે કર્મોને ગ્રહણ કરે છે એ કથન કેમ ઘટે?
(ઉત્તર) + આત્મા પિતાની શકિતથી અને સ્વભાવાદિથી ઇન્દ્રિયાદિની મદદ વિના પણ ભવિષ્યત્ કાળમાં ભેગવવા ગ્ય કર્મોને ગ્રહણ કરે છે. જુઓ.x
ઔષધીથી સિદ્ધ કરેલા પારાની ગુટિકા હસ્તેન્દ્રિયાદિ રહિત છતાં દુધ વિગેરેનું પાન કરાવે છે, સીસાને તથા પાણીને શોષી લે છે, શબ્દવેધ કરવાનું બલ આપે છે તથા શુક્રની વૃદ્ધિ કરે છે. જે પારો ચક્ષુરાદિ ઈન્દ્રિયો રહિત છતાં આટલું કરી શકે તે આત્મા જેની શકિત અચિત્ય છે તે શું શું ન કરે ? વનસ્પતિ પણ હસ્તાદિ વિના આહારનું ગ્રહણ કરે છે. નાળિયેર પ્રમુખના મુળમાં પાણી સિંચવાથી તેના ફળમાં તે પાણી પહોંચ્યાનું પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. એટલું જ નહિ પણ પ્રાયઃ સર્વ વસ્તુ પિતાની મેળે પાણીનું ગ્રહણ કરીને આદ્ર થાય છે. જે એમ કહેવામાં આવે કે એતો પાણીની શકિત છે જે બીજી વસ્તુઓમાં ભેદન કરીને દાખલ થાય છે, તે તેમાં વ્યભિચાર (બાધ) આવે છે. મુદ્દગશિલા ( મગરિયો પાષાણુ ) અને કેરડુ કણ ( ગાંગડુ દાણા ) કદી પણ પાણી ભરાતા નથી. એ જેને જે વસ્તુ ગ્રહણ કરવા યોગ્ય હોય તે તેજ વસ્તુને ગ્રહણ કરે. લેહચુમ્બકને સ્વભાવ છે કે તે લેહ સિવા યની ધાતુઓને પડી મુકીને લેહનું જ ગ્રહણ કરે, તેવી જ રીતે જીવ પણ જેવું જેવું ભવિષ્યત કાળમાં બનવાનું હોય તેવી પ્રેરણાને વશ થઈને કર્મયુદ્દગલોનું ગ્રહણું કરે છે. જેમ કોઈ સૂતેલે માણસ જે વખતે સ્વપ્ન જોઈને મન થીજ અનેક પ્રકારની ક્રિયાઓ કરે છે તે વખતે તેની પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિ (સ્પર્શનાદિ ) અને પાંચ કર્મેન્દ્રિય (કરપાદાદિ) એમનું બળ પ્રવર્તતું નથી. , તેમ આત્મા પણ ઇન્દ્રિયાદિની મદદ વિના કર્મોનું ગ્રહણ કરે છે. શું ત્યારે એ સ્વપ્નભ્રમ છે ? ના, એવું માનવાનું નથી. કેમકે સ્વપ્નનું પણ વખતે બહુ મોટું ફળ હોય છે. સ્વપન જોનારને જેમ સ્વનિ મરે છે તેમ જીવને કર્મ ગ્રહણ કર્યાનું સ્મરતું નથી એમ પણ કહેવું યોગ્ય નથી. કારણ
જ જગત કર્તા ઇશ્વર નિરિન્દ્રિય નિરાકાર છતાં પિતાની અનન્ત શકિતથી ભક્તોને જુવે છે, જપાદિ સાંભળે છે, પૂજદિને સ્વીકાર કરે છે, અને હસ્ત વિના પાપનું હરણ કરી ઉદ્ધાર કરે છે–કર્તા વાદી.
