________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ
પાલને કહ્યું કે, હે વયસ્ય ! કઈ જૈન કથા સંભળાવ. રાજાની ઈચ્છાથી કવિએ બાર હજાર લોકવાળી સર્વગુણસંપન્ન તિલકમંજરી કથા બનાવી. રાજા સાંભળી ખુશ થશે અને બે કે, કથાના પ્રારંભમાં જે જ પાતુ નિનઃ આવું મંગળ છે તે ઠેકાણે વિ: વાતુ આવું મંગળ કર તથા બીજા આ ૪ ઠેકાણે નામ પરિવર્તન કરઅયોધ્યાની જગ્યાએ ધારા, શકાવતારના સ્થાને મહાકાળ, વૃષભના સ્થાને શંકર અને મેઘવાહનના ઠેકાણે મ્હારૂં નામ સ્થાપન કર.” પછીની હકીકત ઉપરના પ્રમાણે જ છે. કેવલ, ઉપર જે કવિની પુત્રીનું નામ આપવામાં આવ્યું છે તે નામ આમાં નથી. સામાન્ય પુત્રીજ લખી છે. પુત્રીના મુખથી તે કથા લખતાં ત્રણ હજાર કલાક સંખ્યા ન્યૂન થઈ એટલે અહિ વિશેષ ઉલ્લેખ છે.
પ્રભાવક ચરિતમાં એ પણ લખ્યું છે કે, કવિએ જ્યારે કથા રચીને તૈયાર કરી ત્યારે પોતાના ગુરૂ શ્રી મહેંદ્રસૂરિને વિજ્ઞપ્તિ તરીકે આ કથાને કેણુ શોધશે ? ગુરૂ મહારાજે વિચારીને જવાબ આપ્યો કે વાદિવેતાલ શાંતિસૂરી આ કથાને શુદ્ધ કરવા સમર્થ છે. શાંતિસૂરિ તે વખતે પાટણ વિરાજમાન હતા તેથી કવિ ધારાથી પાટણ આ અને અનેક વિજ્ઞપ્તિ કરી સૂરીશ્વરને ધારા નગરીમાં લઈ ગયા. ત્યાં સૂરીશ્વરે તિલકમંજરીનું સંશોધન કર્યું. પ્રભાવક ચરિતકાર કહે છે કે, શાંતિસૂરિએ આ કથાનું સંશોધન ઉસૂત્ર પ્રરૂપણાની અપેક્ષાથી કર્યું છે, અર્થાત્ કથામાં કેઈ જેન– શાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ વર્ણન ન આવી જાય તે દષ્ટિથી સંશોધન કરવામાં આવ્યું છે. નહિ કે શબ્દ અને સાહિત્યની દષ્ટિએ, કારણ કે, તે વિષયમાં તો સિદ્ધસારસ્વતની કૃતિમાં દેષ હોય જ ક્યાંથી!
" अशोधयदिमां चासावुत्सूत्राणां प्ररूपणात् ।
તિલકમંજરી ઉપર ટીકાઓ વિગેરે.
પાઠક, આવી રીતે તિલકમંજરીની રચના આદિના વિષયમાં કાંઈક જણાવી, હવે તેના ઉપર ટીકા-ટિપ્પણ થયેલા છે કે કેમ? તે સંબંધમાં દષ્ટિપાત કરી, ધારવા કરતાં વધી ગએલા આ લેખને સમાપ્ત કરી રજા લઈશ !
૧ પ્રભાવક ચરિતકારની આ હકિકત સત્ય જણાય છે, કારણ કે કવિ પણ કથાની પીઠિકામાં એમજ જણાવે છે.
૨ પ્રબંધ ચિંતામણીના મત પ્રમાણે, કથાને અભાગ તો કવિએ પૂર્વે કરેલા ખરડાના આધારે સ્મરણ કરીને લખ્યો અને ઉત્તરાર્ધ નવીન ર જણાય છે. નિર્મની प्रथमाऽदर्शलेखदर्शनात्संस्मृत्य ग्रन्थस्या लेखयांचक्रे तदुत्तरार्धे नूतनीकृत्य ग्रन्थः समर्थितः।
For Private And Personal Use Only
