Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीमजियानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः ESSECRESSESSESSES:公民区逐
श्री
RAN
आत्मानन्दप्रकाश
હૃ8 | તેથઃ સા ત૬, ક્ષાર | હૈ
जैनो संघश्चतुर्धा भवतु विविधसद्ज्ञानसंपविलासी श्रेयः सामाजिकं यद्विलसतु सततं तत्र पूर्णप्रभावि । भक्ति श्रीमद्गुरूणां प्रसरतु हृदये भावपूर्णप्रकाशा
"आत्मानन्द प्रकाश ह्यभिलपति सदा मासिकं चेतसीति॥शा Neીટક્વાનો-ક્ટનો -ળે રો-ર-જીજે--ક્ટોરાક િg૬. શીર , ૨૪૪-ગવાદ. ગામ સં. ૨૪ } સંવ ૨૨ મો
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर. | વિષયાનુક્રમણિકા ૧ શ્રી વીર સ્તુતિ. ... . ••• ૨૯૭ ર નિરોગી જીવન ગુજારતાં આપણા ભાઈ હેના કયારે શીખશે ?
*. ૨e ૩ અવંચકતાથી અવંચક ફળખાતરીબુધ ફળ પ્રાપ્તિ. ...
• ૨૯૯ ૪ સમજશક્તિની બક્ષિસ.
૩૦૧ ૫ પુસ્તકે ... ૬ કેટલાક મારતાવિક શ્લોકા ... ૩૦ ૬ ૭ જેન કામમાં આ રાગ્યની આવશ્યકતા. ૩૮ ૮ આધક સૂત્રા,
૩ ૦૯ ૯ શ્રીમદ આનંદધનજીના પદના અનુ. ૩૧૩ ૧૦ વીતરાગશાસનની રક્ષા અને પ્રભાવના - શી રીતે થઈ શકે? .
... ૩૧૩ ૧૧ લધુતા ત્યાં પ્રભુતા.
૩૧૪ ( ૧૨ કથની કથવા માત્રથી શું વળવાનું ? ૩૧૫ ૧૩ સમયના પ્રવાહમાં..
૩૧૬ ૧૪ મરૂ મહોદય.
.. ૩૧૯ ૧૫ વતમાન સમાચાર
૩૨.૦ Uી વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૨) ટપાલ ખચ આના ૪. છે ? આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું -ભાવનગર 8
REGISTERED No. B. 431
I'm
9
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારા માનવતા ગ્રાહકોને સુચના.
6 શ્રી જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ, 15 શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને માટે આ વર્ષની ભેટની બુકનો નિર્ણય થઈ ગયા છે. માસિકનું આ સાળમુ વર્ષ ચાલે છે જેના આ છેલે અંક છે. આ વર્ષે ઉપરાકત નામનું પુસ્તક અમારા માનવતા ગ્રાહકોને ભેટ આપવા માટે મુકરર થયું છે. દરવર્ષ કરતાં આ વર્ષની ભેટની બુક જેમ એક અપૂર્વ અધ્યાત્મજ્ઞાનની છે તેમ દરવર્ષ કરતાં વધારે માટી થશે, જેની સવિન સ્તર હકીક્ત હવે પછીના અંકમાં આપવામાં આવશે.
શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી યશોવિજયજી મહારાજ કૃત - શ્રી અધ્યાત્મ મતપરિક્ષા ગ્રંથ,
( મૂળ સાથે ભાષાંતર ) સતરમા સૈકામાં કે જ્યારે જૈન દર્શનની અંદર પડેલ ભિન્ન ભિન્ન શાખામાં ધર્મ સંબંધી અનેક વિવાદો ચાલતા હતા, તે દરમ્યાન બાળ જીવોને સત્ય ? અને શુદ્ધ તત્વો શેમાં છે ? તે શાધવાની મુશ્કેલી જણાતાં તેવા જીવાના ઉપકાર કરવા નિમિતે જ આ અધ્યાત્મિક ગ્રંથની ઉક્ત મહાત્માએ રચના કરી છે. શઠ તત્વના સ્વીકારતે જ આસ પરથી અધ્યાત્મ કહે છે, જેથી તેની પરિક્ષા કરીને તે ગ્રહણ કરવું જોઈએ તેજ આ ગ્રંથમાં બતાવવામાં આવેલું છે. ગ્રંથની શરૂઆતમાં અધ્યાત્મ કોને કહેવું તેની વ્યાખ્યા સાથે નામ-સ્થાપના-દ્રવ્ય અને ભાવ; એ ચારમાં મોક્ષના કારણુ એવા ભાવ ગ્યાત્મ વિષે વિવેચન કરી તેની અંદર જ્ઞાન, દર ર્શન અને ચારિત્રની ઉગ્ર ઘટના કેવી રીતે થઈ શકે, તે માટે મહાત્મા ગ્રંથકાર મહારાજે યુક્તિપૂવક્ર બતાવ્યું છે, તે સાથે અધ્યાત્મની સિદ્ધિ કયારે થઈ શકે તેને અંગે શંકા સમાધાન પૂર્વક અન્ય ગ્રંથાના પ્રમાણ આપી પુરવાર કરી બતાવ્યું છે. ત્યારબાદ જેમના મતના વિચાર કર્તાવ્યું છે તેવા નામનું ધ્યાત્મી કે જે શુદ્ધ અધ્યાત્મથી તેમની હકીકત કેવળ જુદી અને વિરોધી છે અને શુદ્ધ ભાવઅધ્યાત્મ જ મોક્ષનું કારણ છે, તેનું સ્યુટ વિવેચન ગ્રંથકર્તા શ્રીમાને અસરકારક રીતે બતાવ્યું છે. અધ્યાત્મના ખપી અને રસીકને આ અપૂર્વ મંચ ખાસ પઠન પાઠન કરવા જેવા છે. કિંમત રૂ. ૯=૮-૦ પોસ્ટેજ જુદું. અમારી પાસેથી મળશે.
શ્રી આત્મ-કાતિ પ્રકાશ. જેમાં ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ કૃત બાર ભાવના અનેક તીર્થોના વિવિધ, સ્તવને, સ્તુતિઓ, અને સજઝાયોના સંગ્રહ તથા વિવિધ બીજા સ્તવન મધુર રાગરાગણીથી બનાવેલ પ્રવર્તકજી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ, તથા શ્રીમાન મુનિરાજ વલ્લભવિજયજી કૃતના સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં છે. સાથે નવીન સુંદર શ્રી પંચતીર્થની પૂજા શ્રીમાન વલ્લભવિજયજી મહારાજ કત પણ દાખલ કરવામાં આવેલ છે, તમામ પદે, સ્તવનાની રચના આહાદ ઉત: તેમજ પ્રભુ ભક્તિમાં પ્રેમ ઉપજાવે તેવી છે. નિષ્ણુ યસાગર પ્રેસમાં, શાસ્ત્રી ટાઈપમાં ઉંચા કાગળ ઉપર છપાવી અને કપડાની સુશોભીત બાઈડીંગથી ગ્રંથને અલ કૃત કરવામાં આવેલ છે. ગ્રંથના પ્રમાણમાં કિંમત ઘણી ઓછી રૂા. ૦=૪-૦ માત્ર રાખી છે. પેસ્ટેજ જુદું. અમારે ત્યાંથી મળી શકી.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
MSRODE
ACEBSNASERADDRERODDESSDasiseaserE6580SEasses:46SANGEET
galsEE
भनी प्रश..
RAG
Weeke r-619OO.1900/1456 *40. 06.15...etimes GeneraG-Sanje/rGeeeeeeCRIBUGC
श्हहि रागद्वेषमोहायजिजूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातिकटुकःखोपनिपात. पीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानेयत्नो विधेयः॥
. पुस्तक १६ ] वीर संवत् २४४५, अषाड. आत्म संवत् २३. [अंक १२ मो.
श्री वीर स्तुति.
=
=
( अद्र १०.) અનાદિથી બદ્ધ થયેલ કર્મો, त मसिनत्व थु । इरे; ચહ્યા છે જેણે શુદ્ધ આત્મગુણ, ચહું સદા તે પ્રભુ વિર શર્ણ.
=
==
વિ.
=
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૯૮
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
રાગી નિરાગી થવાનાં કારણ સમજી, નિરેગી જીવન ગુજારતાં આપણા ભાઇ હૈના કયારે શીખશે ?
પ્રકૃતિ વિરૂદ્ધ આહાર વિહારાદિકનુ સેવન કરવાથી કે પ્રકૃતિ વિરૂદ્ધ વન કરવાથી શરીરનું આરેાગ્ય લથડે છે-બગડે છે અને પ્રકૃતિને અનુકૂળ ખાનપાન વિહારાદિક સેવન કરવાથી કે અનુકૂળ વર્તન કરવાથી શરીરનું આરાગ્ય સચવાય છે અને વધે છે. શરીર, ઇન્દ્રિય કે મન સહન કરી શકે એટલી અનુકૂળ કાર્યપ્રવૃત્તિ સેવવાથી શરીરાદિકની સુખાકારી જળવાઇ રહે છે-તેમાં પ્રાય: કશી સ્ખલના પડતી નથી. પરંતુ તે દરેકને જરૂર જોગી પ્રવૃત્તિ તજી શૂન્ય આળસુ થઇ રહેવાથી અથવા પ્રમાણાધિક ગજા ઉપરાંત કાર્ય પ્રવૃત્તિ સેવવાથી પ્રથમ પ્રાપ્ત થયેલી સુખાકારી ( આરેાગ્ય ) ગુમાવી દેવાય છે અને દુ:ખદાયક અનારાગ્ય પેદા કરાય છે, શરીરાદિકને જરૂરનાં સ્વચ્છ હવા પાણીનુ સેવન કરવાથી તેમજ પુષ્કળ સૂર્ય પ્રકાશ જેમાં પડી શકે એવાં સ્થળમાં નિવસવાથી શરીર આરાગ્ય સુખે સચવાય છે અને તેની ઉપેક્ષા કરવાથી શરીરનું આરેાગ્ય લથડે છે, જે પાછુ સંધાવુ મુશ્કેલ પડે છે. પ્રકૃ તિને અનુકૂળ, પરિમિત, સુખે પચી શકે એવુ હલકુ અને સાત્વિક ખાનપાન નિયમિત વખતે રૂચિ પૂર્વક લેતાં સ્વચ્છતાના નિયમ સાચવીને ચાલતાં પ્રાપ્ત થતી શક્તિના સદુપયેાગ કલ્યાણ માગે કરવામાં આવે તે તેથી શરીરનું આરોગ્ય સારી રીતે જળવાઇ રહે છે. એટલુ ંજ નહિં પણ એથી ધાર્યું કામ પાર પાડી શકાય છે. એથી ઉલટા પ્રકૃતિ વિરૂદ્ધ, અપરિમિત ( માપ વગર ), ભારે અને રજો તમેા ગુણુ વધારે એવાં મલીન ખાન પાન અનિયમિત રીતે રૂચિ વગર લેવાથી અનેકવાર આરેાગ્ય બગડે છે, જેથી મન ઢીલુ પડી જતાં કશું ધારેલું કામ પાર પડી શકતુ નથી. એક ખીજાએ માઢેલાં–એઠાં કરેલાં, સડેલાં કે કહેલાં ખાનપાન કરવાથી શરીરમાં અનેક પ્રકારના રાગ–વ્યાધિએ પેદા થાય છે. પ્રથમનુ ખાધેલું કે પીધેલું પચે નહિ ત્યાં સુધી ખીજું કશું ખાવું પીવુ જોઇએ નહિ. પ્રથમનુ પચ્યા પહેલાં ખાન પાન કરવાથી તે ખાન પાન વિષ જેવુ નુકશાન કરે છે.
ખરી તૃષા લાગે ત્યારે જ જળ પાન અને ભૂખ લાગે ત્યારેજ ભાજન કરવું ગુણકારી થાય છે. તૃષા લાગે ત્યારે ભેજન અને ભૂખ લાગે ત્યારે જળપાન કરવું એ લાભને ખદલે નુકશાન કરે છે. તાપમાં તપીને આવેલને તરત ઠંડુ ખાવુ કે પીવુ નુકશાનકારક છે. ઠંડા જળથી સ્નાન કરેલને ગરમ ખાનપાન અને ગરમ જળથી સ્નાન કરેલને ઠંડુ ખાનપાન તરત કરવુ હાનિકારક છે, પ્રકૃતિને બગાડનાર છે.
દુધ જેવી પ્રવાહી વસ્તુને પણ કઠણ વસ્તુની જેમ ચાવી ચાવીને ગળે ઉતા
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
નિરોગી જીવન ગુજારતાં આપણા ભાઈહૈના કયારે શીખરો
૨૯૯
રવી અને કઠણ વસ્તુને પુષ્કળ ચાવી ચાવીને રસરૂપ કરીને પછીજ ગળે ઉતારવી, જેથી જઠર ઉપર ખેાજો થાય નહિ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શરીરનુ આરાગ્ય સાચવી રાખવા શુદ્ધ હવા પાણી તથા પ્રકાશની ખાસ જરૂર છે. તેવાજ સ્થાનમાં રહેવાનુ કે ફરવાનું પસ`દ કરવું કે જ્યાંના હવા પાણી અશુદ્ધ થયેલાં ન હાય તેમજ સૂર્યાદિકના પ્રકાશ પુરતા પ્રમાણમાં આવી શકતે હાય, જેથી ચૈતન્યમાં સહજ જાગૃતિ રહે. વિચાર, વાણી અને આચારની પવિત્રતા કહે કે મન વચન કાયાની નિર્મળતા સાચવવા રૂપ બ્રહ્મચર્ય પાળવાવડે સ્વવીર્યનું રક્ષણ કરી તેના કાળજીથી સદુપયાગ કરવા ખાસ જરૂરને છે. પાતાના, પેાતાની પ્રજાના, કુટુંબના, જ્ઞાતિના, સમાજના, તેમજ દેશના હિત-શ્રેય-કલ્યાણાર્થે દરેક હાનિકારક રીતરીવાજ તજવા અને લાભદાયક રીતરીવાજ આદરવાની ખાસ જરૂર છે. ઇતિશમ લે મુનિમહારાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ. અવચક યેાગથી ક્રિયા અવાંચકતા અને ક્રિયા અવ’ચકતાથી અવચક ફળ-ખાતરીબંધ ફળ પ્રાપ્તિ.
-~-~
અયચક ચેાળ એટલે કપટ વગરનાં-સરલતાવાળા મન વચન કાયા અથવા વિચાર વાણી અને વર્તન. શાસ્ત્ર અવિરૂદ્ધ વિચાર, વચન-ઉચ્ચાર તેમજ તેવુ જ આચરણુ. આપમતિવાળુ –સ્વછંદતાભયું... કશુજ નહિ, પણ શુદ્ધ અંત:કરણથી પ્રેરિત અથવા શાસ્રસાપેક્ષતાવાળ` બધુ કરવાનુ હાય તે. જેવું મનમાં વિચા ૨માં ) તેવુ ંજ વાણીમાં અને તેવુજ વનમાં હાય એટલે સરલ-અકુટિલ મન વચન અને કાયાનુ પ્રવર્તન. આવા પ્રકારના સરલ-અવિરૂદ્ધ મન વચન કાયાના પ્રવર્તનથી જે ક્રિયા-કરણી કરાય તે ક્રિયા-કરણી પણુ અવ’ચક એટલે સાચી-હિતકારી–કલ્યાણ કરનારી સમજવી. એ ક્રિયા-કરણી આત્માનુ ભગાડ નારી નહિ પણ સુધારનારી સદ્ગતિાયિકા કે પરમાનંદપ્રાપિકા થઇ શકે છે. એવી ક્રિયા તે તદ્દહેતુ અને અમૃત ક્રિયા કહેવાય છે. ખાકીની મીજી વિષ, ગરલ અને અનુષ્ઠાન ક્રિયા કેવળ આલેાકના હૃષ્ટ સુખને માટે કે પરલેાકના દેવાદિકના સુખને માટે કે એક બીજાની દેખાદેખી ગતાનુગતિકપણે તે તે ક્રિયાનાં ફળ પ્રયેાજનાદિક સમજ્યા વગર કે સમજવાની દરકાર કર્યા વગર જ કરવામાં આવે છે. આ રીતની ક્રિયા જડતાથી આત્માનું કઇ વાસ્તવિક હિત થવા પામતું નથી; તેથીજ તેવી તુચ્છ ક્રિયા કેવળ અલ્પ ફળવાળી જાણીને તજવા અને ઉપરાકા ત ્હેતુ અને અમૃત ક્રિયા વિશિષ્ટ ફળદાયિકા જાણીને આદરવા પરમપુરૂષાએ ઉપદેશ્યુ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ જે આત્મા તરફ લક્ષ રાખી, આત્માને જ નિર્મળ (કર્મરહિત) કરવા, રાગ દ્વેષ અને મહાદિક બંધનથી મુક્ત કરવા એટલે જન્મ જરા મરણાદિક અનંત દુઃખમાંથી છુટકારો કરવા અવંચક યોગથી શાસ્ત્રોકત ક્રિયા કરવામાં આવે તેજ સાચી હિતકારી કરણી હોવાથી તેનું ફળ પણ શાસ્ત્રોકત સાચું હિત-શ્રેય-કલ્યાણ કરનારૂં થવા પામે છે.