xઅતિશય શૃંગારવાળી સ્ત્રીના અવલોકનથી મારો કુવામાંથી ઉછાળો મારી ઉંચો આવે છે.-- કિત.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૧
અધ્યાત્મ જ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર
કે જેમ જોયેલું સ્વપ્ન પ્રાય: યાદ આવતું નથી તેમ ગ્રહણ કરેલુ' કર્મ પણુ પ્રાય: યાદ આવતું નથી; પણ જેમ કાઇને જેવું સ્વપ્ન જોયુ હાય તેવુ જ સાંભરે છે તેમ કરેલાં કર્મ પણુ કાઇને જ્ઞાનવિશેષથી સાંભરે છે. જેમ કેાઇ ઉત્તમ પુરૂષને સ્વગ્ન યથાર્થ ફળ આપે છે, તેમ કર્મ પણ જીવને સફલ થાય છે. જેમ કાઇને સ્વગ્ન વ્યર્થ ( નિષ્ફળ ) થાય છે તેમ કેવળજ્ઞાનીને કમપણુ તત્ક્ષણુ નાશ પામવાથી ફળ રહિત થાય છે.
હવે ઉત્પત્તિકાળથી માંડીને અવસાન [અંત ] સુધી આત્મા શું શું કરે છે તે પણ સ્વસ્થ ચિતે અભ્યન્તરમાં વિચારી જુએ. ગર્ભની અંદર શુક્ર અને રજ મધ્યે રહી યથાચિત આહાર કરી ઇન્દ્રિય ખળ વિના પેાતાની મેળે ઉતા વળે સર્વ પ્રકારે સવ ધાતુઓને નિપજાવે છે. ગર્ભથી બહાર નિકન્યા ( જન્મ લીધા પછી પણ જેવા મળ્યા તેવા આહાર શરીરની અંદર ગ્રહણ કરીને તેના વિપાકથી થતા પરિણામવડે પેાતાની મેળે ધાત્વાદિ ( ધાતુ વગેરે) ના સંપાદન પૂર્વક પુષ્ટિ કરે છે. તેમજ રામમાર્ગે આહાર લેઇ ખલને પડયા મુકી રસેાને આશ્રય લે છે અને તેના મળના વારંવાર મળથી ત્યાગ કરે છે. સત્વ રજ અને તમ એ ત્રણ ગુણ્ણાને ધારણ કરતા સજ્ઞાન, વિજ્ઞાન, ક્રોધ, માન, માયા, લેાભ, કામ, હિતાહિત, આચારવિચાર, વિદ્યા, રાગ તેમજ સમા ષિને ધારણ કરે છે. એ રીતે આત્મા શરીરની અંદર શી રીતે ક્રિયા કરે છે ? થુ દેહની અંદર તેને હસ્તાદિ તથા ઇન્દ્રિયાદિ હાય છે કે જેવર્ડ આહારાદિ પ્રાપ્ત કરી તથા પ્રકારનુ પૃથક્કરણ કરે છે અને મુદત પુરી થયે જેમ ઘરને સ્વામી જાય છે તેમ નીકળી જાય છે. જ્યારે વા પુદ્ગલથી ભિન્ન અમૂ આત્મા શરીરની અંદર સ્થિતિ કરીને અને શરીરમાં વ્યાપીને ક્રિયાઓ કરે છે અને સૂક્ષ્મ તેમજ સ્થૂલ રૂપી દ્રવ્યાને ગ્રહણ કરે છે ત્યારે તે સુક્ષ્મતમ કર્મોને કેમ ગ્રહણ ન કરે ? * વળી આ જીવ રૂપ તથા હસ્તાટ્ટિ રહિત છતાં આવા રૂપી શરીરને આહારપાનાદિક ઇન્દ્રિયાના વિષયામાં તથા શુભાશુભ આરંભવાળાં કામેામાં કેવી રીતે પ્રવર્તાવે છે તેને પણ વિચાર કરેા. જો જીવના ઉદ્યમ વિના ઇન્દ્રિયે। અને હુસ્તપ્રમુખ અગાથીજ સર્વ ક્રિયાએ થતી હાય તા જીવહિત મડદાં કરેન્ક્રિયાદિ ( હાથ, ઇન્દ્રિયા વગેરે ) થી ક્રિયાએ કેમ કરતાં નથી ? આથી સિદ્ધ થાય છે કે શુભાશુભ કર્મ આત્માજ કરે છે, એકલાં અંગેા કરતાં નથી. ત્યારે અરૂપી આત્મા સૂક્ષ્મ એવા રૂપી કર્મને કેમ ગ્રહણ ન કરે ? જેવી રીતે ધ્યાની પુરૂષ ખાદ્યગત ઇન્દ્રિયાની મદદ વિના ઇચ્છિત કાર્યા કરે છે, જિલ્લા (જીસ ) ની મદદ વિના જાપ જપે છે, કહ્યું ( કાન ) ની મદદ વિના સાંભળે છે અને જલ, પુષ્પ, ફૂલ તથા દીપ એ દ્રબ્યા વિના સદ્ભાવ
* જીવ તૈજસ કાણુ શરીર વડે આ બધું કરે છે—જૈન સિહાન્ત,
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાય
પૂજાને સફળ કરે છે એવી રીતે આ જીવ પણ ઇન્દ્રિયે તથા હસ્તાદિ વિના એ કાલસ્વભાવાદિ પંચ સમવાયથી પ્રેરાઇને કર્મોને ગ્રહણ કરે છે. +
જો જીવના એક એક પ્રદેશમાં અનત કર્યાં લાગેલાં છે તે તે પિણ્ડીભૂત ( ગેાળા જેવા ) થઈને દષ્ટિથી દેખાતા કેમ નથી ?
