Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
-
~~
~-
-~
તે બરાબર ખાત્રી થયા વિના રહે નહિ. જે વહાણુના છેલ્લા કેટોગ્રાફમાં કેવળ વહાણના શિરોભાગનાજ આબેહુબ ફેટોગ્રાફ આવે અને બાકીના ભાગે જેને પૃથ્વીની ગળાઈ કહેવામાં આવે છે તેમાં ઢંકાઈ જાય તે આ વિષય પુનઃ વિચારવા લાયક થાય. પરીક્ષા પ્રધાની બંધુઓ આવા પ્રકારનો પ્રયત્ન કરે અને તેનો નિર્ણય પ્રગટ કરે એવી પ્રાર્થના અહીંઆ પ્રાસંગિક નહિં લેખાય.
પૃથ્વીની એ પ્રકારની ગતિ સિદ્ધ કરવા દિવસ તથા રાત્રી અને રૂતુને ફેરફારના હેતુઓ આપણી આગળ મુકવામાં આવે છે પણ તે બંન્ને હેતુ વ્યભિચારી છે, કારણકે જે રીતે સૂર્યને સ્થિર માની પૃથ્વીની ગતિથી દિવસ રાત્રી તથા રૂતુ વિગેરેના ફેરફારની કલ્પના કરવામાં આવે છે તેવી જ રીતે પૃથ્વીને સ્થિર માનવાથી અને સૂર્યને ગતિમાન માનવાથી પણ ફેરફારની સંભાવનામાં વાંધે ઉઠતો નથી, પરંતુ ખરી રીતે સૂર્યની ગતિ સિદ્ધ કરવાને વધારે સબળ કારણે છે સૂર્ય ગતિમાન છે કારણકે તે દેશ દેશાંતર પ્રાપ્તિમાન છે. જે વસ્તુ દેશ-દેશાંતર પ્રાપ્તિમાન થઈ શકે છે તે ગતિમાન હોય છે. દાખલા તરીકે વહાણ, આગગાડી, વિગેરે, સૂર્ય પણ દેશ-દેશાંતર પ્રાપ્તિમાન છે તેથી તે ગતિમાન છે. અહીં કેઈન શંકા થશે કે સૂર્ય એક દેશમાંથી બીજા દેશમાં ગતિ કરતો નથી, પણ તે એકજ જગ્યાએ સ્થિર રહે છે. પ્રેક્ષકોને સૂર્ય ફરતો જોવામાં આવે છે તે બ્રમાત્મક જ્ઞાન છે. ચાલતી આગગાડીમાં કે વહાણુમાં બેસનારાઓને જેમ આસપાસના વૃક્ષાદિ ચાલતા જણાય છે તેમ નિરંતર ફરતી પૃથ્વી ઉપર નિવસતા મનુષ્યને પણ બ્રમથી સૂર્ય દેશાન્તરમાં જતો હોય તેમ જણાય છે. આ શંકા યુક્તિ સંગત નથી કારણ કે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણમાં જ્યાં સુધી બાધક હેતુ આવે નહિં ત્યાં સુધી તે મિથ્યા થઈ શકતું નથી. અન્યથા પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુના ઉછેદનેજ પ્રસંગ આવે છતાં પૃથ્વીને ફરતી માનવાથી પૃથ્વીમાં જે આકર્ષણ શક્તિને આરોપ પાશ્ચાત્ય પંડિતોને કરવો પડ્યો છે તેની નિઃસારતા તપાસવાથી આ પૃથ્વીની સ્થિરતા વધારે સારી રીતે સિદ્ધ થઈ શકવા યોગ્ય છે, તેથી તે વિષય વિચારીયે. સર ઝાક ન્યુટને ફળને પૃથ્વી ઉપર પડતા જોયું અને તુરતજ પૃથ્વીમાં આકર્ષણ શક્તિ છે એ નિયમ સ્થા. આ નિયમની સાથે જ ન્યુટન સાહેબની દષ્ટિ સૂર્ય ઉપર પડી. અને ત્યાં પણ એવી જ આકર્ષણ શક્તિને પ્રાદુર્ભાવ માને. બસ ઑફેસર સાહેબના મનથી પૃથ્વી અને સૂર્ય પરસ્પર આકર્ષણ કરવા લાગ્યા. અને તે એ પ્રમાણે પૃથ્વી સૂર્યની ચારે તરફ ફરવા લાગી. આ રીતે પૃથ્વી તથા સૂર્યની આકર્ષણ શક્તિરૂપ હેતુથી પૃથ્વીની ગતિ સિદ્ધ થઈ, પરંતુ તે હેતુ યથાર્થ નથી કારણકે પૃથ્વીમાં આકર્ષણ શક્તિ હોય તે સવાલ એ થાય છે કે એ શકિત પૃથ્વીના સઘળા પરમાણુઓમાં છે કે કેવળ પૃથ્વીના કેન્દ્રસ્થ પરમાણુઓમાં છે? અગર કેન્દ્રસ્થ પરમાણુઓમાં આકર્ષણ શક્તિ હોય તો પૃથ્વીના ઢલતા સ્થાનમાં રાખેલી પથ્થરની ગોળી નીચે ગબડી