પરમાત્મદશા પ્રાપ્ત થયેલા વિતરાગ પ્રભુની એકાન્ત હિતવાણી જેમને અંત૨માં રૂચી હોય તે ગમે તે રાજા પ્રધાન શેઠ શાહુકાર કે રંક સેવક હોય, શ્રીમંત કે નિધન હોય, પંડિત કે અપંડિત હય, સુખી કે દુઃખી હેય, પુરૂષ કે સ્ત્રી હોય, દેવ દાનવ માનવ કે તિર્યંચ હોય તે સરલ સ્વભાવે મન વચન કાયાની શુદ્ધિથી પિતપોતાની યોગ્યતાનુસારે શાસ્ત્રોકત કરણી કરવા પ્રયત્ન કરે છે અને રાગદ્વેષાદિક બંધને દૂર કરીને અંતે પરમપદ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
આને ફલિતાર્થ એ છે કે સત્ય સુખના અથી દરેક ભવ્યાત્માએ પ્રથમ તે ચિન્તામણિરત્ન સમાન ધર્મની પ્રાપ્તિ માટે અક્ષુદ્રતા-ગંભીરતાદિક ઉત્તમ ૨૧ ગુ.
ને અભ્યાસ કરવો જોઈએ. ઉત્તમ પ્રકારની મૈત્રી, મૃદુતા, કરૂણુ અને ઉપેક્ષા યા માધ્યગ્ય રૂપ ભાવના ચતુષ્ટયનું સદાય સેવન કરવું જોઈએ. ન્યાય સંપન્ન વિભવ, વડીલ સેવા તથા કામ કે મેહ મદ મન્સર અને લેભાદિ દોષને જય એ આદિ માર્ગનુસારીપણને મક્કમ રીતે વળગી રહેવું જોઈએ. મિથ્યાત્વ, વિષય, કષાય, આળસ અને વિકથાદિક પ્રમાદ શત્રુને સાવધાનપણે પરાભવ કરવો જોઈએ. તસ્વાર્થ શ્રદ્ધાન રૂપ સમ્યકત્વનું સેવન કરવું જોઈએ. સર્વજ્ઞાત શાસ્ત્રને અભ્યાસ કર, નિજ ઇન્દ્રિય સમૂહને સ્વછંદપણે ફરવા નહિ દેતાં તેને કબજે રાખી ઉત્તમ પ્રકારની ક્ષમા, મૃદુતા-નમ્રતા, સરલતા અને સંતેષ સહિત યથાયોગ્ય સંયમ માર્ગનું આરાધન કરવું. સુખ દુઃખ, માન અપમાનાદિક પ્રસંગે હર્ષ ખેદ નહિ કરતાં સમભાવે રહેતાં શિખવું. ધાનવૃતિ તજી સિંહવૃત્તિ આદરવી. કેઈના ઉપર નકામે રેષ કે તેષ નહિ કરતાં લાભાલાભમાં અન્યને નિમિત્ત માત્ર લેખવા. જન્મ મરણનાં કે કર્મનાં બંધન તોડવા માટે સમ્યક્ દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને તપનું પ્રમાદરહિતપણે સેવન કરવું. સદ્દગુરૂને દુર્લભ વેગ પામીને તેમની પવિત્ર આજ્ઞાનું અખંડ પાલન કરવા ઉધુકત રહેવું. થોડા પણું પ્રમાદાચરણથી પિતાની બધી બાજી બગડી જાય તેમ નહિ કરતાં એક અચ્છા વીર પુત્ર તરીકે સ્વકર્તવ્યનિષ્ટ થઈ રહેવું.
ઇતિમ
લે. મુનિ મહારાજ શ્રી
રવિજયજી મહારાજ.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સમજશકિતની બક્ષિસ સમજશક્તિની બાક્ષસ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૧
HARMANE'S INGEN (S
લે વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહુ શ્રી. એ.
મનુષ્યએ હમેશાં ઇચ્છવા ચેાગ્ય અને યત્નથી મેળવવા યાગ્ય સઘળી વસ્તુએમાં મુખ્ય વસ્તુ સમજશક્તિની બક્ષિસ છે. શુદ્ધ માનુષી પ્રેમ કે જે માત્ર ગણ્યાં ગાંડયા માણસાને જ અક્ષવામાં આવે છે. તેનાથી સ્હેજ ઉતરતી પંક્તિએ ગણાતી આ અક્ષિસ સાથી સતાષકારક અને ચિરસ્થાયી છે, જેઓને આ અક્ષિસની પ્રાપ્તિ થયેલ છે તેએ અનેક ખજાનાની ચાવી ધરાવે છે. તેઓને સુખપ્રાપ્તિના અનેક સાધના લભ્ય થાય છે, તે ભયકારક અને પીડાજનક પ્રસ ંગાને સ્હેલાઇથી દૂર કરી શકે છે અને અમૂલ્ય લાલા અનુભવે છે. આપણને આ બધી ખાખને બુદ્ધિગત થતી નથી તેવુ એજ કારણુ છે કે આપણામાંના ઘણા ખરા તા માત્ર અત્ય૫ જ્ઞાનથી, અવલાકન કરવાને નહિ ટેવાયલા નેત્રથી, અને વિચારશૂન્ય દરિદ્ર મનથી સંતુષ્ટ રહે છે.
આપણી સમજશક્તિથી આપણું સત્ય માપ થઇ શકે છે, અને તેથીજ આ વર્તમાન તેમજ ભવિષ્ય જીવનના સર્વ કાર્યોમાં તેના અગ્રભાગ છે. શક્તિ, સાધન સ’પન્નતા, વિજય, મિત્રતા, જીવનના આનંદા અને પ્રગતિ-આ સર્વ તે ક્તિપર અવલંબી રહેલ છે. ઉકત શકિત આપણી પ્રત્યેક સ્થિતિપર અંકુશ રાખે છે, આપણી ઉપયેાગિતાને નિયમિત બનાવે છે અને આપણુ ભાગ્ય ઘડે છે. આ શકિતની પ્રત્યેક કાર્યમાં અને ધંધામાં ઘણીજ અગત્ય છે; કેમકે તેજ દરેક શકિતનુ, ચાતુર્યનું, દીર્ઘ દશી પણાનું, ડહાપણુ અને સાઢુસનું મૂળ છે. વૈદ્ય, સૈનિકેા, રાજદ્વારી પુરૂષો વકીલે આદિ સર્વને આ મક્ષિકની અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે; કેમકે આ કિતની પ્રાપ્તિ અથવા અપ્રાપ્તિ અનુસાર કાર્ય માં વિજય અથવા નિષ્ફળતા મેળવી શકાય છે. ગૃહુમાં, રાજસભામાં કે ધારાસભામાં તેની પ્રધાનતા છે. વસ્તુત: સર્વ વિષચમાં અને સર્વ સ્થળમાં ઉકત કિંત સત્તા અને વિજયની ચાવી રૂપ છે. તેના વગર અપ્રતિમ શકિત ધરાવનાર મનુષ્યને પશુ સત્ર નિરાશ અને નિષ્ફળ થવુ
પડે છે.
For Private And Personal Use Only
જે નાકર તેને સોંપવામાં આવેલુ કાર્ય એકદમ સમજી શકે છે અને ખરાખર બજાવે છે તે એક જડબુદ્ધિ નાકર કરતાં અનેકગુણુ વધારે ઉપયોગી છે એ દેખીતુ છે. આવા માણસા વરાથી ઉંચે દરજ્જે ચઢી શકે છે. આ મલ્લું સમજશિંકતની અક્ષિસનું જ પરિણામ છે. એક કુશળ મોટરગાડી હાંકનાર તીક્ષ્ણ નજરથી અને
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૨
શ્રી આમાનદ પ્રકાશ. કુશાગ્રબુદ્ધિથી યંત્ર થડા વખતને માટે શું કારણથી અટકી ગયું છે તે તરતજ જોઈ અને સમજી શકે છે. તે પ્રસંગે શું કરવું તે તેને જાણવામાં હોય છે, કેમકે તે કારણે સમજી શકે છે; પરંતુ એક જડબુદ્ધિ હાંકનારને આ પ્રકારની મુશ્કેલી આવી હોય તો તેને કલાકો સુધી રોકાઈ રહેવું પડે છે.
ડાહ્યા અને બુદ્ધિશાળી મનુષ્યોને અજ્ઞાન અને મૂર્ખ લોકોના ગાઢ સહવાસમાં આવવું ઘણું મુશ્કેલી ભરેલું લાગે છે. જેઓ પ્રત્યુત્તર આપવાને અને પિતાની કિંમત સમજવાને અશકત હોય છે તેવા લોકોની સમક્ષ અત્યંત ચતુર વિચારક અને બાલનારને મૈન ધારણ કરવું પડે છે. આમ હોવાથી જે સ્ત્રીપુરૂમાં સમજશકિતને સર્વથા અભાવ હોય છે તેઓને સદ્દબુદ્ધિ અને સુવિકાસથી પ્રકાશિત બનેલા લેકો. ના સમૂહમાંથી બહિષ્કાર થાય છે. આપણા પોતાના અધિકાર તરફ આપણું સર્વનું આકર્ષણ થાય છે, અને જે આપણે જડ અથવા સ્થિર રહીએ છીએ તે તેવી પ્રકૃ: તિના મનુષ્યના સમુદાયમાં જ આપણે રહેવું પડે છે. હજુ આપણે દંભને, સુદ્રતાને અને સાંસારિકતાને ચાહીએ છીએ એવું આપણને થોડું પણ જ્ઞાન હોય ત્યાં સુધી આપણે માનસિક અને આધ્યાત્મિક દારિદ્રયમાં પ્રકટપણે ઉભા રહીએ છીએ, અને ત્યાં સુધી દેવી પ્રાણીઓનો સહવાસ અનુભવવાની આશા રાખવી તે મુખ છે. ખરેખરા વૈભવની ન્યૂનતા જેની સાથે આપણું ઐકય થઇ શકે એવું ન હોય તેના સમૂહમાં મિશ્ર થતાં આપણું મનવૃત્તિને અટકાવશે, અને જ્યાં સુધી આપણે આપણુ કરતાં ઉત્ક્રાંતિકમમાં વધારે આગળ વધેલા આત્માઓ સાથે સંયુકત થવાને અધિકૃત ન થઈએ ત્યાં સુધી આપણે આપણું પોતાના સ્થાન પર પડ્યા રહેવું પડશે એ સ્વાભાવિક છે.
આપણું આસપાસની પરિસ્થિતિ અને અગત્યની બાબતે સમજવામાં, સ્વપરને જાણવામાં અને સુખદુઃખને નિર્ણય કરનારા નિયમે જાણવામાં આપણે નિષ્ફળ નિવડયા છીએ તેનું કારણ એ છે કે આપણામાં સમજશકિતને અભાવ છે, અને આવી ગેરસમજુતીથી જ ભૂલ, નિરાશા, અને દુ:ખ ઉદભવે છે. ઉદાહરણર્થ જે આપણને શારીરિક આરોગ્યના નિયમોનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન નથી હતું તો આપણે અનેક ભૂલ કરી બેસીએ છીએ જેને પરિણામે આપણને પિતાને અને કદાચ આપણું આધારભૂત અન્ય મનુષ્યોને માંદગી, પીડા અથવા અકાળ મૃત્યુના પંજામાં સપડાવું પડે છે. શુદ્ધ સાત્વિક ખોરાક, પુષ્કળ કસરત, તાજી હવા અને નિયમિત વ્યવસાય આદિ જે જે વસ્તુઓ પર સંપૂર્ણ આરોગ્યતાનો આધાર છે તે યથાર્થ રીતે સમજવાથી આપણે પોતાને અને આપણુ આધારભૂત અન્ય લોકોને ઘણું અગવડતા, હાનિ અને દુ:ખથી મુકત રાખી શકશું એમાં લેશ પણ સંશય નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમજશકિતની બક્ષિસ.
૩૦૩
ચારિત્ર્ય સંબંધી, આપણી આસપાસના લોકો તરફ આપણાં વર્તન સંબંધી, આપણા જાતિભાઈઓની સેવા સંબંધી અને આધ્યાત્મિક ઉત્કર્ષ સંબંધી જે ઉચ્ચ તર કાયદાઓ છે તે અનુસાર પ્રત્યેક આત્માને શિક્ષા અથવા બદલે મળે છે. તેના અનિવાર્ય વ્યાપારથી અજ્ઞાત રહેવાથી આપણે સંભાળ વગર જીવન વહન કરવાને લલચાઈએ છીએ, વિચાર, વાણી વા કર્મથી બીજાને નુકશાન કરીએ છીએ, અન્યના હકક ઉપર તરાપ મારીએ છીએ અને અન્યની લાગણુઓ દુ:ખાવીએ છીએ. આ પ્રમાણે કરવાથી આપણે પ્રત્યકારના બીજે વાવીએ છીએ, કદાચ આપણે ખુલ્લી રીતે દયાહીન ન થઈએ તોપણ આ જીવનમાં પરહિત કરવાના જે પ્રસંગો પ્રાપ્ત થાય તેને આપણે સમજશકિતના અભાવને લીધે દુરૂપયોગ કરશું, આપણું દ્રવ્યને, બુદ્ધિનો અથવા શકિતનો ઉપયોગ કરશું નહિ અથવા તે દુરૂપયોગ કરશું એ પુરેપુરો સંભવ છે. જે આપણે આપણું ગુપ્ત શકિતઓ પ્રકટ કરવાનું અને આપgી જાતને આધ્યામિક સત્વ તરીકે જાણવાનું કદિ ઉચિત ગણતા નથી તો પ્રાંતે આપણને નુકશાન સહન કરવું પડે છે, કારણ કે પ્રભુનાં બાલક તરીકે આપણે આપણા જન્મસિદ્ધ હક્ક રામજી શકતા નથી, એપ્ટિક સ્થિતિ કરતાં કોઈ ઉચતર સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાની આપણી નૈસર્ગિક શકિત સમજી શકતા નથી તથા સર્વજ્ઞ અને સર્વશકિતમાન પ્રભુની સાથેના સંબંધને લઈને આપણામાં રહેલી અમાપ અને અનંત શકિતઓનું ભાન આપણને આ જીવન દરમ્યાન થઈ શકતું નથી. આથી આપણામાં શ્રદ્ધાનું પ્રમાણ અત્યપ થઈ જાય છે અને આપણી કાર્ય સિદ્ધિ પણ શ્રદ્ધાના પ્રમાણમાં જ થાય છે એ નિર્વિવાદ છે.