સૂક્ષ્મતમ કર્મો આપણા જેવા ચ ચક્ષુવાળાથી જોઈ શકાતાં નથી પણુ જ્ઞાનીએ માત્ર પેાતાની દિવ્ય જ્ઞાનષ્ટિના ઉદયથી તેમને જોઇ શકે છે. આના ઉપર દૃષ્ટાંત સાંભળેા. જેમ કૈાઇ પાત્ર અથવા વસ્ત્રાદિમાં લાગેલા સુગંધી અથવા દુર્ગંધી વસ્તુની ગંધના પુદ્ગલેા નાકથી જાણી શકાય છે પણ પિીભૂત થયા છતાં નયનાદિથી દેખી શકાતા નથી તેમ જીવને લાગેલાં કર્મ પણ આપણાથી દેખાતાં નથી. માત્ર કેવલજ્ઞાની સ્વજ્ઞાનના પ્રભાવે તેમને જોઇ જાણી શકે છે. જેમ સિદ્ધ કરેલા પારાએ પાન કરેલ સુવર્ણાદ્રિ સૃષ્ટિથી દેખાતું નથી પણ જ્યારે કાઈ સિદ્ધ યાગી પુરૂષ તેને પારામાંથી બહાર કાઢે છે ત્યારે તેની સત્તા અસ્તિત્વ ) નિશ્ચિત થાય છે, તેમ જીવને લાગેલાં કર્મોને પણ માત્ર જ્ઞાની જોઇ જાણી શકે છે, ત્રીજો કાઈ નહિ.
સ્વીકાર–સમાલોચના.
શ્રી કાન્ગ્રેસ ફ્રી હાસ્પીટલ મુમઇ.
પ્રથમ રીપાટ તા. ૨૫-૫-૩૦ થી ૩૧-૭-૧૯૩૦ સુધીના.
મનુષ્યાને દયા દાખવવા અને પરાપકાર કરવાના અને જન્મભૂમિ માટે કે તેમાં રહેતા મનુષ્યા માટે ભાતૃભાવ દેખાડવાના અપૂર્વાં પ્રસ`ગ કાઇ વખત જ આવે છે, તેવા જ પ્રસંગ હાલમાં સ્વરાજ મેળવવા માટે વમાનકાળમાં ચાલતી હીલચાલ અને અસહકારમાં ભાગ લેનારા રાષ્ટ્રસેવા કરનારા મનુષ્યાને જે મારકુટના દુઃખા સહન કરવા પડયા છે તેને રાહત માપવા માટે મુંબઇ શહેરમાં ધ્રાન્ગ્રેસ ફ્રી હોસ્પીટલ અનેક બંધુએની તનમન ધનની સહાયવડે ખેાલવામાં આવ્યું છે, તેમાં શરીરને ભોગ આપી માર ખાઇ માંદગી ભોગવતા અત્રે આવતા રાષ્ટ્રસેવકાની ઉંચા પ્રકારની સારવાર અનેક બંધુએ ભાતૃભાવે કરે છે અને તેની દરેક પ્રકાર સગવડી અને સાધના વગેરે માટે વસ્તુ અને આર્થિક સહાય પણ અનેક મનુષ્યા આપી તે રીતે પશુ માંદા બંધુઓની સારવારનું પુણ્ય ઉપાર્જન સેવા કરે છે. તેનેા તા. ૨૫-૫-૧૯૩૦ થી તા. ૩૧–૭–૧૯૩૦ સુધીનેા પ્રથમ રીપોર્ટ અમોને મળ્યા છે, રીપેા વાંચતાં અને નજરે અવલોકન
+ બ્રહ્મનું ધ્યાન ધરનારને ઇન્દ્રિયાદિની મદદ વિના બ્રહ્મવની પ્રાપ્તિ થાય છે—બ્રહ્મવાદી.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વીકાર અને સમાલેાચના.
