________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૧
અધ્યાત્મ જ્ઞાન નિરૂપણ પ્રશ્નોત્તર
કે જેમ જોયેલું સ્વપ્ન પ્રાય: યાદ આવતું નથી તેમ ગ્રહણ કરેલુ' કર્મ પણુ પ્રાય: યાદ આવતું નથી; પણ જેમ કાઇને જેવું સ્વપ્ન જોયુ હાય તેવુ જ સાંભરે છે તેમ કરેલાં કર્મ પણુ કાઇને જ્ઞાનવિશેષથી સાંભરે છે. જેમ કેાઇ ઉત્તમ પુરૂષને સ્વગ્ન યથાર્થ ફળ આપે છે, તેમ કર્મ પણ જીવને સફલ થાય છે. જેમ કાઇને સ્વગ્ન વ્યર્થ ( નિષ્ફળ ) થાય છે તેમ કેવળજ્ઞાનીને કમપણુ તત્ક્ષણુ નાશ પામવાથી ફળ રહિત થાય છે.
હવે ઉત્પત્તિકાળથી માંડીને અવસાન [અંત ] સુધી આત્મા શું શું કરે છે તે પણ સ્વસ્થ ચિતે અભ્યન્તરમાં વિચારી જુએ. ગર્ભની અંદર શુક્ર અને રજ મધ્યે રહી યથાચિત આહાર કરી ઇન્દ્રિય ખળ વિના પેાતાની મેળે ઉતા વળે સર્વ પ્રકારે સવ ધાતુઓને નિપજાવે છે. ગર્ભથી બહાર નિકન્યા ( જન્મ લીધા પછી પણ જેવા મળ્યા તેવા આહાર શરીરની અંદર ગ્રહણ કરીને તેના વિપાકથી થતા પરિણામવડે પેાતાની મેળે ધાત્વાદિ ( ધાતુ વગેરે) ના સંપાદન પૂર્વક પુષ્ટિ કરે છે. તેમજ રામમાર્ગે આહાર લેઇ ખલને પડયા મુકી રસેાને આશ્રય લે છે અને તેના મળના વારંવાર મળથી ત્યાગ કરે છે. સત્વ રજ અને તમ એ ત્રણ ગુણ્ણાને ધારણ કરતા સજ્ઞાન, વિજ્ઞાન, ક્રોધ, માન, માયા, લેાભ, કામ, હિતાહિત, આચારવિચાર, વિદ્યા, રાગ તેમજ સમા ષિને ધારણ કરે છે. એ રીતે આત્મા શરીરની અંદર શી રીતે ક્રિયા કરે છે ? થુ દેહની અંદર તેને હસ્તાદિ તથા ઇન્દ્રિયાદિ હાય છે કે જેવર્ડ આહારાદિ પ્રાપ્ત કરી તથા પ્રકારનુ પૃથક્કરણ કરે છે અને મુદત પુરી થયે જેમ ઘરને સ્વામી જાય છે તેમ નીકળી જાય છે. જ્યારે વા પુદ્ગલથી ભિન્ન અમૂ આત્મા શરીરની અંદર સ્થિતિ કરીને અને શરીરમાં વ્યાપીને ક્રિયાઓ કરે છે અને સૂક્ષ્મ તેમજ સ્થૂલ રૂપી દ્રવ્યાને ગ્રહણ કરે છે ત્યારે તે સુક્ષ્મતમ કર્મોને કેમ ગ્રહણ ન કરે ? * વળી આ જીવ રૂપ તથા હસ્તાટ્ટિ રહિત છતાં આવા રૂપી શરીરને આહારપાનાદિક ઇન્દ્રિયાના વિષયામાં તથા શુભાશુભ આરંભવાળાં કામેામાં કેવી રીતે પ્રવર્તાવે છે તેને પણ વિચાર કરેા. જો જીવના ઉદ્યમ વિના ઇન્દ્રિયે। અને હુસ્તપ્રમુખ અગાથીજ સર્વ ક્રિયાએ થતી હાય તા જીવહિત મડદાં કરેન્ક્રિયાદિ ( હાથ, ઇન્દ્રિયા વગેરે ) થી ક્રિયાએ કેમ કરતાં નથી ? આથી સિદ્ધ થાય છે કે શુભાશુભ કર્મ આત્માજ કરે છે, એકલાં અંગેા કરતાં નથી. ત્યારે અરૂપી આત્મા સૂક્ષ્મ એવા રૂપી કર્મને કેમ ગ્રહણ ન કરે ? જેવી રીતે ધ્યાની પુરૂષ ખાદ્યગત ઇન્દ્રિયાની મદદ વિના ઇચ્છિત કાર્યા કરે છે, જિલ્લા (જીસ ) ની મદદ વિના જાપ જપે છે, કહ્યું ( કાન ) ની મદદ વિના સાંભળે છે અને જલ, પુષ્પ, ફૂલ તથા દીપ એ દ્રબ્યા વિના સદ્ભાવ
* જીવ તૈજસ કાણુ શરીર વડે આ બધું કરે છે—જૈન સિહાન્ત,
For Private And Personal Use Only