બીજી બાજુએ જે આપણને આપણું પિતાની ખરેખરી શકિત અને આપણા દેનું વાસ્તવિક જ્ઞાન થતું નથી તો આપણે આપણું અગત્યનું મૂલ્ય જોઈએ તે કરતાં અધિક આંકવા તત્પર બનીએ છીએ, અને પરિણામે આપણી જાતને હાસ્યાસ્પદ બનાવીએ છીએ; તેથી જે આપણને સ્વશકિતનું સત્યજ્ઞાન થાય તે આપણે નિર્બળતાનાં આ બન્ને કારણેને અને તેનાં પરિણામોને દૂર રાખી શકશું. પરંતુ બીજા લેકેને સમજવાની શક્તિની સવિશેષ અગત્ય છે; કેમકે તેઓના વાસ્તવિક વિચારે, ઇચ્છાઓ, મહત્વાકાંક્ષાઓ, પ્રયાસ, સંગેની મુશ્કેલીઓ, અપ્રકટ નિરાશા અને ખેદકારક ઘટનાઓને સમજવાની અશક્તિને લઈને આપણે તેના તરફ ન વર્તવું જોઈએ તેવી રીતે કેટલીક વખત વતીએ છીએ. ગેરસમજુતીને લીધે આપણે તેઓને સહાનુભૂતિયુક્ત જરૂરી સાહાધ્ય આપી શકતા નથી. આ પ્રમાણે આપણે તેઓની જેવી અને જેટલી સેવા કરવી જોઈએ તેવી અને તેટલી કરી શકતા નથી. ગેરસમજુતી મિત્રતાની પ્રગતિને ધ કરે છે; કેમકે મનુષ્યપ્રકૃતિ જ એવી છે કે જેઓ પિતાને બરાબર સમજતા નથી તેઓની સાથે નિકટ સહવાસમાં આવવા કઈ પણ ઈચ્છા
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રાખતું નથી. એથી ઉલટું જે લકે પોતાને બરાબર સમજે છે તેઓને સહૃદય સત્કાર કરવા સો કેઈ સર્વદા તત્પર બને છે. સમજશક્તિને અધિકાધિક વિકાસ થવાથી હદયભંગના અને વિયેગના કરૂણાજનક પ્રસંગેનું પ્રમાણ ઘટવા માંડશે. ગેરસમજુતીમાં ઘટાડો થવાથી પ્રત્યેક વ્યક્તિ તદ્દન જુદી જ રીતે વર્તવા લાગશે, આપણાં સ્વકીય, સામાજીક અને પ્રજાકીય કાર્યોમાં ઓછી ભૂલે થશે, માત્ર ગણ્યા ગાંઠચા માણસે કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરશે અને સર્વત્ર પરોપકાર, દાન તથા દયાને આવિર્ભાવ થશે.
અહિં કેટલાકના મનમાં પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થશે કે સમજશક્તિને કેવી રીતે વિકાસ કરી શકાય અને તેની બક્ષીસ કેવી રીતે ઉપલબ્ધ થઈ શકે? આ પ્રશ્નનો જવાબ એ જ કે “તે ખરેખરી આકાંક્ષાઓથી અને આગ્રહપૂર્વક પ્રયત્નથી સુલભ થઈ શકે છે. કોઈ શિષ્ટપદ અથવા દ્રવ્યની માફક તે શકિત કોઈ સ્ત્રી અથવા પુરૂ ષને આપી શકાતી નથી. તેને માટે સતત પ્રયત્નો કરવા પડે છે અને તે કમે ક્રમે મેળવી શકાય છે, કારણકે તે અભ્યાસ, અવલોકન, અનુભવ અને માનસિક એકાગ્રતામાંથી જ નિષ્પન્ન થાય છે. આમ છતાં જે આપણને કેટલીક ઉપયોગી હકીકતનું વાસ્તવિક ભાન થાય તો આ શકિત વિશેષ ત્વરાથી સાધ્ય થઈ શકે છે.
આ શક્તિને મુખ્ય આધાર ધ્યાનપૂર્વક અવલોકન અને સહાનુભૂતિમય મનવૃત્તિમાંથી પરિણમતાં વ્યવહારિક જ્ઞાન ઉપર છે, પરંતુ વ્યકિતગત અનુભવ ઉપર પણ તેને ઘણેખરે આધાર છે. આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે આપણાં જીવનની પૂર્ણતાના પ્રમાણમાં આપણી સમજશક્તિમાં વૃદ્ધિ થાય છે.
મધપુડાની અંદર ચાલી રહેલી કિયા સમજવાને આપણે તેમાં વસનાર મધમાખીઓના કાર્યોનું સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ અને તેઓ અમુક વસ્તુ શા માટે કરે છે તેને પણ વિચાર કરવો જોઈએ. આનો અર્થ જ વિચારપૂર્વક ધ્યાન છે. જેમ મધમાખીઓની બાબતમાં તેમ સ્ત્રી પુરૂના સંબંધમાં પણ આ જ નિયમ લાગુ પડી શકે છે. અમુક સ્ત્રી પુરૂષે અમુક કાર્ય શા માટે કરે છે તે જાણુવાની આપણને ઈચ્છા હોય તે આપણે તેઓનાં કાર્યોનું લક્ષપૂર્વક અને સહાનુભૂતિપૂર્વક નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. આમ કરતાં એટલું સ્મરણમાં રાખવું જોઈએ કે તેઓનાં કાર્યો જોઈને આપણે જે ધારણાઓ બાંધીએ છીએ તે કરતાં તેઓના વિચારે વધારે સારા છે. આપણામાંના ઘણુ થોડા માણસે પોતાનાં આદર્શબિંદુએ પહોંચે છે અથવા તો શરીરરૂપ હથિયારનો યોગ્ય ઉપયોગ કરે છે. આ ઉપરથી એમ પ્રતીત થાય છે કે આપણે સ્વાનુભવ મર્યાદિત હેવાથી આપણું જ્ઞાન અને પ્રતિબાધ માટે ઉચ્ચ કક્ષાના મનુષ્ય જે કાંઈ લખી ગયા છે તે આપણે હંમેશાં વાંચવું જોઈએ. ઈતિહાસના વાંચન અને અભ્યાસથી આપણે ઘણું શીખી શકીએ છીએ. તે દ્વારા સર્વ પ્રકારના અને સર્વ સ્થિતિના માણસના નિકટ સમાગમમાં આવવાથી આપણને ઘણું જાણવાનું મળી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમજશક્તિની બક્ષિસ.
આપણે પિતાના માટે તેમજ બીજા લોકેા માટે અનેક કાર્યો કરવા જોઈએ અને પ્રત્યેક વસ્તુને માટે બીજા પર આધાર રાખવાને બદલે આપણે પોતે વરતુતઃ ઉપયેગી બનવા ન કરવો જોઈએ. કઈ પણ આળસુ અને સુસ્ત માણસને સમજશકિતની શાપ્તિ થઈ શકતી નથી. પ્રયાસ અને અભ્યાસથી જ શકિત અને બુદ્ધિનો ઉદ્દભવ તથા વિકાસ થાય છે. જે માણસ બગીચાનું કાર્ય સમજી શકે છે તેણે તે કાર્યમાં જ પ્રવૃત્ત થવું જોઈએ. આ નિયમ સત્ર લગાડી શકાય છે.
“શ. મારે ચકો મેળ ફરે છે?એમ દરેક વસ્તુ વિષે શા માટે” થી શરૂ થતા “ને નિરંતર પૂછયા કરવા જોઈએ. જયાં સુધી આપણને કઈ પણ વસ્તુનું રપૂર્ણ જ્ઞાન ન થાય ત્યાંસુધી આપણે તે વસ્તુ સંબંધી ઉંડા વિચારો કરતાં શીખવું છે અને તેમાં જ એકાગ્રચિત્ત બનવું જોઈએ. આપા આસપાસના સર્વ મનુષ્યને સમજવા માટે આપણે આ પ્રમાણે જ કરવાની જરૂર છે. એટલે કે આપણે તેઓના આંતરિક જીવનનો ઉડે અભ્યાસ કરે જઈએ, જેથી કરીને આપણે તેઓનાં કાર્યોમાં સમજણપૂર્વક સહાનુભૂતિ ધરાવી શકીએ અને તેઓને જોઈતી મદદ કરી શકીએ, તેજ પ્રમાણે આપણે જે પશુવને સમજવા ઈચ્છતા હોઈએ તે આપણે તેઓની વિષે અનુકંપા ભરેલા વિચારો કરવા જોઈએ અને તેઓના ગુણ અવગુણ તથા સુખ દુઃખને સમજવા કોશીશ કરવી જોઈએ. આમ આપાણી દૃષ્ટિ અાવરણ રહિત સ્વચ્છ અને વિશાળ થવાથી અને ભ્રાતૃભાવનું સત્ય ભાન થવાથી આપણે તેઓને દરેક સત્ય ધર્મશાસ્ત્ર અને નીતિશાસ્ત્રના મૂળ તોમાં ભેળવવા ઈશું, અને આપણા પતિ તેઓના તરફથી જે પ્રકારનાં વર્તનની આશા અને ઈરછા રાખીએ છીએ તે પ્રકારનું વર્તન તેઓના પ્રતિ રાખવાની આપણને જરૂર પડશે.
સમજશકિતની બક્ષિસના પ્રભાવથી આપણે આપણી જાતને ને બુદ્ધિને સુધારવાને તથા આ માયાવી જગતુમાંથી ચાલ્યા જઈએ તે પહેલાં કંઈક શુભ કાર્ય કરવા તત્પર બનશું; કેમકે તેનાથી આપણે જાણવામાં આવશે કે આપણી ભવિષ્યની સ્થિતિ આપણું વર્તમાન કાર્યોછી ફિશ્ચિત થાય છે. વળી આપણે ન્ય મનુષ્યના અચે લા લેવા વધારે સાવધાન રાખશે અને જેને આપણે પિતે જ્ઞાનહીન, અપવિત્ર, સંસારના અધની ડાલા ને ઉપય , વગરના હાઈએ છીએ તો જ્યારે આપણે વર્તમાન નનન નની સમીપ અને ભાવિ
જીવનના આરંભની સમીપ રમતા જઈએ છીએ મારે મને મબાસંપર દિવ્ય કાર્ય કરનારાઓને ગાઢ ધુવાસ અનુભવવાની આશા રાખવાની મૂર્ખતા સ્પષ્ટતા બુદ્ધિગત થાય છે.
વાંચક દિને આ ઉપગી શકિની ર સ થાઓ એજ શુભેછા! અસ્ત !
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
પુસ્તક,
રચનાર . ૨. શ્યામજી લવજી ભટ-વરલનવાસી.
- લાવણી ( સવૈયા ). ગભાધાનાદિ સંસ્કૃતિની વિધિ જણાયે પુસ્તકથી, વર્ણાશ્રમ સામાજીક ઘર્મને અનુસરાયે પુસ્તકની; દાન જ્ઞાન વૈરાગ્ય એગ કે જપ તપ મખ શમ દમ વ્રતથી, આમાનું શ્રેયસ્કર અનુપમ કાર્ય સધાયે પુસ્તકથી. દુનિયાનું દૈવત પુસ્તક છે અસ્પૃદય પણ પુસ્તકથી, પડતી ચડતીનાં સં કારણ કરી શકાયે પુસ્તકથી; દેશ વિદેશ તણી પ્રાચીન અર્વાચીન સર્વ હકીકતથી, સમસ્ત લોકેાની વિદ્યાથી પ્રવીણ થવા પુસ્તકથી. પદાર્થ પ્રાણ વનસ્પતિની પિછાણ થાયે પુસ્તકથી, ગુણ અવગુણ ઉપયોગ તને પણ મળે માહિતી પુસ્તકથી; હવર ને ઉદ્યોગ બુદ્ધિનો વિકાર થાયે પુસ્તકથી, વિદેશમાં સન્મિત્રની સહેજ ગરજ સારે છે. પુસ્તકથી.
કેટલાક પ્રાસ્તાવિક
કો.
પદ્યાત્મક ભાષાંતર સહિત, રચનાર–ા. રા. કુબેરલાલ અંબાશકર દ્વિવેદી (ભાવનગર)
(ગતાંક પર ૨૭૦ થી શરૂ) आहारनिद्राभयमैथुनं च सामान्यमेतत्पशुभिर्नराणाम। धर्मो हि तेषामधिका विशेषा धर्मण हीनाः पशुभिः समानाः ।।
(દેહા ) નિદ્રા ભય મૈથુન ને, એ વળી આહાર, પશુ જનમાં સામાન્ય છે, મારે છે નિરધાર. ધર્મ માત્ર એક મનુજમાં, મનાય છે જ વિશેષ; ધર્મ વગર નર પશુ સમા, સંશય ધ ન લેશ.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કેટલાક પ્રાસ્તાવિક ક્ષેાકા,
विद्या विवादाय धनं मदाय शक्तिः परेषां परिपीडनाय । मूर्खस्य साधोर्विपरीतमेतच्ज्ञानाय दानाय च रक्षणाय ॥ (દોહરા)
વાદ કરે વિદ્યા ભણી, ધનથી ગવ અપાર; ગળેથી અવરને, પીડા કરે ગમાર.
પણ સજજન એ મૂર્ખ થી, ઉલટા અતિ જણાય; જ્ઞાન, દાન, રક્ષણ કરે, તે ત્રણ વડે સદાય,
संपदि यस्य न हर्षो विपदि विषादो रणे च धीरत्वम् । तं भुवनत्रयतिलकं जननी जनयति सुतं विरलम् ॥ ( છું વિલંબિત )
ન સુખથી હરખાઇ કી જતા, દુ:ખ સમે દિલગીર ન જે થતે; અધિક ધીરજ જે ધરતા ૨, જનની એ ચુત તે વિરલા જણે. प्रथमे नार्जिता विद्या द्वितीये नार्जितं धनम् । तृतीये नार्जितो धर्मः चतुर्थे किं करिष्यति ॥ ( રૂચિરા )
પ્રાપ્ત કરી નહિ પલી વયમાં વિદ્યા પૂરી પ્રીતે રે, બીજીમાં સંચય નવ કીધે ધનને રૂડી રીતે રે; ધર્મ કર્યા નહિ લય ત્રીજીમાં સુપાત્રને દઈ દાને રે, ચાથી વય ઘડપણમાંહિ કે' તે નર શુ કરવાના રે ?
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
न चोरहार्यं न च राजहार्यं न भ्रातृभाज्यं न च भारकारी । व्यये कृते वर्धत एव नित्यं विद्याधनं सर्वधनप्रधानम् ॥
( છપ્પા )
ચારી શકે ન ચાર, ન લુંટી શકે કે રાય, ભાઈ ન માગે ભાગ, ન અંગે ભાર જણાય; ગુપ્તપણે દિનરાત રહે સ ંગે જ સદાય, આવી સુખ અનુપ પ્રદેશે કરૈ સહાય;
For Private And Personal Use Only
૩૦૭
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૦૮
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
વળી વાપરતાં વધતું નિત્યે વિદ્યાધન ઉત્તમ અતિ, ઉદ્યોગ, ખંત, ઉલ્લાસથી સંગ્રહ સે સુમતિ. आयुःकर्म च वित्तं च विद्या निधनमेव च । पर्चतान्यपि मुज्यन्ते गर्भस्थस्यैव देहिनः ।।
(અનુષ્ટ્ર) વિધા નિધન ને ક, અર્થ આયુષ્ય કેટલું
ગથી સર્વ પ્રાણીનું, નિચ્ચે થાય જ એટલું. मुखस्य दुःखस्य न कोऽपि दाता परो ददातीति कुबुडिरेपा । अहं करोमीति वृथाभिमानः स्वकर्मसूत्रग्रथितो डि लोकः ।
( મંદાક્રાંતા ) આ સંસારે સુખદુ:ખતો કોઈ દાતા ન જાણે, “બીજે દીધું સુખદુઃખ મને” એ કુબુદ્ધિ પ્રમાણે,
મેં કીધું એ જરૂર જનનું, ભાઈ! મિથ્યાભિમાન, કરૂપી દઢ નિગડથી સર્વ છે બંદીવાન.
---ચાલુ.
જૈન કોમમાં આરોગ્યની આવશ્યકતા.
લેર રે રા, સારાભાઇ મોહનલાલ દલાલ ( અમદાવાદ કે “Health is Jyealઈ ”“ આરોગ્ય એ ધન છે” એ સૂત્ર સર્વસુપ્રસિદ્ધ છે. આ સૂત્રની સત્યતા માટે બે અભિપ્રાય હોઈ શકે જ નહિ; કેમકે આરોગ્ય વગર સર્વ દ્રવ્ય નકામું છે. જીવન વહન કરવા માટે આરોગ્યની ઘણી જ અગત્ય છે. જે મનુષ્યો શારીરિક અથવા માનસિક પરિશ્રમથી જીવન ગુજારે છે તેઓ આરોગ્યને રસોથી રાસ વિભવ ગણે છે. વિશ્વનું રક્ષણ કરવામાં અને વિશ્વની ઉન્નતિ સાધવામાં માનવજાતિને મદદગાર થવામાં આરોગ્ય મોટો ભાગ ભજવે છે. તેથી જૈન કેમના ઉત્કર્ષ માટે આરોગ્યની અત્યંત આવશ્યકતા છે. તે જો આપણે ભવિશ્વમાં મિષ્ટ કેલેનું આસ્વાદન કરવા ઈચ્છતા હોઈએ તે નાના ઉછરતા બાળકો અને બાળકીઓની શારીરિક કેળવણી ઉપર ખાસ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે.
- હવે આપણે આપણું કામનું સુખ અને કલ્યાણ સાધવામાં આરોગ્ય કેવી રીતે મદદ કરે છે તેનો વિચાર કરીએ જે આપણાં બાળકોનાં શરીર, હદય અને
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મેાધક સૂત્રેા.