૨૦૩
કરતાં તેની સુંદર, યેાગ્ય, આવશ્યક વ્યવસ્થા અને સેવા માંદા બંધુઓની થાય છે. હોસ્પીટ લમાં સારવાર પશુ ઉંચા પ્રકારની થાય છે જે અનુમેાદન કરવા જેવુ અને દરેક મનુષ્ય દરેક પ્રકારની સહાય આપવા જેવુ છે. સેવા કરનારા કે સહાય આપનારા ખરેખરૂં અત્યારે પુણ્ય ઉપાર્જન કરે છે. જેમ અળદાન આપનાર પુરા ભાગ આપે છે તેમ તેમની સેવા કરનાર પણ પુણ્ય ઉપાજે છે. આ સેવાકાર્યો અને હાસ્પીટલની વ્યવસ્થાની પ્રશંસા કરીયે છીયે. સુ ંદર સેવા વ્યવસ્થા માટે કાર્યવાહકોને ધન્યવાદ આપીયે છીએ. હીસાબ બરાબર અને ચેાખવટ વાળા છે. આ હોસ્પીટલની મુલાકાત લેવા દરેકને ભલામણ કરીયે છીયે. આ કાર્ય માટે વિશાળ મકાન શ્રી વાપરવા આપવા માટે શેઠ માહુનલાલ હેમચંદ્ર ઝવેરીની તે ઉદારતા માટે અને તેમના મેટા સુપુત્ર મણિલાલ ભાઈને સેક્રેટરી તરીકે ( માત્ર હાદા તરીકે નહિં) પરંતુ તિ ભાગ આપી સેવા કરવા માટે ધન્યવાદ આપીયે છીયે.
શ્રીયશાવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા તથા શ્રીજૈન શ્રેયસ્કર મંડળ ( અંતર્ગત કેળવણી ) ખાતાના રીપોર
( સ. ૧૯૮૩-૮૪-૮૫ ની સાલને. )
સ્વર્ગવાસી બંધુ વેણીયદભાઇના વરસે થયાના શુભ પ્રયત્ન અને ધર્મસેવાના શુભ ફળરૂપે આ સસ્થા તેમની હૈયાતિ પછી પશુ અત્યારે તેના કાક્રમ પ્રમાણે ચાલી રહી છે. ધાર્મિક શિક્ષણ સાથે ખીજા અનેક ધાર્મિક ખાતા પશુ પેટા વિભાગ તરીકે સાથે ચાલે છે, તેના વહીટ, વ્યવસ્થા અને હિસાબ રીપે જોતાં ચાખવાળા છે. પુસ્તક પ્રસિદ્ધિનુ કાર્ય પણ રીતસર છે. ટ્ટીઓમાંથી કેટલાક સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે, કેટલાક બધુએએ રાજીનામા આપ્યા છે તેને બદલે નવા ઉત્સાહી અને કાર્યવાહકોને નિમવાની જરૂર છે. અમેા તેની ઉન્નતિ ઇચ્છીયે છોયે.
રેખાદર્શન--હસ્તસ જીવન.
