________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિચારકો માટે
સંગીતમાં એક વિવાદી સૂર જ્યારે રાગનું રૂપ નષ્ટ કરે છે, તેમ આ સંકીર્ણતા સંજીવની શિક્ષાને ગરલ-વિષમય કરતી લાગે છે. અનુદાર શિક્ષા અશ્રાત ભાવમાં ઉન્નતિ-માર્ગમાં અગ્રેસર થઈ શકતી નથી. તેનાથી હિતવાદ અને સુખવાદ પાષણ પામતા નથી. પ્રાકૃત શિક્ષાના મૂળમાં સમત્વવાદ રહેવો જોઈએ. પૃથિવીમાં સામ્ય જેવામાં આવતું નથી, દેવધામી માનવ, વૈષમ્યમાં પણ સામ્યની સંસ્કૃતિ પ્રકટ કરવાને સમર્થ છે. નિર્મલ પ્રેમ અને સમદર્શિતા જોઈએ. સામ્યમંત્રના સાધકથી સામ્યતત્વને પ્રચાર થવું જોઈએ. એક સમયે આધ્યાત્મિક રાજ્યને મહારથી ગતમ બેલેલ છે કે “જેઓની રક્ષા કરવામાં આપણું સામર્થ્ય છે, તેમાંના એક માણસનું પણ હું અશ્રુ વિસર્જન કરી શકે નહીં” મહાત્મા તુલસીદાસ પણ બેસી ગયા છે કે
તુલસી જબ જગમેં આયે, જગ હસે તુમ રેય,
ઐસી કરની કર ચલે, જે તુમ હસે જગ રેય. માનવ જન્મની સાર્થકતા સંપાદન કરવામાં આ શિક્ષા સર્વભાવમાં પરિ. છત થવી જોઈએ. કેવળ કલ્પના વિસ્ફરિત કાવ્ય-પાઠની શિક્ષાથી તેમ થઈ શકશે નહીં. વસિષ પણ કહે છે કે-કર્દમ-કાદવમાં દેડકો થઈને રહેવું સારું, મળકીટ થઈને રહેવામાં આવે તે પણ સારું, અંધકારાચ્છન્ન ગુહામાં સર્ષ થઈને વસવું સારું, પરંતુ વિચારહીન માનવ થઈને જીવવું કઈ પણ રીતે સારું નથી.” સકળ અને નર્થની આવાસભૂમિ, સકળ સાધુજનેથી તિરસ્કૃત, સર્વ પ્રકારના દુઃખના અધિ– સ્વરૂપને ત્યાગ કરવો જોઈએ. પ્રસ્તુત શિક્ષા ઉર્ધ્વગામી પ્રીતિદાયક, ભદેહે નવજીવન સંચારક મનુષ્યત્વના બીજની વ૫નતા, માનવ-જીવન સાર્થક કરનારી, હેવી જોઈએ. પ્રચલિત શિક્ષા તે અસ્વાભાવિક, પ્રાણહીન પાષાણુવત્ છે. ઉન્નત ભાવોને તે ઉત્તેજિત કે પરિપુષ્ટ કરી શકતી નથી. આ શિક્ષાના સાહાયથી આપણે ભૂ-યાન, અર્ણવર્યાન, મ–ચાન નિર્માણ કરવાને શક્તિમાન થઈ શકીએ, ભૂભાગને લોહ-શંખલામાં આબદ્ધ કરી શકીએ, વિશ્વવિશ્રત પનામાની નેહર ખોદાણ કરી અહંકારની વિજયકેતન ઉડાડી શકીએ છીએ. આફ્રિકાની દિગંતવ્યાપી ભૂમધ્ય સાગરના વારિરાશિ દ્વારા પિતા-પલાવન–મુખનું મહાવારિધિમાં ફેરવી, જીલ્લાસમાં આનંદ પામી, સાગર બરા, પર્વતમયી પૃથ્વીની પ્રદક્ષિણા કરી શકીએ છીએ.
પરંતુ ખરી પડેલી એક પુષ્પ–કળીને આપણે જોડી શકતા નથી. એક ભગ્ન હદયને આશ્વાસન આપવાથી શાંતિનું આગમન શું શકય છે? ત્રિતાપથી આચ્છાદિત જગતને એક પણ તાપથી છોડાવવું શું શકય છે? હા. સંપૂર્ણ અસંભવનીય નહીં. જેમ કેટલાયે વારિબિન્દુથી મહાસિધુથી, કેટલાયે વાળુકાકાને ગગન પશી હિમાચલ બનેલ છે તે પ્રમાણે આ વિરાટ સમાજ પણ કેટલાક મનુષ્યની
For Private And Personal Use Only