૩૦૯
મગજ નિરામય હૅશે તે! સતત અભ્યાસના પરિણામે નિપજતાં અકાળ મૃત્યુના પૂજામાં પડતાં તેઓ ખેંચી શકશે, વળી તેનાં શરીર ગહિત હશે તેા તે પેાતાની કામને ઉન્નતિના શિખર પર લઇ જવાને અવિચ્છિન્ન ઉત્સાહથી હમેશાં કાર્ય કરી શકશે. આરાગ્યને લઇને સમાજમાં તે માન અને પ્રતિષ્ઠા સોંપાદન કરવા સમર્થ મનશે, અને આ અસાર સંસારમાં તેઓનાં નામ ચિરસ્મરણીય મનશે. તેઓ નિરાગી હશે તેજ તેએ પાતાના પગ ઉપર ઉભા રહેતા શીખશે અને આમ તેઓમાં જાતમહેનતના ગુણના વિકાસ થશે, આ સદ્દગુણના પ્રભાવથી કાઇ પણ વ્યાપાર અથવા ધંધામાં પડતી ઝુરકેલીઓ દૂર થાય છે. તે ઉપરાંત તેએ સ્વચ્છતા ચાને સુઘડતાને! બીજો સદ્ગુણ મેળવે છે, જે સદ્દગુણ મનુષ્યના સુખ દુ:ખનેા પાયે છે. આરાગ્યથી તેઓ માનસિક સમતાપણું જાળવી શકે છે; કેમકે એવા પ્રસ ંગે તે વિચાર કરે છે કે કસોટીના પ્રસગે અને મુશ્કેલી અમુક પ્રકારની વિશુદ્ધ કરે એવી અસર ઉત્પન્ન કરે છે.
છેવટે, માત્ર જ્ઞાતિના કલ્યાણુ અને અભ્યુદય માટે જ નહિ, પરંતુ ધના નિભાવ અર્થ પણ કામના બાળકે તા-ભવિષ્યના નેતાઓના શરીર તન્દુરસ્ત ના વવાને ચૈન્ય ઉપાયે યેાજવામાં બને તેટલું કરવાની શ્રી મહાવીર પ્રભુના પ્રત્યેક અનુયાયીન મુખ્ય ફરજ છે. આટલું કહી હાલ તે અત્ર વિરમવામાં આવે છે.
જોધક સૂત્રો
કંઇક કાર્ય કરવું, કંઈકને ડાવુ અને કઇકને માટે આશા રાવી. એ ત્રણ જીવનના મુખ્ય તત્વા છે.
પ્રત્યેક દયાળુ વિચાર, સ્વાર્થ ત્યાગ અને ઉમદા કાર્ય મનુષ્યને પરમાત્માની વધારે ને વધારે નિકટમાં લઇ જાય છે.
ચાર વસ્તુએ ગયા પછી પાછી આવતી નથી, ૧ ફ્ે કેતુ તીર. ૨ એલાયેલા શબ્દ. ૩ ગાળેલી જીંદગી. ૪ ના દીધેલી તક.
આત્મા અમર હાવાથી આપણું અમર્ત્ય છીએ, અને તેથી આપણે અમર્ત્યની માફક જીવન ગાળવા યત્નશીલ અનવું જોઇએ.
કોઇ પણ કાર્ય કરવાની શક્તિના ઉપયોગ કરવામાં આવે છે તેમ તેમાં વધારે થાય છે.
ઘણા ઉચ્ચાભિલાષે ડાયા તે આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ દ્રશ્યમ પન્ન હૈાવા સમાન ; કેમકે ઉચ્ચાભિલાષાની સિદ્ધિ થળે જ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શેક દૂર કર અને તારા જાતિભાઈઓને મદદ કર. તું પૈસાને આધીન ન બન; પૈસાને તારે ગુલામ બનાવ. પ્રેમ વિના મનુષ્ય વા દેવમાં સૌંદર્યનો અવબોધ થતો નથી.
આપણું હૃદયમાં જે હશે તે આપણાં કાર્યોમાં પ્રત્યક્ષીભૂત થશે. જેવા આપણે છીએ તેવાં જ આપણાં કાર્યો બનશે.
જે માણસ સભ્યતા લાવે છે તે મિત્રતારૂપી સુફળ ચાખે છે, જે દયાનું રોપણ કરે છે તે પ્રેમ સંપાદન કરી શકે છે.
- તમારાથી બની શકે તેટલે પ્રેમ દરેક વસ્તુ પ્રત્યે રાખે: જગતું કટુતાથી ભરેલું છે. જ્યારે જ્યારે પ્રસંગ મળે ત્યારે જીંદગીને ધ્યાલો મધુર બનાવવા પ્રયત્ન કરે.
વિત્તની માફક વિદ્યાનો ઉપયોગ મનુષ્યોના ઉદ્ધાર અને મુક્તિ માટે કરો જોઈએ; નહિ તો તે ધારનારાં કાંઈ પણ ન્યૂનતા હોવી જોઈએ. | સર્વ મનુષ્યોમાં પણ હોય છે, અને જે કોઈ દોષ વગરના મિત્રને શોધે છે તે તેવા પ્રકારને મિત્ર મેળવી શકતી નથી. આપણે પિતે દોથી ભરેલા છતાં આપણે આપણી જાતને ચાહીએ છીએ, અને તેવી જ રીતે આપણા મિત્રોને આપણે હાવા જોઈએ.
સર્વનું કલ્યાણ સાધવા કાર્ય કર” એ પ્રભુપ્રેરિત આદેશ આપણાં હૃદયપટમાં લખાયેલું છે, અને જ્યાં સુધી તે આદેશનો રાત્રિદિવસ યથાર્થ સમજણ પૂર્વક અમલ કરવામાં નથી આવતો ત્યાં સુધી આપણને લેશ પણ આરામ મળી શકતું નથી.
આપણે બધા સીધા જઈ શકીએ છીએ અને નિયત કર્તવ્ય બનાવી શકીએ છીએ.
હંમેશાં જયારે પ્રસંગ મળે ત્યારે બને તેટલું હસે, તે એક પ્રકારનું સસ્તુ ઔષધ છે.
શગુને બલાત્કારથી જીતવાથી આપણે શત્રુતામાં વૃદ્ધિ કરીએ છીએ, પરંતુ પ્રતિવડે જીતીએ તે આપણને કોઈ જાતની દિલગીરી કે ગ્લાનિ થશે નહિ.
જે માણસની કંઈક કિંમત હોય છે તેજ બીજાની કિંમત સમજી શકે છે. સંદર્યના પ્રેમમાંથી જ પૃથ્વી અને સ્વર્ગની દરેક સારી વસ્તુની ઉત્પત્તિ થયેલી છે.
માનસિક ભીતિ વગર સુંદર અને શાંત થવું એ પ્રકૃતિને આદર્શ છે. ખરે ખરી નિષ્કપટતા સર્વ વીરપુરૂનું પ્રથમ લક્ષણ હોય છે.
દીર્ધકાળ પર્યત ઉત્સાહથી કાર્ય કર્યા પછી નિષ્ફળતા મળે છે તે કદાપિ કંઈ પણ પ્રયાસ ન કરવો તેના કરતાં વધારે ઈવા ગ્ય છે
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બેધક સૂત્રા.
૩૧?
પોતાના દેશબંધુઓ માટે દેહત્યાગથી માણસ બીજુ વધારે શું કરી શકે? તેઓને માટે છે. તે કાર્ય લાંબા સમય સુધી ચાલે એવું છે અને તેથી જ વધારે વિકટ અને વધારે ઉમદા છે.
મહાન કાર્યો મહાન વારસા સમાન છે, અને તે આશ્ચર્યભૂત અસર કરે છે. માણસોએ જે કર્યું છે તેનાથી માણસ શું કરી શકે છે તે આપણે જાણી શકીએ છીએ, અને માનવજાતિની શકિતનું માપન કરી શકીએ છીએ.
બહાના છાપરાં ઉંચા કરવાથી નહિ, પરંતુ મનુષ્યના આત્માની ઉન્નતિ કરવાથી તમે દેશની મોટામાં મોટી સેવા બજાવી શકશો. કેમકે નિકૃષ્ટ કેટિના આત્માઓ મોટા આવાસમાં રહે તે કરતાં ઉત્કૃષ્ટ કેટિના આત્માઓ નાના આવાસમાં રહે તે વધારે સારું છે.
તમે દૂષણેમાંથી છટકી શકે તેમ નથી. તમારે કોઈક વખતે તેનો નાશ ક. આ જ પડશે. અને તે પછી શા માટે હમણું જ અને વર્તમાન સ્થિતિમાં તે કાર્ય ન કરવું ?
જ માણસ સ્ત્રીના પ્રેમથી પવિત્ર થયો નથી, તેની હિંમતથી મજબૂત થશે નથી અને તેના ચાતુર્યથી દોરા નથી તે કદિ ખરૂં જીવન ગુજારી શકતો નથી.
ચિક્કસ માનો કે એક મનુષ્યના હૃદયની ચાવી મેળવવાથી તમે સર્વનાં હદ યની ચાવી મેળવે છે. શુદ્ધ હૃદયથી હાવું એ જ શુદ્ધ ભાવથી જાણવા બરાબર છે, અને એક માણસને શુદ્ધ હૃદયથી અહાવું એ સર્વ મનુને શુદ્ધ હૃદયથી હાવાનું પ્રથમ પગથીયું છે.
માણા કેટલું કાર્ય કરે છે તે કરતાં કેવા પ્રેમથી તે કાર્ય કરે છે એની જ ગણના થાય છે.
અધ:પાત થયા પછી ઉન્નત થવામાં જ ખરી મત્તા છે, નહિ કે આપણે કદિ અધ:પાત ન થાય તેમાં.
જે દેશની અંદર સુખી અને ઉદારચિત્ત નવો વસે છે તે જ દેશ ખરેખર સમૃદ્ધિવાન છે.
મનુષ્ય જીવનનો આદ્ય સિદ્ધાંત અને હેતુ પ્રેમ છે.
અસત્યને સત્ય નથી એમ સિદ્ધ કરવા કરતાં અસત્ય સ્વીકારી લેવું એમાં ઓછી મહેનત રહેલી છે.
સુખ વિરૂપતાને નાશ કરે છે અને સંદર્યને અધિક સુંદર બનાવે છે. કર્તવ્યને મજબૂત વળગી રહો. તમે અંતરાત્માની શાંતિ અનુભવતા હો તો
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧ ૨
& stબાનદ પ્રકાશ,
ભવિષ્યની દરકાર ન કરો. તમારે જેવા થવું જોઈએ તેવા થાઓ. આથી વિશેષ તમારે કરવાનું નથી.
એક સુખી માણસને દેખાવ અને તેનું નામ માત્ર અન્ય મનુને જીવન નિષ્ફન કરવામાં ઘણી મદદ કરે છે.
ઘણા લેકે પોતાની જાતને પૂજ્ય બનાવવામાં ગોરવ મા છે, પરંતુ બીજાને પૂજ્ય માનવામાં લઘુતા ગણે છે.
વીરત્વ વગર સાચા ધર્મ નભી શકે નહિ.
श्रीमद आनंदघनजीना एक पदनो अनुवाद.
અનુ .
રીતિ અવનવી કે, આમાનુભવ પુષ્પની;
નાસિકા ગંધ લેતી ના, કર્ણપ્રિય અગમ્ય જે. હરિગીત,
અજાગલસ્તનથી નિરંતર પ્રાણીઓ દુધ ઈછતા, પરવડાવમાં અનુરક્ત થઈને સત્ય શું એ પામતા. શ્રી ચેતના એમજ વદે એ રાંગ મમતા પામીને, હે મિત્ર! અનુભવ! કેમ નહિ તું ધરે મમ સ્વામીને. મુજ વચન પદ લીંશ ના નું સત્ય શીખવે જોણતી, કહેલું નિરંતર સ્વામીને હું બહુ અકારી લાગતી;
અંગુલી એ સંપ લાગે” ન્યાય એ માનન, હે મિત્ર! અનુભવ ! કેમ ન િતું તો મમ સ્વામીને. રાગ થકી એ અન્ય સંગે સ્વામી રતન રાચ , પરભાવ રમણ સ્વભાવમાં પ્રત્યક્ષ રૂપ જણાવતો; આનંદઘન થઈ સિદ્ધ રૂપે સંગ સુમતિ પામને, હે મિત્ર! અનુભવ ! કેમ નહિ તું બેધતે મમ સ્વામીને.
ફતેહચંદ ઝવેરશાઈ,
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીતરાત શાસનની રક્ષા અને પ્રભાવના શી રીતે થઇ શકે?
૩૨૩
વીતરાગ શાસનની રક્ષા અને પ્રભાવના આપણાથી શી રીતે થઈ શકે?
(લે. મુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ) વહાલા બંધુઓ અને બહેને!
આપ સહુને નમ્રપણે નિવેદન કરવાનું કે આપણું પરમ પૂજય પિતા તુલ્ય શ્રી મહાવીર પ્રભુએ આપણુ સહુના એકાત હિતને માટે પોતે પુરૂષાર્થ વડે અઘોર તપસ્યા સાથે અનેક આકરા ઉપસર્ગો તથા પરિષહ અદીનપણે સહન કરી, નિર્મળ લેશ્યા – ધ્યાન – અધ્યવસાય વેગે અનંત જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને શકિત પિતામાંથી જ પ્રગટ કરી, એવીજ આત્મસંપદા પ્રગટ કરવાનો ઉત્તમ ઉપાય પિતાનાજ જવલંત દૃષ્ટાન્તથી આપણને ઉત્તમ રીતે સિદ્ધ કરી બતાવ્યો છે, એટલું જ નહિ પણ સહુ કોઈને અધિકાર પરત્વે જે સાધનમાર્ગ બતાવ્યું છે તે બધાં સાધનમાં મુખ્યપણે જેમ બને તેમ સ્વછંદતા કહે કે પ્રમાદાચરણ તજીને ઉદ્ધત અશ્વસમાન મન ઇન્દ્રિયને દમી કબજે કરી ક્ષમા, મૃદુતા, સરલતા અને સંતોષવડે કેધાદિક ચારે કષાયોનો નિગ્રહ કરી, ઉદાર અહિંસાદિક આચરણ વડે હિંસાદિક પાપસ્થાનકેનો પરિહાર કરી આપણાં વિચાર, વાણી અને આચારને શુદ્ધ પવિત્ર અવિકારી બનાવવાના સતત અભ્યાસવડે વીતરાગદશા પ્રાપ્ત કરવા (પ્રગટ કરવાં) નુંજ સાથ-લક્ષ રાખવાનું સૂચવેલું છે તે ખરા મુદાની વાત થોડીવાર આંખો મીચી વિચારી જેમાં તમને સત્ય પરમાર્થરૂપ લાગતી જ હોય તો અત્યાર સુધી એથી અવળું આચરણ કર્યું કરાવ્યું હોય તેને માટે નિષ્કપટપણે પરમાત્મા પ્રભુ પાસે માફી એવા ભાવે માગો કે ફરી પાછાં એવાં અવળાં આચરણ જાણી બુઝીને તે કરવાનો વખત નજ આવે અને ફરી ફરી ખાટી ખોટી દંભભરી માફી માગવી જ પડે. આજ સુધીમાં જે જે ધમાં કરણે આત્મ લક્ષ વગર કેવળ ગતાનુગતિકપણે અથવા પ્રગટ કે પરોક્ષ પુદગલિક સુખની આશાથી કરી તેને માટે મનમાં પસ્તાવો કરી હવે પછી આપણે ચગ્યતા પ્રમાણે જે જે ધર્મ કરણી કરવામાં આવે છે તે આત્મ લક્ષથીજ કરવી, એટલે પ્રથમ તે આપણે ચિન્તામણિ રત્ન સમાન ધર્મની પ્રાપ્તિ માટે આપણામાં પરદેપેક્ષા રૂપ ગંભીરતા, પંચેદ્રિયપટુતા દયા, લજા, સૌમ્યતા, લેક પ્રિયતા, કોમળતા, પાપ ભીરુતા, અશઠતા, દાક્ષિણ્યતા, મધ્યસ્થતા, ગુણરાગિતા, સત્યપ્રિયતા, સુપક્ષતા, દીર્ધદર્શિતા, વિશેષજ્ઞતા, વૃદ્ધાનુસારિતા,વિનીતતા, કૃતજ્ઞતા પરોપકારિતા અને ચંચળતા સાથે કાર્યદક્ષતા જેવા સદ્દગુણેનું જરૂર સેવન કરવું જોઈએ. ત્યાર પછી અતિ દુર્લભ સમ્યકત્વ રત્ન પામવા માટે ઉત્તમ ગુરૂને સમાગમ કરી યથાર્થ તત્વની સમજ સાથે શ્રદ્ધા કરવી જોઈએ. પ્રાણુન્ત પણું તત્ત્વમાં અશ્રદ્ધાન રૂપ મિશ્યાનવ સેવવું નહિ જોઈએ. ન્યાય–નીતિ પ્રમાણિકતાદિક માર્ગાનુસારીપણું મક્કમ મને આદરવું
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અને અન્યાય-અનીતિ-અપ્રમાણિકતા ભરી લાલચાને લાત મારવી જોઇએ. તેમજ સદ્દગુણી સજ્જનસ્વભાવી સાધી મધુએ પ્રત્યે અવિડ પ્રેમ રાખવા અને તેમને માટે વખતે મરી પીટવુ જોઇએ. નિર્મળ જ્ઞાન વૈરાગ્યયેાગે અનુક્રમે હૃદય એટલું અધુ વિશાળ બનાવવુ ોઇએ કે આખી દુનિયા સ્વકુટુંબ રૂપે કે આત્મરૂપે જ ભાસ્યમાન થાય. પરમ પવિત્ર પ્રભુના શાસનની પ્રભાવના કહે! કેઉન્નતિ આવીજ રીતે થઈ શકશે. કિબહુના? ઇતિશમૂ.