ભાગ ૧-૨-૩
લેખક-મહેાપાધ્યાય શ્રી દેવવજયજી ગણી કિંમત રૂા. ૧-૪-૦ આ ગ્રંથની પ્રથમ અવૃત્તિ પહેલા પ્રગઢ ચઇ હતી. પરંતુ આ બીજી આવૃત્તિમાં વિશેષ વધારા થયેલા છે. આ ગ્ર ંથ પ્રચમ ભાગના એ વિમાગમાં પ્રથમમાં પુરૂષને લગતા અને ખીન્નમાં ને લગતા શરીરના લક્ષણેા તેના ફળ સાથે જણાવ્યા છે. બીજા ભાગમાં પુરૂષને લગતાં અને ઉપરાંત સ્ત્રી-પુરૂષને લગતાં શારીરિક લક્ષણેા તેના ફળ સાથે તેમજ સાધારણ લાગુ પડે તેવા આડે બીજા વિષયે પશુ આપેલા છે. ત્રીજો મ ંચ હસ્તસ`જીવન નામના છે તે શ્રીમાન હીરવિજયસૂરીશ્વરજીની પાંચમી પાટે થયેલા શ્ર કૃપાવિજયજી મહારાજના શિષ્ય મહેાપાાય શ્રી મેવિજયજી ગણી યિત છે. તેઓશ્રીએ બીજા સંસ્કૃત ગ્રંથા મેદ્ભૂત સમસ્યા, વપ્રો, વિજયદેત્ર મહાત્મ્ય કાવ્ય વગેરે કેટલાક રચેલાં છે. આ ગ્રંથમાં ત્રણૢ દન, સ્પન, અને રેખાવિમર્શનાધિકાર આપેલા છે. જેમાં અષ્ટાંગ નિમિત્ત, હસ્તનું માહત્મ્ય, હસ્તના નામેા, હસ્તદર્શનનું ફળ, હસ્તમાં
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૬
શ્રી આત્માનંદ પાશે. પંચતીર્થ, પંચપરમેષિ, ચોવીશ જિતવર, શાશ્વતા ચાર ઝિનેશ્વર, હાથ જોવાનો વિધિ. જેનાર ગુરૂનું સ્વરૂપ, વગેરે. બીજામાં હસ્તદર્શન, સ્પર્શ કરવાનો વિધિ, સર્વતોભદ્રયંત્ર, વગેરે, ત્રીજો હસ્તરેખાનું સ્વરૂપ વિવિધ રીતે પુરૂષોના બત્રીસ લક્ષણો વગેરેનું સ્વરૂપ વગેરે અનેક બાબતોને સમાવેશ કરેલ છે. જેથી આ ગ્રંથ મનન કરવા જેવો છે, જેને સાહિત્ય કેટલું બહોળું, વિવિધ વિષયોથી ભરપુર છે અને કેવા કેવા ગ્રંથો મેજુદ છે તે આ રીતે પ્રગટ થવાથી તે માન ઉત્પન્ન થાય છે. આ ગ્રંથ પ્રકટ થવાથી જેન સાહિત્યમાં વૃદ્ધિ થયેલી માનીયે છીયે જેન અને જેનેતર સૌને ઉપયોગી આ ગ્રંથ છે. લેખક મુનિરાજે સારા પ્રયત્ન કરેલ છે અને તે જનસમાજ પાસે મુકવાથી જેનસમાજ તેમનો આભારી થાય તે સ્વાભાવિક છે. પ્રકાશક શાહ વાડીલાલ પુરૂષોતમ દાસ–રાણપુર.
જૈન સમાજને નમ્ર નિવેદન. પવિત્ર શ્રી શત્રજય તીર્થના છેલા ઉદ્ધારને મહાન દિવસ (વર્ષ ગડ) આવતા વૈશાક વદી ૬ ના રોજ આવે છે. શ્રીમાન શ્રી વાળી વણિક શાહ તલાશ હે સંવત ૧૫૮૭ ના
શાક વદી ૬ ના રોજ છેલ્લો ઉદ્ધાર કરેલ છે. તેની પહેલાનો ઉદ્ધાર અમરાહ ઓસવાલે સંવત 1891 ના મહા સુદી ૧૪ સમારે એટલે ૨૧૬ વર્ષ પહેલાં કરેલો જયારે આ છેલ્લા ઉદ્ધારના આવતા વૈશાક વદી ૬ ના રોજ ચારોંડ વર્ષ પુરા થશે. આ વૈશાક વદી ૬ આ ભારતવર્ષની જૈન સમાજ માટે અપૂ મહત્સવને દિવસ છે. જેથી હિંદના દરેક જેનોએ તે દિવસે આ પૂજનીય તીર્થની ભક્તિ કરીને, બંધે રોજગાર આરંભ સમારંભ બંધ કરીને, દરેક જીન મંદિરોમાં શ્રી શત્રુંજય તીર્થ ની પૂજા ભણાવી ભાવના કરીને, ઝાન દર્શન તપ ની આરાધના કરીને, સ્વામીવાત્મય કરીને, દર વર્ષે તે રીતે જાહેર તહેવાર તરીકે હવે પછી ૫) પાળીને એક સખી રીતે ભક્તિ કરીને આ મહાન તીર્થનો તે યાદગાર દિવસ મહેમવ કરી ઉજવવાનો છે.
