________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યાત્મ જ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર.
બીજો અધિકાર. જીવને શુભાશુભ કર્મનું જ્ઞાન વિના પણ ગ્રહણ કરવું.
જીવ અને કર્મ અનાદિ છે. જીવ અને કમને સંયોગ અનાદિસિદ્ધ છે. જીવ કેટલાંક જુનાં કર્મોને ખપાવે છે અને યથાગ પ્રાપ્ત થયેલાં અથવા જેવાં પ્રાપ્ત થયાં તેવાં પુર સ્થિત શુભાશુભ નવાં કર્મોને ગ્રહણ કરે છે.
કર્મો જડ છે તેથી તે પોતાની મેળે આશ્રય લેવાને સમર્થ નથી, આત્મા બુદ્ધ (ચેતનાયુક્ત) છે તેથી તે સુખને ઈચ્છતે શુભ કર્મોને જાણતા છતાં ગ્રહણ કરે પણ દુઃખને દ્વેષી છતાં અશુભ કર્મોને જાણતા છતાં પોતાની મેળે જ કેમ ગ્રહણ કરે ? કયા વિદ્વાન સ્વતન્ન છતાં અશુભ વસ્તુને જાણીને લે ! ' ( જે કાળે જે થવાનું હોય તે ) કાળ, (જીવને કર્મ ગ્રહણ કરવાનો) સ્વભાવ, નિયતિ (ભવિતવ્યતા અથવા જે ભાવિભાવ હોય તે અવશ્ય થાય છે), પૂર્વકૃત ( ઝવે પૂર્વે કરેલાં કર્મ ) અને પુરૂષકાર (જીવનો ઉદ્યમ) એ સુખદુ:ખના પાંચ હેતુ-( પંચ સમવાય ) ની પ્રેરણાથી જીવ જાણુતા છતાં જેમ શુભ કર્મોને ગ્રહણ કરે છે તેમ અશુભ કર્મોને પણ ગ્રહણ કરે છે. દાખલા તરીકે, કઈ ધનવાન સ્વતન્ત્ર અને મેદકાદિ સ્વાદિષ્ટ વસ્તુ તથા ખેલને જાણતા છતાં ભાવિભાવથી પ્રેરાઈને ખેલ ખાય છે. કોઈ મુસાફર ઈષ્ટ સ્થાનકે જવાને બીજે માર્ગ નહિ હોય તો ત્યાં જલદી પહોંચવાની ઇચ્છાથી શુભાશુભ સ્થાનકેનું ઉલ્લંઘન કરે છે. ચેર, પરસ્ત્રીગામી, વ્યાપારી, મતધારી અને બ્રાહ્મણે તેવા પ્રકારના ભાવિભાવને લીધે જાણતા છતાં શુભાશુભ કૃત્ય કરે છે. ભિક્ષક, બંદીજન (ભાટચારણ) અને ઋષિ (તત્ત્વજ્ઞાની યેગી) શિક્ષાને સ્નિગ્ધ (વૃતાદિ સ્નેહથી યુક્ત) અથવા રૂક્ષ (લુખી) જાણીને જેવી મળી તેવી ખાય છે. યુદ્ધમાં ગયેલે ઘેર ઘેરાઈ જતાં શત્રુને અને અશત્રુને જાણતા છતાં હણે છે. રેગી નિજ રોગની શાન્તિને ઈચ્છતા છતાં અને અપગ્યથી ભવિષ્યમાં પોતાને થનારું કષ્ટ પોતે જાણુતા છતાં રોગથી પરવશ થઇને (કંટાળીને); અપથ્યનું સેવન કરે છે. તેવી જ રીતે જીવ પણ જાણતા છતાં શુભાશુભ કર્મોને અવશ્ય ગ્રહણ કરે છે.
જીવન જ્ઞાન વિના પણ કર્મો ગ્રહણ કરવાને સ્વભાવ છે. દાખલા તરીકે, લેહચુંબક સંજકથી નજીકમાં મૂકાયેલા સાર અથવા અસાર લેહને વચમાં કંઇ વ્યવધાન (આંતર) ન હોય તે ગ્રહણ કરે છે. તેવી જ રીતે જીવ પણ કાળાદિથી પ્રેરાઈને સમીપમાં રહેલાં શુભાશુભ કમીને વગર વિચારે (અજાણુપણે) ગ્રહણ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