લઘુતા ત્યાં પ્રભુતા ( નમે તે પ્રભુને ગમે ) નમ્રતામાંજ મ્હોટાઇ,
મગરૂરીથી રાવણ અને દુર્યોધન જેવા નૃપતિઓની ભારે ખુવારી થવા પામી છે અને નમ્રતા દાખવવાથી અનેક ભવ્યાત્માઓના ઉદ્ધાર થઇ ગયે છે એ વાત એટલી મધી પ્રસિદ્ધ અને ચાક્કસ છે કે તે માટે વધારે પુરાવાની જરૂર રહેતી નથી; તેમ છતાં શ્રીમત્ ચિદાન દજી મહારાજે જે એક અદ્ભુત પદ તે માઞત ગાયું છે તે મનન કરવા યોગ્ય હેાવાથી તેના ઉલ્લેખ અત્ર કરવા ઉચિત ધાર્યા છે,
લઘુતા મેરે મન માની, લહી ગુરૂ ગમ જ્ઞાન નિશાની; મદ અષ્ટ જનુને ધારે, તે તુરગતિ ગયે ચિારે;-લઘુતા દેખા જગતમે' પ્રાની દુ:ખ, લહુત કિ અભિમાની,
ઈત્યાદિક બેધદાયક પદમાંથી ચતુરજનાએ લેવા યોગ્ય સાર એ છે કે ભૂલે ચુકે કોઇ પણ વસ્તુ ગમે તેવી એકબીજાથી સારી ચઢીયાતી સાંપડી હોય તે પણ તેના ગવ કરવા નહિ, પરંતુ તે વસ્તુ પૂર્વે કરેલાં સુકૃતયેાગે જ પ્રાપ્ત થયેલી જાણી, જ્ઞાનીનાં વચન સાચાં માની, ગુણાધિક તરફ અધિક નમ્રતા ધારી, વિશેષ સાવધાનતા પૂર્વક સુકૃત કમાણી કરવા લક્ષ રાખ્યા કરવુ. તેવે પ્રસ ંગે ફુલાઇ જઇ, મદાન્મત્ત બની જ્ઞાનીનાં હિતકારી વચનના અનાદર કરી, સ્વેચ્છાચારી બની જવું નહિં. જે કેાઇ અજ્ઞાનતા વશ જાતિમદ, કુળમદ, લાભમદ, ઐશ્વર્ય મદ, તપમદ, બુદ્ધિમ, રૂપમદ અને બળમદ કરે છે તેમને તેથી લાભ તા કશા મળતે નથી પણ તે આ ભવમાંજ નહિ તેા અન્યભવમાં તે એજ વસ્તુની ન્યૂનતા અવશ્ય પામે છે એટલું જ નહિ પણ પરની લઘુતા અને આપણી બડાઇ નકામી કરવાથી ભવિષ્યમાં ભારે વિટના સામે છે અને જે શુભ સામગ્રીવડે સુકૃત કરણી કરી ભવિષ્ય સુધારી શકાય છે તે પેાતાની જ મૂર્ખાઇથી હારી જઇ ફરી પાછી તથાપ્રકારની સુકૃત કરણી કર્યા વગર પામી રાકતા નથી. એમ સમજી શાણા માણસા એ તેને પ્રસંગે આંખાની જેમ અધિક નમ્રતા જે ધારવી ઉચિત છે, ઇતિશમૂ.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કથની કથવા માત્રથી શું વળવાનું છે?
૩૫ - કથની કથવા માત્રથી શું વળવાનું છે? રહેણીએ રહેવાથી જ
સિદ્ધિ છે.
રૂડી રહેણી-કરણ વગર કેવળ લોકરંજનાથે કથની કરવી નકામા જેવી છે; કેમકે તેથી કંઈ વળતું નથી. તેવી લુખી કથનીની કશી રૂડી અસર તા ઉપર ભાગ્યેજ થવા પામે છે. વધારામાં તે વખતે તેવી લુખી વાતો કરનારા વાયડામાં આપે છે. તેથી જ જ્ઞાની પુરૂષે પ્રથમ પિતાની જ જાતને સુધારી લેવા ભાર દઈને કહે છે, કેમકે તેથી જ પિતાને તેમજ પરને લાભ થઈ શકે છે. જેની રહેણી કરણ રૂડી હોય છે તેના વચનનો પ્રભાવ બીજા ઉપર સારો પડી શકે છે. વખતે તે મન જ ધારણ કરે છે, તો પણ તેનું રૂડું ચારિત્ર-આચરણ દેખી લો કે તેનું અનુકરણ કરતાં શીખે છે. તેથીજ શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રસૂરીશ્વર જેવા સમર્થ પુરૂષે ઠીક જ કહ્યું છે કે “જે કોઈ અન્ય જનેને કેરી શિખામણ દેવામાં જ ચતુર હોય તેમને માણસની પંકિતમાં જ કોણ ગણે છે? જે કોઈ પોતાની જાતને જ રૂડી શિખામણ દઈ સુધારી શકે છે તેમને જ ખરા માણસની પંકિતમાં અમે લેખીએ છીએ.” મતલબ કે પરદેશે પાંડિત્ય બતાવવાથી આપણું કશું વળે એમ નથી. પોતાની જાતને જ (પિતાનેજ ) પ્રથમ કેળવી સણી બનાવી લેવાથી જ પોતાનું તેમજ પરનું હિત થઈ શકે છે. ચિદાનંદજી મહારાજે એવાજ ઉત્તમ આશયથી “કથની કથે સહુ કેઈ, રહેણ અતિ દૂરલભ હે” ઈત્યાદિ બોધદાયક પદ પ્રકાશેલું છે, તે પંદ વાંચી વિચારી સુજ્ઞજનોએ વધારે બોલવાની ટેવ તજી દઈને રહેણીએ રહેવાની ટેવ પાડવી જરૂરી છે. વગર જરૂરનું કે રસ–સ્વાદ વગરનું લખું બોલવું બીજાને ગમતું નથી, તેથી તે હિત પણ કરી શકતું નથી, કેવળ તે કણ-શ્રમ રૂપ જ થાય છે. ખરા અનુભવી પુરુષો જે સત્ય અનુભવનું ગાન કરે છે તેની સહદય જનો ઉપર જાદુઈ અસર થવા પામે છે. જે દેશ કે સમાજમાં મિથ્યાડંબરી ઓછા અને સત્ય નિષ્ઠાવાળા અધિક પાકે છે તે દેશ કે સમાજને ઉદય થયા વગર રહેતો નથી. એથી ઉલટું જે દેશ કે સમાજમાં મિથ્યાડંબરી (ખેટ બકવાદ ને ઢગ કરનારા) વધારે અને રાત્યનિષ્ઠાવાળાની અછત હોય છે તે દેશ કે સમાજની અધોગતિ (પડતી) પણ થયા વગર રહેતી નથી. કોઇ પણ ન્યાયાધીશ કરતાં ધર્મોપદેશકની જવાબદારી ઓછી નહિ પણ આધક છે. તેમણે પોતે દેખાવમાત્રથી જ નહિં, પણ અંતરથી શુદ્ધ સદ્દગુણી બનીને જ અન્યને તેવા થવા શિખવવાનું છે.
લે—–સુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ
જ
ન
7
:
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સમયના પ્રવાહમાં
ગયા જાનેવારી માસમાં મુંબઈ જૈન માંગરોળ સભામાં પંડીત બેચરદાસે દેવ દ્રવ્ય વિગેરેના સંબંધમાં એક જાહેર ભાષણ આપ્યું હતું. તેમનું તે ભાષણ જૈનપત્ર અને જેન રીવ્યુ માસિકમાં પ્રકટ થયા બાદ અનેક મનુષ્યના હૃદયમાં કેટલીક હકીકતને માટે આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન થયું હતું અને તે સંબંધમાં બીજા પણું પેપરોએ કેટલાક તે બાબતમાં ઉહાપોહ પણ કર્યો હતે. અમે માનીએ છીએ અને શાસ્ત્રકાર કહે છે તે મુજબ મૂળસૂત્રો અને પંચાંગી સર્વમાન્ય છે જેથી તેમાં આવેલી કોઈ પણ હકીકત જેનધર્મના અનુયાયીને માન્યજ હોઈ શકે. જેથી કરીને આ માસિકના વૈશાક માસના અંકમાં આ દેવદ્રવ્ય સંબંધી હકીકત મૂળસૂત્રો કે પંચાંગીમાં હોઈને, તેમજ સાત ક્ષેત્રે સંબંધી વર્ણન પણ આગની અંદર હાઈને તે સાત ક્ષેત્રે પૈકી જિન ચૈત્ય અને જિનબિંબ એ બે ક્ષેત્રની વ્યવસ્થા, મરામત અને રક્ષણ માટે સંગ્રહવામાં આવેલ દ્રવ્ય જેને બીજા શબ્દોમાં દેવદ્રવ્ય કહેવામાં આવે છે તે સંબંધી જે હકીકત ઉપક્ત અંકમાં લેખકે જણાવી હતી અને સાથે કાયદાની દષ્ટિએ જે ખાતાનું જે દ્રવ્ય હોય તે તે ખાતામાં વાપરવું એવી પણ હકીકત જણાવેલી હતી, તે સાથે બીજા પણ પ્રશ્નને ઉપસ્થિત કર્યા હતા અને પંડિત બેચરદાસે પોતાના ભાષણમાં જે હકીકત જણાવી છે તેના શાસ્ત્રધાર સાથે ખુલાસા કરવા માટે તે અંકમાં તેમને સૂચના કરેલી છે. તેમને પિતાના ભાષણમાં કહેલી કોઈ પણ હકીકત માટે હજી સુધી કાંઈપણ ખુલાસો બહાર નથી આવ્યા. તે દરમ્યાન આચાર્ય મહારાજશ્રી સિદ્ધિવિજયજીના વિદ્વાન શિષ્ય મુનિરાજશ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજે એક વિદ્વત્તાભરેલે અને શાસ્ત્રાધાર વાળો એક ખુલાસો જૈન પત્રના ત્રણ અંકમાં બહાર મુકેલ છે. જેમાં મૂળસૂત્રો અને પંચાંગી વિગેરે મતે માનનીય ગ્રંથના રદીઆ આપી પંડિત બહેચરદાસે પોતાના ભાષણમાંકહેલી દેવદ્રવ્ય વિગેરે સંબંધી હકીકત શાસ્ત્ર સમેત નથી એમ બતાવી આપ્યું છે. જે યોગ્ય છે. જ્યારે જ્યારે આવા આવા ચચોના વિષયે કઈ પણ વ્યક્તિ તરફથી ગમે તેવાં ઉપસ્થિત થાય છે ત્યારે વિવેકી જ તેને ઉડાહ થઈ સત્યાસત્યના નિર્ણયની રાહ જુવે છે. ત્યારે અંધશ્રદ્ધા વાળા ઉતાવળા માણસે સમાજમાં ખાલી ખળભળાટ કરી મુકે છે તેટલું જ નહિ પરંતુ તેનો વિવેકથી મર્યાદામાં રહીને શાસ્ત્રધારથી ખરી હકીકત શું છે તે બતાવવાના પ્રયત્નને બાજુએ મુકી તેવી ચર્ચા ઉત્પન્ન કરનાર મનુષ્યને ગમે તેવા શબ્દો બોલી, લખી કે પ્રસિદ્ધ કરી હલકા પાડવાને પ્રયત્ન કરે છે. તેટલું જ નહિ પરંતુ આવી ચર્ચાના પ્રસંગોએ સંધ બહાર
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમયના પ્રવાહમાં.
૩૧૭
મુકવા જેવી ભયંકર વાત કરી કે લાહળ કરી મુકે છે. બુદ્ધિમાન મનુષ્ય તે એમ માને છે કે આવા સવાલો ઉપસ્થિત થાય ત્યારે તે ઉપસ્થિત કરનાર શમ્સને સંધ બહાર મુકવાની વાત બોલવી કે પેપર દ્વારા તેવી વાત ગમે તેવા સ્વરૂપમાં ઉપસ્થિત કરવી તે સમતોલ મગજ નહિ રાખી શકનારા અંધશ્રદ્ધાવાળા અને ભવિષ્યમાં કલેશનું સ્વરૂપ થશે તેમ નહિ સમજનારા મનુષ્યોને આવી વાતને ઉદભવ કરાવી તેઓના હાથમાં એક ભયંકર શસ્ત્ર આપવા જેવું છે. જો કે ધર્મના અમુક પ્રકારના ભયંકર ગુન્હા અને અત્યાચારો માટે તેવી શિક્ષા સમયને અનુસરીને કદાચ થઈ શકે, પરંતુ તેને બદલે આવી ચર્ચાના પ્રસંગોએ તેવો ઉચ્ચાર કર, તેવી વાતને ઉદ્દભવ ગમે તે સ્વરૂપે કરાવવો તે ધાર્મિક અને વ્યવહારિક બંને ન્યાયષ્ટિથી વિરૂદ્ધ છે. જેમ કાયદાની દષ્ટિએ જુદા જુદા ગુન્હા માટે જુદી જુદી શિક્ષા હોય છે તેમ ધાર્મિક ગુન્હાઓ માટે પણ જુદી જુદી શિક્ષાઓ હોય છે. પરંતુ દરેક ગુન્હાને માટે સંઘ બહારની ભયંકર શિક્ષા માટે બોલવું, લખવું કે તે વાત ઉપસ્થિત કરવી તે તેવું કરનાર મનુષ્યને માટે તો ખાસ નો પીનલ કોડ (ધાર્મિક ફોજદારી કાયદા) બનાવીને સાંપ જોઈએ ! તે ગમે તેમ છે, પરંતુ આ વિષય સંબંધી પંડિત બેહેચરદાસને અમે ફરી પણ સુચના કરીએ છીએ કે પોતે ભાષણમાં જે જે હકીકત બહાર મુકી છે તે શાસ્ત્રાધારે સિદ્ધ કરવા માટે જેમ બને તેમ જલ્દી ખુલાસે બહાર મુકવાની જરૂર છે.
મુનિરાજશ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજે આ સંબંધમાં શાસ્ત્રોના - દીઆ આપીને જે અજવાળું પાડેલું છે તે માટે-તેવી હકીકત માટે તેમને અમે ધન્યવાદ આપીએ છીએ અને તેઓએ જે પદ્ધતિથી ખુલાસે બહાર પાડેલો છે તે પણ રીતસર, મીઠાશ ભર્યો અને નિષ્પક્ષપાત અમને લાગે છે. તેવી જ રીતે હમેશાં ચર્ચાઓની બાબતમાં ખુલાસા બહાર પાડવા જોઈએ. પરંતુ તેને બદલે જે તેવા ખુલાસા પ્રકટ કરનાર કોઈ વ્યક્તિ તરફથી પોતાના ખુલાસામાં જે એક બાજુથી તેવી ચર્ચા ઉત્પન્ન કરનારને ઉતારી પાડવાના, સમાજની દષ્ટિમાં હલકા પાડવાના અને તેની લઘુતા કરવાના પ્રયત્નો થતા હોય અને બીજી બાજુથી ભલું લગાડવાનું થતું હોય તો જે ખુલાસે આપવામાં આવતો હોય તે યંગ્ય ખુલાસે કહી શકાય નહીં, પરંતુ બંને બાજુને સારૂં લગાડવાનું ગણાય એમ બુદ્ધિશાળી મનુષ્ય માને તે તે બનવા જોગ છે.