ભાઈ સવચંદ છગનલાલનો સ્વર્ગવાસ.
બધુ સાવચંદભાઈ સુમારે વેપન વર્ષની વયે બે માસની બિમારી ભોગવી ફાગણ શુદ્ર ૬ ના રોજ પંચ પામ્યા છે. ભાઈ સાવચંદ ધર્મશ્રદ્ધાળુ, મીલનસાર અને સરલ હૃદયના હતા. તેઓએ જોઈએ તેવું શિક્ષગુ લીધેલ નહિ; છતાં સ સ્થાની મુકસેવા કરવાના અભિલાષ હતા, જેને લઈને સ. ૧૯૪૫ ની સાલમાં સ્થ - ચેલ શ્રી જન શીલ કલબના તેઓ સભ્ય હતા અને સ. ૧૯પ૬ ની સાલમાં તેઓ બીજાઓ સાથે આ સભાના સભ૧ થયા હતા અને ત્યારથી જ આ સભાના પૂર્ણ લાગણવાળા મેઅર હાઈને તે જ સેવાભાવી હોવાથી આ સભાને એક લાયક સભાસદની ખોટ પડી છે જેથી અમે ઘણાજ દીલગીર થયા છીએ. તેઓના પવિત્ર આત્માને શ.તિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ પ્રાર્થના કરીયે છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Weભાઈ0@na@0 900@De=0000ા (9006 -
શ્રી નવપદજી આરાધનાના જીજ્ઞાસુઓને
-:: અલ્ય લાભ. === શ્રી નવપદજીની પૂજા ( અથ, નાટ. મંડલ. યંત્ર, વિધિ વગેરે સહિત. ) .
-)@amewo)
0
@
pb) = 0
06)
- 00:00:00 2250 રાજ
પ્રભુભકિતમાં તલ્લીન થઈ ઈષ્ટસિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત કરવા માટે, પૂર્વાચાર્ય પ્રણીત પૂજા એ એક વિશિષ્ટ કારણ છે, એવા હેતુથીજ શ્રીમદ્ યશોવિજયજી મહારાજ કૃત નવપદજીની પૂજા, અમાએ તેના ભાવાર્થ, વિશેષાર્થ અને નોટ સાથે તૈયાર કરી પ્રગટ કરેલ છે. સાથે શ્રી નવપદજીનુ મડલ તે તે પદોના વર્ણ–રંગ અને તેની સાથે, વિવિધ રંગ અને સાચી સોનેરી શાહીની વેલ વગેરેથી તથા શ્રી નવપદજીને યંત્ર કે જે આયંબીલ-ળી કરનારને પૂજન કરવા માટે ઉપયોગી છે, તે બંને છબીઓ ઉંચા આર્ટ. પેપર ઉપર માટે ખર્ચ કરી ઘણું સુંદર સુશોભીત અને મનોહર બનાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આ સાથે શ્રી સિદ્ધચક્રજી મહારાજનું આરાધન કેમ થાય, તેની સંપૂર્ણ ક્રિયાવિધિ, ચૈત્યવંદન, સ્તવન, સ્તુતિ અને સાથે શ્રીમાનપદ્યવિજયજી મહારાજ અને શ્રીમાન આત્મારામજી મહારાજ કૃત નવપદજીની પૂજામાં દાખલ કરેલ છે. ઉંચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર ગુજરાતી સુંદર જૂદા જૂદા ટાઈપથી છપાવી ઉંચા કપડાના બાઈડીંગથી અલંકૃત કરેલ છે. આ ગ્રંથનું નામજ જ્યાં પવિત્ર અને પ્રાતઃસ્મરણીય છે ત્યાં તેની ઉપયોગીતા અને આરાધના માટે તે કહેવું જ શું ! શ્રી નવપદજી આરાધનના જીજ્ઞાસુ અને ખપી માટે આ એક ઉત્તમ કૃતિ છે અને તેમાં ગુરૂમહારાજ, નવપદજી મહારાજનું મંડલ અને યંત્ર આ બુકમાં દાખલ કરેલ હોઈ આ ગ્રંથ વાંચનારને તેની અપૂર્વ રચના જણ્યા સિવાય રહે તેવું નથી. આ માટે વધારે લખવા કરતાં તેને ઉપયોગ કરવા નમ્ર સૂચના કરીએ છીયે. કિંમત રૂા. ૧-૪-૦ પટેજ જુદું. | સિવાય શ્રી નવપદજી મહારાજનું મંડલ કે જે ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે વિવિધ ર ગો અને સોનેરી શાહીથી ઘણુંજ સુંદર ઉંચા આર્ટ પેપર ઉપર છપાવેલ છે તે તથા શ્રી સિદ્ધચક્રજી મહારાજના યંત્ર કે જે દર્શન, પૂજન માટે બંને ઘણું ઉપયોગી વસ્તુઓ હોવાથી આ બુકમાં દાખલ કરવા ઉપરાંત છુટી કોપીયો પણ તેના ખપી માટે વધારે તૈયાર કરાવી છે.
