________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રાખતું નથી. એથી ઉલટું જે લકે પોતાને બરાબર સમજે છે તેઓને સહૃદય સત્કાર કરવા સો કેઈ સર્વદા તત્પર બને છે. સમજશક્તિને અધિકાધિક વિકાસ થવાથી હદયભંગના અને વિયેગના કરૂણાજનક પ્રસંગેનું પ્રમાણ ઘટવા માંડશે. ગેરસમજુતીમાં ઘટાડો થવાથી પ્રત્યેક વ્યક્તિ તદ્દન જુદી જ રીતે વર્તવા લાગશે, આપણાં સ્વકીય, સામાજીક અને પ્રજાકીય કાર્યોમાં ઓછી ભૂલે થશે, માત્ર ગણ્યા ગાંઠચા માણસે કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરશે અને સર્વત્ર પરોપકાર, દાન તથા દયાને આવિર્ભાવ થશે.
અહિં કેટલાકના મનમાં પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થશે કે સમજશક્તિને કેવી રીતે વિકાસ કરી શકાય અને તેની બક્ષીસ કેવી રીતે ઉપલબ્ધ થઈ શકે? આ પ્રશ્નનો જવાબ એ જ કે “તે ખરેખરી આકાંક્ષાઓથી અને આગ્રહપૂર્વક પ્રયત્નથી સુલભ થઈ શકે છે. કોઈ શિષ્ટપદ અથવા દ્રવ્યની માફક તે શકિત કોઈ સ્ત્રી અથવા પુરૂ ષને આપી શકાતી નથી. તેને માટે સતત પ્રયત્નો કરવા પડે છે અને તે કમે ક્રમે મેળવી શકાય છે, કારણકે તે અભ્યાસ, અવલોકન, અનુભવ અને માનસિક એકાગ્રતામાંથી જ નિષ્પન્ન થાય છે. આમ છતાં જે આપણને કેટલીક ઉપયોગી હકીકતનું વાસ્તવિક ભાન થાય તો આ શકિત વિશેષ ત્વરાથી સાધ્ય થઈ શકે છે.
આ શક્તિને મુખ્ય આધાર ધ્યાનપૂર્વક અવલોકન અને સહાનુભૂતિમય મનવૃત્તિમાંથી પરિણમતાં વ્યવહારિક જ્ઞાન ઉપર છે, પરંતુ વ્યકિતગત અનુભવ ઉપર પણ તેને ઘણેખરે આધાર છે. આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે આપણાં જીવનની પૂર્ણતાના પ્રમાણમાં આપણી સમજશક્તિમાં વૃદ્ધિ થાય છે.
મધપુડાની અંદર ચાલી રહેલી કિયા સમજવાને આપણે તેમાં વસનાર મધમાખીઓના કાર્યોનું સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ અને તેઓ અમુક વસ્તુ શા માટે કરે છે તેને પણ વિચાર કરવો જોઈએ. આનો અર્થ જ વિચારપૂર્વક ધ્યાન છે. જેમ મધમાખીઓની બાબતમાં તેમ સ્ત્રી પુરૂના સંબંધમાં પણ આ જ નિયમ લાગુ પડી શકે છે. અમુક સ્ત્રી પુરૂષે અમુક કાર્ય શા માટે કરે છે તે જાણુવાની આપણને ઈચ્છા હોય તે આપણે તેઓનાં કાર્યોનું લક્ષપૂર્વક અને સહાનુભૂતિપૂર્વક નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. આમ કરતાં એટલું સ્મરણમાં રાખવું જોઈએ કે તેઓનાં કાર્યો જોઈને આપણે જે ધારણાઓ બાંધીએ છીએ તે કરતાં તેઓના વિચારે વધારે સારા છે. આપણામાંના ઘણુ થોડા માણસે પોતાનાં આદર્શબિંદુએ પહોંચે છે અથવા તો શરીરરૂપ હથિયારનો યોગ્ય ઉપયોગ કરે છે. આ ઉપરથી એમ પ્રતીત થાય છે કે આપણે સ્વાનુભવ મર્યાદિત હેવાથી આપણું જ્ઞાન અને પ્રતિબાધ માટે ઉચ્ચ કક્ષાના મનુષ્ય જે કાંઈ લખી ગયા છે તે આપણે હંમેશાં વાંચવું જોઈએ. ઈતિહાસના વાંચન અને અભ્યાસથી આપણે ઘણું શીખી શકીએ છીએ. તે દ્વારા સર્વ પ્રકારના અને સર્વ સ્થિતિના માણસના નિકટ સમાગમમાં આવવાથી આપણને ઘણું જાણવાનું મળી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