પંડિત બેચરદાસે પોતાના ભાષણમાં જણાવ્યું છે કે દેરાસરમાં જૈન પ્રતિમાઓને પહેલાં મેહક દાગીના વગેરે હતા જ નહિ તેમજ શાસ્ત્રના મૂળમાં કોઈ ઠેકાણે તે ઉપદેશ નથી કે પ્રભુની પ્રતિમાઓને ભાવવી કે દાગીના ચાવવા
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વગેરે વગેરે. પેાતાના ભાષણમાં તેમણે આવી જે હકીકત મુકી છે તેને લગતી એક હકીકત હાલમાં એક ભાઈમ ધ પત્રકારે મ્હાર પાડેલા પેાતાના પત્રની નોંધમાં મુકી છે તે એ છે કે સમાજમાં આવા વિચારા કેમ અવકાશ પામતા જાય છે તેનુ ખારીકીથી નિરીક્ષણ કરી ભવિષ્યમાં વિચાર કરવાની જરૂર છે” તેમ જણાવી પેાતાના વિચારા જાહેર કરે છે કે અન્ય ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ દેવદ્રવ્યને આપેલી અતિશય મહુત્તા, આપણા મંદિરામાં કેટલીક વૈષ્ણવીય આભૂષણ તથા સુશેાભીત પદ્ધતિને પ્રચાર, કેટલેક ઠેકાણે મદિરાના ગજાવર ખાતાઓમાં જોવામાં આવતી ગેરવ્યવસ્થા, અન્ય પક્ષે નવીન ભાવનાઓના વિકાસ, લેાકહિતની બીજી અનેક માખતામાં દૂવ્યની અતિશય તંગી—આવા આવા અનેક કારણાથી દેવદ્રવ્ય સંબંધી વમાન વિ ચારાના જન્મ છે એમ અમારૂ માનવુ છે. ”
અમે એમ કહેવા માગીએ છીએ કે ઉપરના ફ્કરામાં જણાવવામાં આવેલા “ આપણા મંદિરમાં કેટલાક વૈષ્ણુવીય આભુષણેા તેમજ સુગેાભન પદ્ધતિના પ્રચાર. આના અર્થ સામાન્ય રીતે જિનેશ્વર ભગવાનની રચવામાં આવતી વિવિધ પ્રકારની આંગી અને તેને અંગે કરવામાં આવતી શાભા એમ હાઇ ઉપર ખતાવવામાં આવેલ પંડિત બેચરદાસના શબ્દો મેાહક વસ્ત્રો અને દાગીનાઓથી મૂ તિ એને શાભાવવી અને દાગીના ચડાવવાને મળતા છે, તેટલું જ નહિ પરંતુ અત્યારે વિવિધ જાતની રચવામાં આવતી આંગી જેને પરમાત્માની ભક્તિ માનવામાં આવે છે તેને વષ્ણુવીય આભૂષણ અને સુશાભીત પદ્ધતિને નામે આળખાવવાના ભાઇ. અધ પત્રકારના પ્રયત્ન શાસ્ત્રની ષ્ટિએ ગમે તેવા હાય તેને ખુલાસા અમારે કરવાના નથી, પરંતુ તે પત્રકાર અધુના તે વિચારો અને તેવા . તેમને પ્રયત્ન નવીન વિચારક બંધુઓની દૃષ્ટિએ તે જમાનાને અનુકુળ લાગતા હાઇ બ્લુના વિચારવાળાને તે આશ્ચર્યકારક લાગે તે મનવાજોગ છે. આવા આવા નવીન અને સમયને અનુકુળ વિચારા ો કાયમ રહે, તેમજ સમાજમાં તેવા પ્રચાર, પ્રણાલિકા અને રૂઢીએ સંબધે જમાનાને અનુસરતા અને નવીન સુધારકેાને પુષ્ટિરૂપ વિચારા તે પત્રકાર બધુ તરફથી જો કાયમ બ્હાર આવતા રહે તેા જેમ નવીન સુધારકે ને તે સહાયરૂપ થઇ પડશે તેમ કઇક અંધશ્રદ્ધામાં પણ ફેરફાર થવા પામશે એવા સભવ છે. આ દેવદ્રવ્યના સંબંધમાં દરેક વિદ્વાન મુનિમારાજાએ તથા જૈન બંધુઓએ ઉહાપાડ કરી શાસ્ત્રાધારે તેના વિચાર બહાર મૂકી ચર્ચા કરી સત્યાસત્યના નિર્ણય કરવાની જરૂર છે. અને જ્યાં સુધી પડિત બહેચરદાસ પેાતાના ભાષમાં જે જે ટુકીકતા ખેલેલા છે તેને ખુલાસે શાસ્ત્રાધારે તેઓ બહાર મુકે નહિ ત્યાં સુધી તેણે ચર્ચે લી કેાઇ પણ હકીકતને માટે કે તેમને માટે કાંઇ પણ એવુ બેલવુ કે લખવું નહીં જોઇએ કે જેથી સમાજ અવળે રસ્તે દ્વારવાય અને તેમને માટે ગમે તેવુ એલાય અને માજીનેા નિર્ણય થયા પછી ગમે તેવી હકીકત સત્ય હકીકત જે હાય તે હાર મુકવી એમ ચેગ્ય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મરૂમહાદય.
૩૧૯
મુનિ શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજે દેવદ્રવ્યની જરૂરીઆત અને અસ્તિત્વ સંબંધી શાસ્ત્રાધારે હકીકત બતાવી છે તેમ જૈન પૂર્વકાળમાં જંગલમાં હતાં તેમ શહેર અને ગામમાં પણ હતા એ જેમ સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે તેમ પંડિત બહેચરદાસે પોતે બેલેલી હકીકતે પણ શાસ્ત્રાધારે જલદીથી બહાર મુકવાની જરૂર છે. વળી તે સાથે જૈન કથાઓ ૯૫ ટકા જેટલી કપિત છે એમ જ પંડિત બહેચરદાસ કહે છે જે હકીકત પણ શી રીતે માની શકાય ? કારણ કે જેન કાઓ પણ મૂળી આગમ અને પંચાંગમાં અનેક છે તે તે પણ ૯૫ ટકા કપિત શી રીતે કહી શકાય? તેથી તે પણ શાસ્ત્રદ્વારે, પંડિત બહેચરદાસે જલ્દીથી ખુલાસા આપવાની જરૂર છે. તે નિર્ણય જ્યાં સુધી પં. બહેચરદાસ શાસ્ત્રદ્વારે આપી શકશે નહિ ત્યાં સુધી આગ સંબંધીનાં તેઓના જ્ઞાનની તેમજ પિતાના ભાષણમાં ઉપસ્થિત કરેલી ચચાની અનેક શંકાઓ હજી પણ જૈન સમાજમાં ઉત્પન્ન થયા કરશે જેથી પાતે ઉપસ્થિત કરેલી ચર્ચાની જવાબદારીમાંથી પિતે ખુલાસા આપી જલદી મુકત થવાની જરૂર છે. એમ અમો પણ તેમને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે.
E. A. મરૂ મહાદય.
શ્રીમાન મુનિમાંજશ્રી વલ્લભ વિજયજી મહારાજ શ્રી મારવાડ ભૂમિ માટે કેળવણું ફંડ કરવાને સતત્ પ્રયાસ કરે છે તેને લઈને તે કામ માટે સાદરીથી વિહાર કરી ઘાણે રાવ, દેસુરી, નાડલાઈ ગામે પધાર્યા. જ્યાં શ્રીમાન જોધપુર નરેશના એક અધિકારી સાહેબ કે પ્રગણામાં ફરવા નીકળ્યા હતા તેમણે ઉક્ત મહાત્માની વિદ્વતા અને કેળવણી માટેના તેમના ઉચ્ચ પ્રયાસની પ્રશંસા સાંભળી દર્શન કરવા પધાર્યા અને દર્શન કરી તે અધિકારી બોલ્યા કે જ્યારથી આપ મહાત્માના પગલાં જોધપુર સ્ટેટમાં થયા છે ત્યારથી તેમજ આપશ્રી ઉચ્ચ ભાવના અને કીર્તિ સાંભળી આપશ્રીના જેવા વીર પુરૂષે ઘણું ઓછા આ સંસારમાં હશે. વળી આ જડ પ્રાય: દેશમાં વિદ્યાદેવીને આવા વિષમ સમયમાં જે આમંત્રણ કરવામાં આપ જે પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે જેથી અમે ધન્યવાદ આપીયે છીયે અને આનંદ પામીયે છીયે. ત્યાંથી ઉક્ત મહાત્મા સાદરી પધાય જ્યાં ઉક્ત અધિકારી મહારાશ્રીના દર્શન કરવા આવ્યા અને મહારાજશ્રીને કહ્યું કે આ ગેલવડ પ્રાંતમાંથી જેટલી રકમ તમે વિદ્યાના ઉત્તેજન માટે કાઢશે તેટલી રકમ અમારા શ્રીમાન જોધપુર નરેશ વધારે આપી તમારા કામને દ્રઢ કરે તેવી અરજ કરવામાં આવશે. વળી આ કામ કેવી રીતે કરવું, કયા કયા સાધનો કયાંથી મળી શકશે તે સંબંધી વિવેચન કર્યું હતું. ત્યારબાદ સર્વ વિસર્જન થયા હતા.
(મળવું)
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨૦
શ્રી આત્માનંદ! કાશ,
વર્તમાન ભૂમાચાર,
ભાવનગરમાં દુષ્કાળ ફંડ માટે થયેલું જૈનેનું ગેધરીંગ.
યુરોપમાં ચાલેલા મહાન યુદ્ધ અને ગત વર્ષમાં આ દેશમાં વરસાદની તંગીને લઈને ભયંકર દુષ્કાળ અત્ર ચાલતું હતું, જેમાં દારો અને મનુષ્યોને ખોરાક કપડાં વગેરેની સહાયની જરૂર જણાઈ છે. દરેક શહેરમાં જાણવા પ્રમાણે યથાશક્તિ મનુષ્યોએ તેવો પ્રયાસ કર્યો છે, કેટલેક અંશે હજી શરૂ છે આ શહેરમાં અમારા નામદાર મહારાજા સાહેબ અને પ્રજાજને મળી પૈસા વગેરેની મદદ તે કાર્ય માટે આપી છે, છતાં જેના દિલમાં દયા હોય તે સર્વેએ જેમ પિતપોતાનું કર્તવ્ય બજાવ્યું છે તેમ આ શહેરમાં સમગ્ર જ્ઞાતિઓ તરફથી બે વખત અને નાગર જીમખાના તરફથી શ્રીમાન નાગર ગૃહસ્થા તરફથી બે ગેધરીંગ થયા હતા જે જોવા લાયક હતા અને તેની ઉપજ દુષ્કાળ કંડમાં આપવામાં આવી હતી. આવી સેવા કરવાની ઈચ્છા ધરાવનારા આ શહેરમાં અમારા જૈન યુવક મંડળના નામે ઓળખાતા બંધુઓએ પણ તેવી સેવા કરવા માટે લગભગ એક માસથી ગેધરીંગની તૈયારી પિતાને કામ ધંધો અને અભ્યાસ અમુક વખત બાજુએ મુકી કરી હતી. પરોપકાર કાર્ય માટે હામ ભીડી આ અમારા જેન યુવક બંધુઓએ અનેક ગ્રંથ, પેપર અને નાટમાંથી રસમય બાધક અને ગુણની વૃદ્ધિ કરનારા પ્રયોગની ઉત્તમ ચુંટણી કરી હતી, ચોગ્યતા અને કામ કરવાની શક્તિ પ્રમાણે પાડી આપવામાં આવ્યા તે તૈયાર થવા લાગ્યા. આવા પરોપકારી કાર્ય માટે બે ત્રણ વખત ગધેરીંગ કરેલા હતા. તેની પેદાશ પણ થઈ તે કળવણીના ઉત્તેજનાથે ખરચી નાખવામાં આવી હતી તેટલું જ નહીં પણ આ સાલની શરૂઆતમાં આ શહેરમાં ઈનફલ્યુએ-ઝાના ઉપદ્રવ વખતે પણ જાતિભોગ આપી પૈસા એકઠા કરી સમાજસેવા બહુ અચ્છી રીતે કરી હતી. તેવા કાર્યમાં પ્રવીણ બનેલા આ અમારા જૈન યુવક બંધુઓએ આ વખતે પણ આ પરોપકારનું કાર્ય હાથમાં ધર્યું અને તે પ્રયોગે પ્રજા સમક્ષ બે વખત બહાર મુક્યા. પ્રયોગે એવી સરસ રીતે અને હાવભાવથી ભજવી બતાવ્યા જૈન અને જેનેતર જેનાર બંધુએ આગલા ગ્રેગો કરતાં તેના પ્લેટ-ચૂંટણી અને ભજવનારની તે કાર્યની પ્રવીણતા માટે ત્યાં જ પ્રશંસા કરવા લાગ્યા તેટલું જ નહીં પરંતુ એક દુષ્કાળમાં મદદની જરૂરીઆત વાળા ધર્મશાળાના સીન વખતે પ્રેક્ષકના હૃદયમાં દુકાળપીડીત મનુષ્યો માટે દયા ઉત્પન્ન થતાં સ્ટેજ ઉપર રૂપિયાને વરસાદ વર્ષવા લાગે, આમ સંતોષકારક કાર્ય થવાનું કારણ અમારા જેન યુવક બંધુઓનો ઉત્સાહ, જુસે, કુશળતા અને આવા પરોપકારના કાર્ય પરત્વે અંત:કરણની ઉંડી લાગણી છે આમ હોવાથી તે ખરેખર પ્રશંસાપાત્ર નિવડેલ છે. આ વખતે આવેલી ઉપજનો દુષ્કાળ અને કેળવણી ફંડ ખાતે સદુપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. એકસંપીથી, બંધુભાવથી, અંતઃકરણની પારમાર્થિક લાગણીથી કરતા આવા કાર્યો માટે અમે જૈન યુવકની મંડળના સર્વ મેમ્બરને ધન્યવાદ આપીયે છીયે અને આવા કાર્યો તેમને હાથે નિરંતર થાઓ, અને જેન પ્રજા અને તેના બાળકે ઉત્તરોત્તર તેનું અનુકરણ કરી સમાજસેવા કરે અને ભવિષ્યમાં આ મંડળને અભ્યદય થાય તેમ પ્રાને પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
પંન્યાસ પદારેહુણ મહેસવ~-આચાર્ય શ્રીમાન વીરવિજયજી મહારાજના હાથથી આચાર્ય શ્રીમદ્ ધર્મવિજયજી મહારાજના શિષ્ય શ્રી ભકિતવિજયજી મહારાજને અસાડ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્રંથાવલોકન.
૩ર૧
સુદ ૫ ના રોજ શહેર કપડવંજમાં પન્યાસપદવી આપવામાં આવી હતી. શ્રીમાન ભક્તિવિજયજી મહારાજે સંસારમાં હતા ત્યારથી જ બ્રહ્મચર્ય ગ્રહણ કર્યું, ત્યારબાદ દીક્ષા લઈ શ્રી બનારસમાં સારા વિદ્યાભ્યાસ-સંસ્કૃત તેમજ આગમન કર્યો હતો. ત્યારબાદ હાલમાં ઉપરોક્ત પદ પ્રાપ્ત કરેલ હોવાથી જે યોગ્ય થયેલ હોઈ અમો અમારો આનંદ જાહેર કરીયે છીએ. જો કે જાણવા પ્રમાણે સામાન્ય ધામધુમથી ક્રિયા થયેલ હોવા છતાં પદવી આપનાર કે લેનાર મહાત્માઓએ સમયને અનુસરી આ માંગલીક પ્રસંગે દુકાળ પીડીત મનુષ્ય તેમજ ઢોરોના રક્ષણ વગેરે માટે ઉપદેશ આપી આ મહેન્સર સાથે અમુક રકમને વ્યય કરાવ્યો હોત તો વધારે ઉચિત અને સમયાનુસાર ગણત, આવા સમયમાં નહીં મુલતવી રાખવા જેવા કે અણછુટક કરવા જેવા આવા ધાર્મિક કાયમી સાદી રીતે કરી સમયોચિત દુકાળ સંકટ નિવારણ માટે જે દૃષ્ટિ રાખવામાં આવે અને યથાશક્તિ કાંઈ કરવામાં આવે તો તે જ ખરૂં કર્તવ્ય છે. અમો સમયને અનુસરતા આવા કાયે આવા પ્રસંગે એ યાદ લાવી કરવા સર્વેને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે.
