________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૨
આમાનંદ પ્રકાશ.
બીજ વાવ, અને દેવરૂપી ફળ મેળવશો, ટેવનું બીજ વાવો, અને ચારિત્રરૂપી ફળ મેળવશો, ચારિત્રરૂપી બીજ વાવ, અને ઉત્તમ જીવનરૂપી તેનું ફળ મેળવશે. આ પ્રકારે ટેવ એજ ચારિત્રની નીયામક છે. બાળકોનું ચારિત્ર કેળવવા માટે, આવા પ્રકારે તેમના અંત:કરણમાં દાખલ કરેલી ઉત્તમ ટેવો ભવિષ્યમાં કેવું સુંદર કામ કરે છે તે સમજાવવાની જરૂર નથી. આપણા દર્શન વેત્તાઓ અને ધર્મશીલ મહાનુભાવો એ બાલ્યકાળથી જ ઉત્તમ ટેવો દાખલ કરવાની જે પદ્ધત્તિઓ અને આચાર વિહિત કરેલા છે, તેની ખરી કીમત અને ઉપયોગીતા આ પ્રકારનું ચારિત્ર કેળવવા માટેજ સમજવાની છે. અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય, અને સંતોષ એ આ વિશ્વ તેમજ પરલોકમાં સુખ મેળવવાના પરમ સાધનો છે. એવો આપણા મહાજનને સંપૂર્ણ નિશ્ચય હોવાથી, તે સગુણો આપણા હદયનો એક અવિ છે અંશ બની જાય તે અર્થે તેના અનુશીલન ઉપર તેમણે એટલો બધો ભાર મૂક્યો છે કે તેના પુનઃ પુન: વાંચન, શ્રવણ, વર્તન આદિથી તે સર્વ આપણામાં સુવિહિત ટેવ રૂપે પરિણમી શકે. એ ટેવ જ્યારે આપણામાં દઢ થાય છે, ત્યારે આપણા બધા કાર્યમાં તે પ્રેરક શક્તિ (motive power) રૂપે વર્તે છે. અર્થાત્ આપણું બધી પ્રવૃત્તિમાં તે સહચારી ભાવે હોય છે. જો કે આપણને તે વખતે તે હેતુ પ્રેરકબળ કે ટેવ એકેનું વ્યક્ત ભાન કે ઉપયોગ (Consciousness) હોતો નથી, છતાં વાસ્તવમાં આપણે તે કાળે એક બળવાન ઉત્તમ ટેવની ઉત્તેજનાવડેજ પ્રવર્તતા હોઈએ છીએ. Herbert Spencer નામના એક ઉત્કૃષ્ટ પંક્તિના વિદ્વાને ખરૂં કહ્યું છે કે –“The Jhabit. ually honest man does what is right not consciously because he
ought' but with simple satisfaction and is ill at ease till it is done. " અર્થાત જેને પ્રમાણીકપણુ દેવરૂપ બની ગયું છે. એ વ્યાજબીજ કરે છે, અને તેમાં વ્યાજબી કરતી વખતે તે એમ સમજીને નથી કરતો કે વ્યાજબી કરવું એ મારી ફરજ છે માટે કરું છું, પણ જ્યાં સુધી તેમ ન થાય ત્યાંસુધી તેને ચેન પડતું નથી.”
ઘણા વિચારો અને લેખકે એમ માનતા હોય છે કે ઉપયોગ વિના ભાન રહિતપણે આચરેલું સદાચરણે કાંઈ કામનું નથી. કેમકે ત્યાં સુવિકસિત નૈતિક જ્ઞપ્તિ (Developed unoral consciousness) ને અવકાશ હોતો નથી. આ મત અનેક ઉત્તમ કેટીના વિદ્વાન મનુષ્યો ધરાવતા જણાય છે. દાખલા તરીકે અમેરીકાના સમર્થ વિદ્યમાન પંડિત Josiah Royee એક સ્થળે એમ જણાવે છે કે “The establishment of organised habit is nover in itself enough to ensura the growth of an enlightener moral
For Private And Personal Use Only
