________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તમારા અમારામાં આ સંબંધ છે, તમારા કલેશ અમારે કલેશ અનિવાર્ય છે, જગ
ના ભિન્ન ભિન્ન પદાર્થોની સાથે આપણે કેવા રૂપમાં સંબંધ છે, તે તેનાથીશિક્ષાથી સ્પષ્ટ જાણી શકાય છે. મનુષ્યનું જ્ઞાન સામાન્ય અને સીમાબદ્ધ નથી. શુદ્ર હોવા છતાં મનુષ્યની શકિત વિપુલ છે. કોણ કહેશે કે આજ જે સુમેરૂની તુલનામાં સરસવ જેવી જણાતી, આવતી કાલે તેજ સ્વીયાવલંબી બની અતુલ્ય નહીં થાય ? શુભ સ્રોતસ્વિની–નદીને વેગ અતિ ધીર હોય છે. શુભફળપ્રસવિની શિક્ષાનો વિસ્તાર અને ગતિ પણ ધીરી હોય છે. પિતાની ઉન્નતિના
સ્થાનમાં અન્યની ઉન્નતિ કયાં છે? પિતાને સ્વાર્થ સાધવા આપણે કેટલી વાજાળ પાથરીયે છીએ, વાક્યને કુવારે બહુ મધુર–વણે વણે મધુર કેવો છેડી મૂકીએ છીએ, પરંતુ વિચારપરાયણ બની નિહાળીએ તે જણાશે કે, તે માંગલ્ય શંખના સ્વરમાં સંસારનું કેટલું અમંગળ દૂર થાય છે? કેટલાં ગૃહ ઉજજવળ છે? અનેક લોકોનાં મનમાં એવી ધારણા છે કે અમેરિકા અને યુરોપવાસી સુખી અને સિભાગ્યશાળી છે, તેમ ત્યાં શિક્ષા પણ સફળ થયેલ છે. વળી તેઓ ઉન્નતિ–માગે અગ્રેસર થયેલ છે; આ શું સત્ય છે ? આ શિક્ષા દ્વારા શું માનવજાતિની અશેષ ઉન્નતિ સાધી શકાશે? શિક્ષાને આ જ શુ અંતિમ ઉદેશ છે? શું આ સુબુદ્ધિ અને સુચિન્તાની પરિપષક છે? શું શુદ્ર સ્વાર્થના આવાહન અને ધર્મની ગ્લાનિ દ્વારા વિશ્વનું મંગળ થશે. તમયે તે ઈન્દ્રધનુ જોયું છે, તે સાંદર્ય–સંભારથી ભૂષિત, તે અનિર્વચનીય શોભા નિહાળી વિમુગ્ધ થયા છે. એ એન્દ્રજાળિક વર્ણ–રાગ, નિ. સર્ગ સુંદરીની સંપદશાની શોભા નિહાળી તમારાં નયને નૃત્યમાં નાચે છે, હદયમાં પન્દન આણેલ છે, ચક્ષુને સાર્થક કરેલ છે, પણ તેથી શું ? વર્તમાન સભ્ય જગતની શિક્ષાનું ફળ પણ આવું ક્ષણસ્થાયી? વિવિધ પોષાકમાંજ પર્યવસાન ? વિવિધ વિશિષ્ટ ઉપાધિની ઉકતા, શું આ વિચિત્ર દશ્ય ? ખરેખર જગત પાગલ બનતું જાય છે. જે દિવસે પૃથિવી વ્યાપી એક સામ્રાજ્યનો સૂત્રપાત થશે, એક ધર્મ, એક ભાષા, એક આચાર-વ્યવહાર, એક સ્વાર્થ, એક જાતીય ભાવ પરિપુષ્ટ થઈ માનવ-સમાજ એક મહાજાતિ બની પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરશે, તેજ દિવસે સમજી શકાશે કે, પ્રાકૃત શિક્ષાને અમ્યુદય થયા છે, જ્ઞાનાર્જન સાર્થક થયેલ છે, જે શિક્ષામાં લઘુ-ગુરૂને ભેદ નથી, સ્વ–પરને ભેદ નથી, ત-કૃષ્ણને ભેદ નથી, પણ બધાયે અપૃથક્ એકાકાર છે. ખરેખર આ અસંભવનીય નથી.
માનવ-મનની ઉન્નતિનું વહેણ નાના-વિવિધ કારણેમાં રોકાઈ, જન સમાજમાં આપણે સદાયે શું નિરવચ્છિન્ન માનવ પ્રકૃતિનું દર્શન કરી શકીએ છીએ, ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના શાસન અને નિયમમાં મનુષ્ય-પ્રકૃતિ શું ઉત્તેજિત નથી થતી? શું ભિન્નભાવ ધારણ કરતી નથી? સંકીર્ણ, અનુદાર, શક્તિહીન, ક્ષણસ્થાયી, બદ્ધ, સાંપ્રદાયિક શિક્ષાથી આવિર્ભાવ પામતું ફળ, જગતની સંપત્તિ વધારી શકશે નહી.
For Private And Personal Use Only