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયને નામે ઓળખાતી મુંબઈ શહેરની આ સંરથા મુંબઈમાં રહી અભ્યાસ કરતા જૈન વિદ્યાર્થી માટે ઉપયોગી થઈ પડેલ છે, વધારે ઉપયોગી એટલા માટે થઈ પડી છે કે તેમાં રતા વિદ્યાર્થીઓને અપાતું ધાર્મિક જ્ઞાન એક આત્મભોગી નરરત્ન પંડીતજી વૃજલાલના પ્રયત્નથી ઉચ્ચ શૈલીથી અપાય છે જેથી ધાર્મિક અભ્યાસ કરાવવા માટે રાખવામાં આવેલા શાસ્ત્રીજી વૃજલાલજની ધાર્મિક શિક્ષણ આપવાની પદ્ધતિ ઉચ્ચ શૈલીની છે અને તે માટે આ સંસ્થાની ધાર્મિક શિક્ષણ પદ્ધતિ ઉક્ત શાસ્ત્રીજીને આભારી છે. હાલમાં વિદ્યાર્થીઓની ધાર્મિક પરીક્ષા બંધ ઉમેદચંદ દાલતચંદ બરડીયા બી.એ. પાસ લેવરાવી છે, જેનું પરિણામ બહુ સંતોષકારક જણાવ્યું છે. સમાચિત પરિક્ષક મહાશયે દર અઠવાડીયે એકવાર ધાર્મિક વિષવિોપર ઇંગલીશમાં ભાષણ કરાવવાની એજના દાખલ કરવા સુચના કરી છે તે અમો વધારામાં એક અઠવાડીયે એક ઈગ્લીશ અને બીજા અઠવાડીયે ગુજરાતીમાં ધાર્મિક, નૈતિકભાષણો કરાવવા જેટલો વધારો કરવાની સંસ્થાના કાર્યવાહકેને સુચના કરીએ છીએ, કારણ કે ગુજરાતીમાં ભાષણ આપવાની કરેલી શરૂઆત કેટલેક અંશે ઇંગ્લીશમાં ભાવ આપવામાં સહાયરૂપે જઈ પશે. આવી સંસ્થાઓમાં શાસ્ત્રીજી વૃજલાલ જેવા અનેક ધાર્મિક અભ્યાસ કરાવનાર વિદ્યાગુરૂઓની અમે જરૂરીયાત જોઈએ છીએ. છેવટે આ સંસ્થાને અમો અભ્યદય છીયે છીયે.
ગ્રંથાવલોકન, શ્રી યશોવિજયજીજેનગુરૂકુળ પાલીતાણાનો સંવત ૧૯૭૩-૭૪ની સાલનો રીપોર્ટ.
અમને અભિપ્રાય માટે ભેટ મળેલો છે. ઘણા વખતથી અનેક મુનિરાજે તથા જે બંધુઓ તરફથી આવી એક સંસ્થાની જરૂરીયાત માટે જે કહેવામાં આવતું હતું તેવી એક સંસ્થા ઉપરોક્ત નામની માત્ર એક વર્ષથી તેમાં આવી છે, તેને રીપોર્ટ વાંચતા મળેલી હકીકત જતાં અને જાતે ખાત્રી કરતાં તેને છાજતે કાર્યક્રમ, જૈન બાળકેની એક સારી સંખ્યાની
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વૃદ્ધિ, તેમને અભ્યાસક્રમ, ઉંચા પ્રકારના અંગ કસરતના સાધનો, ધામિક શિક્ષણુ પતિ વગેરે માટે જે વ્યવસ્થા અને સુધારણા કરી છે તેને માટે તેના વ્યવસ્થાપકોને ધન્યવાદ ધટે છે. મુખ્ય વ્યવસ્થાપકા મુળના વતની છતાં વખતો વખત પાલીતાણા આવી ધણા દિવસેા રહી વ્યવસ્થાની તપાસ તથા સુધારા વધારા કરવાની ખ’1 અને સાથે ભાવનગરની કમીટીની પણ વખતે વખતની તપાસ દેખરેખ અને કાળજીનું આ સુંદર પરિણામ છે. આ સ ંસ્થાની શરૂઆતમાં માત્ર ૨૯ ધિઘાર્થીથી શરૂઆત કરી હાલમાં લગભગ ૯૦ ની રાખ્વાએ જવાની અણીપર છે. ટુજી તેના કા વાડકાને નાણાની જોગવાઇ વધારે થયેથી એકંદર ખરો સુધી વિદ્યાર્થી વધારવા ઇચ્છા છે, તેમજ તે સાથે વિદ્યાર્થીઓને ગામમાં દખરી સ્કુલમાં શિક્ષણુ લેવા જવુ પડતુ હોવાથી કેટલીક અગવડ તથા આવવા જવાને ટામ ઘણા જતે! હાવાથી ધામિક અભ્યાસ હુ ઓછા પ્રમાણમાં લઈ શકાતા હૈાવાથી, પાલીતાણા સ્ટેટની મંજુરીથી ગુરૂકુળના મકાનમાંજ સ્કુલ કરવાની સાથે ધાર્મિક અને ઔદ્યોગીક શિયાળુ દાખલ કરી એક ઉચ્ચ સંસ્થા બનાવવાની વ્યવસ્થાપકાની તૈયારી છૅ. આ સંસ્થાના ઉકત રીપોર્ટ માં ગુરૂકુળના ધારા ધરણા વાંચતા દાખલ થનાર દરેક વિદ્યાર્થીને બ્રહ્મચર્ય ક્રૂરજીયાત પાળવું પડે છે, તે સાથે નિર ંતર જુદા જુદા બે વિદ્યાર્થીઓને આયખીલ તપ કરાવવાના ધારા હોવાથી ધાર્મિક સંસ્કાર પડવા સાથે ભવિષ્યમાં આદર્શ ગૃહસ્થા ( જૈને ) બનાવવાના કાર્ય વાદ્ગાને જે હેતુ છે તે આ બ્રહ્મચર્ય અને તપના પ્રભાવે બનવા બેંગ છે. દરેક વિદ્યાર્થીને ખોરાક પણ સાત્વિક આપવામાં આવતા હે.વાથી તેમજ ચા જેવા વ્યસનને બીલકુલ ત્યાગ હાવાથી અને આરોગ્યતાના નીયમા સચવાતા હોવાથી વિદ્યાર્થીંઓની તન્દુરસ્તી પણ સાદી હું તે સ્વાભાવિક છે, છતાં દરરોજ શારીરિક તપાસ માટે બેલની પણ કરવામાં આવેલ છે અને એક ઔષધાલય સાથે રાખવામાં આવેલ હોવાથી જરૂરી વખતે ઊપયાશ પણ કરી શકાય છે. વારામાં જાવ્યા પ્રમાણે દરેક વિદ્યાર્થીને દરરોજ પરમાત્માની પૂજા કરવાની હાવાથી એક ઘરદેરાસરની ગાર્ડવણ પણ કરવામાં આવી છે. એક દર રીતે આ સંસ્થાનું કાર્ય ધારા ધારણેા વગેરે વાંચતા અને વ્યવસ્થા જોતાં પ્રાચીન ગુરૂકુળની સ્મૃતિ કરાવનાર ઇ તે આ સંસ્થા ભવિષ્યમાં નમુનેદાર બનશે એવા અમારા સિપ્રાય છે. તેનેરીપોર્ટ વાંચવાની અને જાતે તપાસ કરવાની અમે દરેક જૈન બંધુએ ને ભલામણ કરીએ છીયે. તે સાથે પવિત્ર તીથ શ્રી શત્રુંજયની અપૂ યાત્રાના લાભ લેવા સાથે આ એક આપણી જૈનમની આવશ્યકતાવાળા અને ઉન્નત કરનારી ઉપયોગી (શ્રી શૈવિજયજી જેનગુરૂકુળ નામની) સંસ્થાને દરેક પ્રકારની મદદ આપી આવા પવિત્ર તીર્થ માંસ્વામીવાત્સવ્યચિંત્તાદાન વગેરેથી થતું પુણ્ય ઉપાર્જન કરવા ભલામણ્ ક એ છીયે. આ સંસ્થામાં દાખલ થતા વિદ્યાર્થી પ્રશ્નયપાળા બંને પ્રકારના શિક્ષણ મેળવી ઉંગામાં ઉચી શાનેરિક તથા આત્મિક ઉન્નતિ ભવિષ્યમાં પ્રાપ્ત કરરોવી તેની વ્યવસ્થા ધારા ધોરણ અને કાર્યક્રમ છે, જેથી દરેક રીતે તેની ઉન્નતમાં દરેક મુનિ મહારાજાએ અને જેન ળ એએ અતી દરેક પ્રકારનો સહ્રાય આપી અપાવી ભાગ લેવાની જરૂર છે. આ સસ્થાનાં કટીના ઉત્સાહી કાર્ય વાકા શે જીણુંદ ધરમચંદ ઝવેરી, શેઠ કીરચંદ કેશરીચદ ભાણાભાઇ, શેડ લલ્લુભાઈ કરમચ ંદ દલાલ, ઝવેરી હીરાલાલ સ્વરૂપ અને ભાવનગરની કમીટીના સભ્યોના ચાલુ શ્રમ, કાળજી, ખંત અને લાગણી માટે તેએ.તે ધન્યવાદ આપીયે છીએ. અને આ જૈન ગુરૂકુળના નિરતર અભ્યુદય ઇચ્છીએ છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્રંથાવલાકન.
પ્રાકૃત સુકૃત રત્નમાળા.
ઉપરને ગ્રંથ અમેને અભિપ્રાય માટે ભેટ મળે છે. આ ગ્રંથના મૂળ ક્લાક પ્રાકૃતમાં છે. જે પ્રાચીન મહાત્માની કૃતિના સંગ્રહ છે, જેના ઉપર સસ્કૃત છાયા અને ઈંગ્લીશ ભાષાંતર શ્રીમાન ભાયુ સાહેબ પૂરચન્ડ ત્હાર એમ. એ. બી. એલ. અમગજ નિવાસીએ કરેલ છે. તેમાં જુદા જુદા વિષયના સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે. આ ગ્રંથ એકલા જૈને નહીં પરંતુ સવ ઉપયાગની છે. અને દરેક વિષયે ખાસ મેધ લેવા લાયક છે. ઇંગ્લીશ ભાષાંતર ઉકત શ્રીમાંન ખાયુ સાહેબે બહુજ સરસ રીતે કર્યું છે. સાથે હિંદી કે ગુજરાતી ભાષાંતર આપ્યું રાંત તે ખા કરતાં ઘણા વધારે મનુષ્યો લાભ લઇ શકત, પણ એકંદર રીતે બહુજ સુંદર સચ એકલ કરવામાં આવ્યો છે. જે વાંચી અને ખુન એ છીએ. આ ગ્રંથ જૈન વિવિધ સાત્યશાસ્ત્રમાળ! ૧૯ મા પુ* કરી પ્રહ કરવામાં આવ્યા છે. ઇંગ્લીશ અભ્યાસીએન भास उपयोगी प्रेमा -
For Private And Personal Use Only
323
" जैनधर्मपर एक महाशयकी कृपा.
यह पुस्तक एक
र विद्वान और अनुभवी लेखक की लेखनी का फल है । पण्डित हंसराजजी जैसे आर्य शास्त्रों के वेत्ता है वैसेही जैनग्रंथों के हैं। आपकी लेखनी से जो पुस्तक निकालती है वह बड़े महत्व की होती है और उसे सभी विद्वान आदर की दृष्टि से देखते हैं ।
प्रस्तुत पुस्तक का विषय है उन आक्षेपों का उत्तर देना जो एक मनचले आर्यसमाजीने जैनधर्मपर किये हैं। पंडितजी के उत्तर बडे विचारगर्भित और पण्डित्द्योतक हैं । इन आक्षेपों के उत्तर पहिले कई जैन पत्रों में भी प्रकाशित हो चुके हैं। हमारी सम्मति में ऐसे निकट आक्षेपों का उत्तर देना आक्षेप करने वाले की पुस्तक का प्रचार कराना है । यदि पण्डितजो अपने Sareest feat अन्यकार्य में लगाते तो अच्छा होता । मृतशृगाल का पुनर्हनन करना समयको व्यर्थ खोना है। भारतवर्षमें कोई जाति ऐसी नहीं है जो यह नहीं जानती हो कि जैनधर्मावलम्बियों का मूलाधार सिद्धांत " अहिंसा परोधर्मः " है और इस सिद्धान्त को जिस प्रकार जैनोंने कार्य परिणित किया है वैसा अन्य किसी जन समुदायने नहीं यह कहना कि " मांसाहार के प्रचारक जैन थे " आंखों में धूल डालना है । आर्य समाजियों के सिवा भारतवर्ष में इस बात को कोइ नहीं मान सकता । आक्षेप करनेवाले की चेष्टा सर्वथा व्यर्थ है। जो मनुष्य पुन्य धर्म की निंदाकर अपने
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
मत की डींग मारता है वह न अपनेही मतकी उत्कृष्टता प्रमाणित कर सकता है और न अन्य धर्म के महत्त्व को ही घटा सकता है। ऐसे मनुष्य दुष्ट भावों को उत्पन्न कर आपसमें वैमनस्य और कलह कराते हैं। अस्तु.
इस मामले में हमारे कुछही विचार हों, हम यह कहे विना नहीं रह सकते कि जो पुस्तक पंडितजीने लिखी है वह प्रमाण और तर्ककी दृष्टिसे बडे मार्के की है । विवरे जल्पी आर्यसमाजी को पण्डितजीने अपने प्रचण्ड तर्कबल से निग्रहस्थान में ढकेल दिया है।
जिन लोगोंने जैनधर्म के विरुद्ध आर्यसमाजी पुस्तक पढीहे उन्हें पंडितजी की पुस्तक अवश्य पढनी चाहिये। यह पुस्तक श्री आत्मानन्द जैनसभा, अम्बाला-पंजाब. ने प्रकाशित की है। और वहीं से मिल सकती है।
વન્નોમ, g. p.
મુનિશ્રી સેમવિજયજીને સ્વર્ગવાસ,
પાલીતાણા (સિદ્ધગિરિ માં પરમ પૂજ્ય પરમોપકારી શ્રીમાન વિજયજી મહારાજના શિષ્ય પન્યાસજી શ્રી સંપત્તવિજયજી મહારાજના શિષ્ય વવદ્ધ મુનિશ્રી સમવિજયજીએ એકસઠ વરસની ઉમરે એકસઠ યાત્રા અગીયારસે પુરી કરી શ્વાસની વ્યાધીથી સમાધી પૂર્વક અશાડ શુદિ એકમ શનિવારની રાત્રે સાડાદશના સુમારે કાળક્યો છે. અંત: અવસ્થા સુધી શ્રદ્ધા બહુ સારી હતી. કાળકર્યો અગાઉ શ્રી પ્રવર્તક કાંતિવિજયજી મહારાજની આદિસર્વે સાધુઓને ખમાવ્યા હતા. ઉક્ત મુનિશ્રી સંસારીપણામાં અમદાવાદના અને પોરવાડ જ્ઞાતિના હતા. સંવત ૧૯૫૬ ની સાલમાં ખાનદેશનું મુખ્ય શહેર ધૂળીયામાં શ્રીમદ હંસવિજયજી મહારાજની પાસે પંન્યાસજી સંપતવિજયજી મહારાજના નામથી દિક્ષા લીધી હતી. તેઓએ ગુરૂભક્તિ કરવા ઉપરાંત પ્રકરણ ગ્રંથ તથા રોકડા આદિને સારા અભ્યાસ કર્યો હતે. શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ શ્રીની સાથે ખાનદેશ, વરાડ, દક્ષિણ, માળવા, મારવાડ, કચ્છ વિગેરે દૂર પ્રદેશમાં વિહાર કર્યો હતે. ઓગણીસ વર્ષને દિક્ષા પર્યાય પાળી પરમ પવિત્ર સિદ્ધિગિરિ તીર્થમાં સ્વર્ગવાસ કર્યો છે. આવા વવૃદ્ધ મુનિશ્રીના આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્મારામજી મહારાજના પરિવાર મડળના મુનિરાજનાં ચાતુર્માસ. ૩રપ ન્યાયાબેનિધિ શ્રીમદ વિજ્યાનંદ સૂરિ.(શ્રી આત્મારામજી મહારા
જના પરિવાર મંડળના મુનિરાજના ચાતુર્માસ.)
