Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

૬
0
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
2000
00
પરિશિષ્ટ ૪ છું. || વિશ્વરચના પ્રબંધ. મૈં ગતાંક પૃષ્ટ ૭૬ થી શરૂ
જૈન ભૂગાળ વિદ્યા.
શું પૃથ્વી ગાળ તથા ગતિમાન છે ?
એક તપાસ.
જૈવડે પૃથ્વીના આકાર વિગેરેનું જ્ઞાન થાય તેને ભૂગોળવિદ્યા અથવા Geography કહેવામાં આવે છે પશ્ચિમના વિદ્વાનેાએ પૃથ્વીને દડાની માફક ગાળ તથા બે પ્રકારની ગતિવાળી માની છે તેઓ એમ માને છે કે ૨૪ કલાકમાં પૃથ્વી પોતાની કીલી ઉપર એકવાર ફરી આવે છે તેથી દિવસ અને રાત્રી જણાય છે ૩૬૫ દિવસમાં એક વાર સૂર્યની પરિક્રમા કરી આવે છે ત્યારે એક સાય વર્ષ થાય છે. જૈન આચાર્યો એ ત્રિલેાકસાર આદિ ગ્રંથામાં બરાબર આથી વિરૂદ્ધ પ્રકારનેા નિર્ણય સ્થાપ્યા છે તેનુ કિંચિત સ્વરૂપ અત્ર વિચારીએ.
પૃથ્વીના સબંધમાં જૈન સિદ્ધાંત અને યુરાપીય સિદ્ધાંત મુખ્ય બે ભેદ જોવાય છે. યુરાપીય વિદ્વાના કહે છે કે પૃથ્વી ગોળ અને ગતિમાન છે જ્યારે જેને કહે છે કે પૃથ્વી સપાટ અને સ્થિર છે. યુરેાપીય વિદ્રાનાએ પૃથ્વીના ગાળપણા તથા ગતિમાનપણા વિષે બાંધેલા અભિપ્રાયા કયાં સુધી સત્ય છે તે જોવાના હિં પ્રયત્ન કરીશું.
પૃથ્વીની ગેાળાઇના સબંધમાં યૂરોપીય વિદ્વાન આ પ્રમાણે હેતુ આપે છે કે પૃથ્વી ગેાળ છે, કારણકે દૂર દેશથી સમુદ્રમાં આવતાં વહાણુના પ્રથમ શિરેાભાગ જ નજરે પડે છે અને જેમ જેમ તે કીનારાની નજીકમાં આવતું જાય છે તેમ તેમ તેની નીચેના ભાગ દષ્ટિગોચર થતા જાય છે જ્યાં સુધી વહાણુ દૂર હાય છે ત્યાં સુધી સમુદ્રની સપાટીના ગેાળ વિભાગ વચમાં આવી જવાથી વહાણુની નીચેને ભાગનજરે પડી શકતા નથી. આથી સિદ્ધ થાય છે કે પૃથ્વી દડાની માફક ગેાળ છે. યુરાપીય વિદ્વાનેાને આ હેતુ યેાગ્ય નથી કારણ કે તે બાધિત વિષય નામક હા ભાસ વાળે છે સમુદ્રની સપાટીને ગેાળ માનવામાં આવે છે તેજ યુરોપીય વિદ્વાનના માટે ભ્રમ છે. સમુદ્રની સપાટી ગાળ નહિ પર ંતુ ચારસ છે કારણ કે તે જલ-ભાગ છે—જેટલા જેટલા જલ ભાગ હાય છે તેની સપાટી હંમેશાં ચારસ-સપાટ જ હાય છે. દાખલા તરીકે—નદી-તળાવ વિગેરે, સમુદ્ર પણ એક જલ ભાગ છે એટલા માટે તેની સપાટી પણ ચેારસ જ છે. આથી કરીને સમુદ્રની સપાટીને ગેાળ માની પૃથ્વીની ગેાળાઇના યુરાપીય વિદ્વાનાએ બાંધેલા અભિપ્રાય આદર પામતા નથી. હવે એજ અભિપ્રાય બીજી રીતે તપાસીએ, તમે થાડા વખત મારી સાથે આફ્રિકાના જંગલમાં