શ્રી નવપદજીને યંત્ર ચાર આના-શ્રી સિદ્ધચક્રજીનો યંત્ર બે આનાપોસ્ટેજ જુદુ. આ બંને પ્રાતઃકાળમાં ઉઠતાં દર્શન માટે ખાસ ઉપયોગી ચીજ છે. માત્ર ઘણીજ ચેડી નકલે છે જેથી જલદી મંગાવો.
૦% e0b00 600 500 4
-
રા
લખા:-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર,
Daછ0@ાઈ =c0000 બ@૦૯૭ કાલ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 481. અડકલ રોકસહકકકકકડક હકકકકકકકલહ ===== = = == શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ * 33 રન્ટ રૂ ઝમબર 5-855-2દરા દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતું માસિક પત્ર. પુ. 28 મું - વીર સં. ર૪પ૭.. ફાગુન. આત્મ સં', 35. અંક 8 મે. શબ્દ અને સદાચરણ. ===<>] = of a " ચારિત્ર્યનું ગઠન સાહિત્યના વ્યાખ્યાનેથી, વ્યાસપીઠના સુંદ૨ઉપઆ દેશથી, બાઈબલથી, કુરાનથી, પુરાણુથી, ધર્મ ચર્ચા કિંવા કેવળ સત્સંગથી છે. પર પણ થઈ શકતું નથી. - છે << જીવર્નના અસીમ અરણ્યમાં વીરવૃત્તિથી છુ મનારના હદય ઉપર પ્રકૃતિ છે જે અનેક અનુભવના ટેચા પાડીને ચારિત્ર્ય ઘડે છે. પુસ્તકોનાં શબ્દપાંડિત્યથી . છે તો મોટે ભાગે બદહદમી જ થઈ જાય છે. ' છે , 8% જોઈએ તો ચારે વેદ અને બધાં ચે શાસ્ત્રો ઘોળીને પી જાઓ, પણ છે આદર્શ ચારિત્ર્યની પ્રાપ્તિ થઈ શકશે નહિ. શબ્દ અને વાણી તો છીછરા છે જીવનનાં નખરાં છે. ચારિત્ર્યની ઉંડી ગુહામાં તેને પ્રવેશ થઈ શકતા નથી. << જે તમે કહેતા હો કે વ્યાખ્યાનો, ઉપદેશા અને ધર્મચર્ચાઓદ્વારા અનેક છે નર-નારીઓનાં હૃદય ઉપર જીવનવ્યાપી અસર થઈ છે તો એને ઉત્તર એ છે કે અસર શબ્દની નથી થતી; અસર તો હંમેશાં આચરણની જ થઈ શકે છે. તે - 88 જ્યારે ધર્મયુદ્ધનો ઉપદેશક પતે એકાદ ગાંધી હોય છે, જ્યારે # ચચન પાદરી ૫ડે ઈશું હોય છે, જ્યારે મંદિરના પૂજારી સ્વયં બ્રહ્મનિષ્ટ કે હોય છે, જ્યારે મરજીદનામુલા જાતે પયગંબર યા રસુલ હોય છે, ત્યારે જ તેની અસર થાય છે.” ( હસ) 666666666666 For Private And Personal Use Only