-શ્રીમાન આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકમળમર, પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી દાનવિજયજી મહારાજ તથા વ્યાખ્યાન વાચસ્પાંત શ્રી લબ્ધિવિજયજી મહારાજ વગેરે. ડઈ.
પ્રવકજી મહારાજ શ્રી કાતિવિજયજી મહારાજ, શ્રીમાન મુનિરાજ શ્રી હંસવિજ્યજી મહારાજ, પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી સંપત્તવિજ્યજી મહારાજ વગેરે. પાલીતાણા.
–પ્રવકજી મહારાજશ્રીના શિષ્ય શ્રીમાન ચતુરવજયજી મહારાજ વગેરે. દરાપુરા. ( ગુજરાત. )
–શ્રીમાન મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ, મુનિરાજ શ્રી ગુણવિજય મુનિ શ્રી વિચારવિજયજી મુનિ શ્રી સમુદ્રવિજયજી મુનિ શ્રી ભાવવિજયજી. સાદરી ( માવડ)
– પં. બંધનવિજયજી, મુનિશ્રી લલિતવિજ્યજી, મુનિશ્રી ઉમંગવિજયજી, મુનિશ્રી વિવાવિજયજી બાલી મારવાડ ( સ્ટેસન ફાલના ) છે.
–શ્રી સુમતિવાણી-વિબુધવા-વિચાજય ત્રણનું એમનું લુધીઆ (પં. જાબ) માં છે.
–શ્રી મતિવિજયજી ઉત્તમવિજયજી ઉદયવિજયજી વિવિજયજી ચાર જણાનું ચોમાસું વડાવલી તુજની પાસે છે.
--શ્રીમાનવિજયજી વિકવિજયજી તપવી અને મુનિશ્રી સંતે વિજય ત્રણ ચોમાસું કેબા પિષ્ટ ચાંદખેડા જીલે અમદાવાદમાં છે.
–શ્રી કીર્તિવિજયજી અને વિજ્ઞાનવિજયજી બે જણાનું ચોમાસું વડનગર-ગુજરાતમાં છે. --શ્રી કરારવિજયજી હાના કાર્તિવિજયજી બે જણાનું જામનગરમાં છે.
–શ્રી વિનયવિજયજી ચંદ્રવિચારવિ. ચંપકવિ ચાર જણાનું ચોમાસું ખેડામાં છે. ---તિલકવિજય આદિ પનાર સ્ટેસન અમલસાડ જીલ્લે સુરતમાં છે. –-મિત્રવજય બાદ કરીનેરમાં છે, –મુનિ લિમ્બિવિજયજી રત્નવિજયજી સુરત સગરામપુરામાં છે.
સિવાય જે જે મુનિરાજે જ્યાં જ્યાં ચાતુર્માસ હોય તે સ્થળનું નામ મુનિરાજના નામ સાથે અમને લખી જણાવવા વિનંતિ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨૬
શ્રી આનંદ પ્રકાશ.
શ્રીમાન મુનિરાજ શ્રી હીરવિજયજી મહારાજને સ્વર્ગવાસ.
સુધી આનામાં મુનિ મહાજ શ્રી હીરવિજયજીને અષાઢ સુદિ ૧૨ બુધવાર તા. ૯-૩-૧૯ સવારના સવા નવ વાગ્યાના સુમારે સમાધિપૂર્વક સ્વર્ગવાસ થયો છે. એમની ઉમર લગભગ પોણોસોથી વધારે હતી. શ્રી સ્વર્ગવાસી ગુરૂમહારાજ શ્રીમદ્વિજયાનંદસૂરિ આત્મારામ મહારાજની સાથેજ ઢીયા મતને ૧૯૩૨ માં ત્યાગ કર્યો હતો ઢીયા મતમાં એવગની દીક્ષા ૧૯૨૪ માં થઈ હતી એટલે આઠ વર્ષ સુંઢીય અવસ્થામાં રહ્યા હતા. બાકીની આજસુધીની મુદત સંગીપણામાં ગુજરી એટલે ૪૪ વર્ષ લગભગ સંવેગી દીક્ષા પાળી પિતે જાતના ઓસવાળ વિસા હતા. રાવળ પીંડી (પંજાબ) ના મૂળવતની હતા. સ્વભાવે શાંત અને આત્માર્થી હતા શ્રી મહારાજ સાહેબની સાથે જ રહેતા હતા. તેઓ સાહેબના સ્વર્ગવાસ પછી પંજાબમાં મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી સાથે જ રહ્યા હતા. સુમતિસ્વામીજી એઓની સાથે જ રેહતા અને ભક્તિ સારી રીતે કરતા ગઈ સાલમાં એની તબીયત જરા વધારે શીથીલ થઈ જવાથી મુનિ રાજશ્રી વિબુધવિજય, વિચક્ષણવિજય બે સાધુઓને એમની સેવા માટે પંજાબમાં મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજે મોકલ્યા હતા, બંને સાધુઓ આજ્ઞાને માન આપી સખત ગરમીમાં પંજાબમાં પહોચ્યા હતા. અંબાલા પહોચ્યા તે વખતે તેમાંથી મુનિ વિચક્ષણવિજયજીના શરીરમાં કઈક તકલીફ થઈ જવાથી એમાસુ તેઓ સાહેબની આજ્ઞાનુસાર અંબાલામાં કર્યું હતું. ત્યાં પણ વૃદ્ધ મહાત્મા શ્રી ચંદનવિજયજી કે જેનું અવસાન હાલમાં જ થોડા સમય ઉપર લુધીઆનામાં જ થયું હતું, તેમની સેવા યથા શક્તિ બંને જણા કરતા રહ્યા, ચોમાસા બાદ લુધી આને પહોંચ્યા આજસુધી અવિચ્છિન્નપણે બનતી ભક્તિ સુમતિસ્વામીજીએ તેમજ આ બંને સાધુઓએ બહુ સારી રીતે કરી હતી. આવા પુજય મહામાના સ્વર્ગવાસથી જૈન સમાજને એક મનિરત્નની ખાટ પડી છે. તેઓશ્રીના પવિત્ર આત્માને પરમશાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
સંસ્થાન ભાવનગરના નેકનામદાર મહારાજા સાહેબ ભાવસિંહજી
કે, સી. એસ. આઈ. બહાદુરને સ્વર્ગવાસતા. ૧૬-૭-૧૯૧૯ ના રોજ માત્ર શિદિવસની બીમારી ભોગવી અમારા કૃપા" નામદાર મહારાજ સાહેબ સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. કાઠીયાવાડને દેશી રાજ્યોમાં પહેલા નંબરે સુખી. વેપારવૃદ્ધિ અને આબાદીવાળી આ સ્ટેટની પ્રજા એટલા માટે હતી, કે જેમ ભૂતપૂર્વ મહારાજાઓ રાજ્યની આબાદી, પ્રજાનાં સુખસાધનો અને વેપાર વૃદ્ધિ માટે કોઈ પણ પ્રકારના કરે નહી લેવાનું રણ વગેરે માટેની જે શુભ ઇચ્છા ધરાવતા હતા તેઓથીના પગલે ચાલી સ્વર્ગવાસી નામદાર મહારાજાએ તે રણવીકાર્યા બાદ પ્રજાકીય મંડળ, પ્રજાકીય મ્યુનિસિપાલીટી દારૂ નિષેધક ધારો બનાવી તેમાં વિશેષ વધારે કરી કાઠીયાવાડના રાજ્યમાં પ્રથમ દરજજે ૫ કરી વિશાળતા, ઉદારતા અને પ્રજા પ્રેમ બતાવ્યો છે. જેથી સાધારણ રીતે એક કૃપાળુ પ્રજાવલ રાજ્યપિતાની નહીં સહન થઈ શકે તેવી ખોટ પડી છે. જેને માટે તમામ પ્રજા અત્યંત દિલગીર થઈ છે. અમારા કૃપાળુ નામદાર મહારાજાના સ્વર્ગવાસથી અમો પણ અમારી અત્યંત દિલગીરી નહેર કરીએ છીએ અને તેમના પવિત્ર આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પ્રાર્થના કરીયે છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નીચેના ગ્રંથો છપાવવા માટે (ભાષાંતર ) તૈયાર થાય છે. (પ્રસિદ્ધ કરવા માટેન્શાનોદ્ધારના કાયના ઉત્તેજન માટે સહાયની અપેક્ષા છે ). ૧. શ્રી દાનપ્રદીપ (મહાપાધ્યાય શ્રી ચારિત્રગણી કત) દાનગુણનું સ્વરૂપ ( અનેક કથાઓ.
સહિત) જણાવનાર, ૨. શ્રી મહાવીરચરિત્ર (શ્રી નેમીચંદ્ર સૂરિકૃત) આ ગ્રંથ ઘણા પ્રાચીન છે. બારમા સૈકામાં
- તે લખાયેલછે . પાટણના ભંડારની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી અમાએ
મૂલ છપાવેલ છે. અપૂર્વ ચરિત્ર છે. ૩. શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર (શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ કૃત) અપૂર્વ ચરિત્ર. | ૪. શ્રી ઉપદેશ સનિકા (શ્રી સેમધર્મ ગણિ વિરચિત્ર ). ૫. શ્રી ધર્મ પરિક્ષા (અપૂર્વ” કથાનક ગ્રંથ ). ૬. શ્રી સાધ સપ્તતિ-શ્રી રતનશેખરસૂરિ વિરચિત અનેક ધર્મની હકીકત જણાવનારો ગ્રંથ, - ઉપરના ગ્રંથ રસિક, બેધદાયક અને ખાસ પઠનપાઠત કરવામાં ઉપયોગી છે; તેટલુંજ નહિ પરંતુ વાચકોને આનંદ સાથે ધર્મનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવા છે. દરેક ગ્રંથોનું ગુજરાતી ભાષાંતર તૈયાર થાય છે. દ્રવ્ય સહાયની અપેક્ષા (જરૂર) છે. જ્ઞાનોદ્ધાર કરવાના ઉત્સાહી બંધુઓએ આવા જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યને સહાય આપી મળેલ લક્ષ્મીને સાર્થક કરવાનું છે, વર્તમાન સમયમાં ધર્મ ના આવા સારા સારા ગ્રંથા પ્રસિદ્ધ કરી-કરાવી ધમના ફેલાવે તે વડે કરવાની આ અમૂલ્ય તક છે. વળી બહાળા પ્રમાણમાં તેના ખપી મુનિમહારાજાઓ, સાગ્રીમહારાજ અને જ્ઞાનભંડાર વિગેરેને ( વગર કિંમતે) ભેટ અપાય છે. સહાય આપનારને તે લાભ સાથે તેને જે નાફા આવે તે તેવાજ જ્ઞાનખાતામાં ઉપયોગ થાય છે જેથી લાભ લેવા જેવું છે.
શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ સ્તવનાવલી, - પરમ પવિત્ર શ્રી શત્રુંજયુ તીર્થની યાત્રા અને ભક્તિ કરવાના એક સાધન નિમિતે અમાએ ખા મુકે પ્રસિદ્ધ કરી છે. જેમાં પ્રચલીત અને નવીન અનેક ચૈત્યવંદન, સ્તુતિ, નામ વર્ણન, તેવા વગેરેને સંગ્રહ કરવામાં આવેલા છે. સાથે નવાણુ પ્રકારી પૂજા એ શ્રીમદ્ વીરવિજયજી મદ્વારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ કૃત દાખલ કરવામાં આવેલ છે. પોકેટમાં હી શકે માટે કદ લઘુ કરવામાં આવેલ છે, સાથે યાત્રાના પર્વ દિવસનું વર્ણન પણ આપવામાં માવેલ છે. ઉંચા કાગળા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં શુદ્ધ રીતે છપાવવામાં આવેલ છે. ટાઇટ[ (પં) પણ રંગ બે રંગી સુંદર બનાવવામાં આવેલ છે. પરમ પવિત્ર આ તીર્થની યાત્રા અને I(ત કરનારા બંધુઓ માટે એક ઉત્તમ સાધતુ અને ચેાજના કરવામાં આવેલ છે. મુહલથી પણ મત ઓછી રાખવામાં આવેલ છે. કિં૦ ચાર આના પ૦ જુદું'. અમારે ત્યાંથી મળી શકશે.
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
oo
જાજવાના થશે. ૮૮ દરેક માણસને પોતાના ભાઈ કહેનાની કાંઇને કાંઇ સેવા કરવાના પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય છે. આવા પ્રસંગ પ્રાપ્ત કરવાને પણ તેણે પ્રયાસ કરવા જોઈએ, અને પ્રાપ્ત થતાં, પોતાની બુદ્ધિ, પોતાના શરીર અને દ્રવ્યના તે પારકા માટે વ્યય કરે તથા તેથી અન્યને કાંઈ લાભ મળે તો તેટલું પણ ઠીક છે. તમારા સંસર્ગમાં આવતા મનુષ્યને, જગને વધારે સુખી બનાવવાની ઉદાર વૃત્તિ, ઉદાર આવેશ લાવવાની જરૂર છે. આ જગમાં હુંજારા દીન મનુષ્ય, જપૃમી થયેલાં, નિરાધાર, તમારી સહાયતાની રાહ જોતાં, ઠંડા જળના એક છાંટાની આશા રાખતાં અને એક ચાડી પણ સુખ સગવડની માગણી કરતાં પડયાં છે. મદદ મળે અગર ન મળે છતાં કેટલાક તો પોતાનાં દુ:ખમાં પોતાના ભાઇહેનનો સમાગમ માત્ર, સ્પર્શ માત્ર ઈચ્છતાં પડ્યાં છે. જીવનમાં કરૂણા જનક બસ્મતા ઘણી માલમ પડે છે. પોતાની આસપાસ દુ:ખી જન છતાં જે અધમ મનુષ્ય પોતાના એશઆરામ અને આનંદનીજ માત્ર દરકાર રાખે છે તેના જેવા થવું ચોગ્ય નથી. ગેટે કહે છે કે ૯૯ સુદરતા પરાપૂકાર અને આખા વિશ્વના સમાગમમાં રહેવું” ” તમારી પોતાની જાત જેટલા એક કંગાળ, ચીંથરેહાલ, ક્ષુદ્ર ભાગમાં વસવુ ઉચિત નથી. તમારા ધંધામાં અગર ધુધા બહા૨, તમારા જ્ઞાનને, તમારી બુદ્ધિનો લાભ બીજાઓને આપે. જે કાંઈ સનેહર, જે કાંઇ પવિત્ર, જે કાંઈ સારું કહેવાતું હોય તેને માટે મજબૂત લાગણી રાખો. અજ્ઞાનને જ્ઞાન આપવું, સત્ર માટે ઉન્નતિના માર્ગ ખુલ્લા કરવા, દુ:ખીના નિસાસા દૂર કરવા, તેમનાં આંસુ લહાવા, વસંત્ર પ્રસન્નતાના પ્રચાર કરવો.
કાંઈ પણ કરવાની વૃત્તિ અને વલણ માં અભિવૃદ્ધિ કરવી એ મહત્વની આખત છે. જ્યારે જ્યારે અની આવે ત્યારે કોઈ પણ માથુસને ઉન્નતિના માર્ગ પર લાવવું, સંસર્ગ માં આવતા દરેક મનુષ્યની સુધારણા કરવી, જ્યાં જયાં આપણે જઈએ ત્યાં ત્યાં પ્રકાશ, આનંદ, આશા, શુભેછાના પ્રચાર કરા, ટ્સ વેરવા. આથી અન્યને પ્રકાશ અને આનંદ મળે છે એટલું જ નહિ પણ આપણાં સુખનાં દ્વાર ખુલ્લાં થાય છે. અન્ય પ્રત્યેની આવી શાંત સેવા જગનું ધ્યાન ખેંચ્યા વગર કરી શકાય એટલે વિસ્તારવાળી અને વધારે જાહેર સ્વરૂપની સેવા સાથે જે કેટલીક મુઝવણ જોડાયેલી હોય છે તે નડે નહિ, સેવાની આ વૃત્તિના અમલ જેમ વધારે થતા જાય તેમ જીવન પણ વધારે રસભર્યુ” થઈ પડે છે.
૮૮ સામાજીક સેવાના સમાગ ” માંથી.
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only