________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તિલક-મંજરી.
૧૫૮ અંદર વ્યગ્ર મનવાળે હોવાથી, નિયમિત સમયે આપની સભામાં હાજર થઈ શકતે નથી. રાજાએ વાત સાંભળી, પિતાને તે કથા સંભળાવવા કવિને સાગ્રહ અભિપ્રાય જણાવ્યું. કવીશ્વરની સમ્મતિથી રાળ નિરંતર પાછલી રાત્રીએ તે કથા સાંભળતો. ( તે સમય બહુ રમણીય હોવાથી જ રાજા તેમ કરતો હતો; નહિ કે કાર્યના અભાવને લીધે એમ “ સમ્યકત્વ સપ્તતિકા ” કાર કહે છે. ) સાંભળતી વખતે, કથાના પુસ્તકની નીચે, રાજા સુવર્ણપાત્ર એવા આશયથી મૂકતો કે, રખે કથામૃત વ્યર્થ નહી વહી જાય ! સંપૂર્ણ કથા સાંભળી રાજા અતિ આનંદિત થયે. કથાની સર્વોત્કૃષ્ટતાએ રાજાના મનને બહુ આકળ્યું. આ કથાની સાથે મહારૂં નામ અંકિત થાય તે યાવચંદ્ર દિવાકરો સુધી હારો યશ આર્યાવર્તની પવિત્ર ભૂમિ ઉપર અખંડિત રહે, એવી અસદ અભિલાષાને વશ થઈ રાજા કવિને કહેવા લાગ્યો કે, કથાના નાયકના સ્થાને તો મહારૂં નામ અધ્યા નગરીના ઠેકાણે અવંતીનું નામ, અને શકાવતાર તીર્થની જગ્યાએ મહાકાળનું નામ દાખલ કરે તે, બહુ માન, બહુ ધન અને ઈચ્છિત વર પ્રદાન કરૂં ! રાજાની એ અનુચિત પ્રાર્થના સાંભળી ધનપાળ બોલ્યા કે શ્રોત્રિયના હાથમાં રહેલા અને પવિત્ર જલથી ભરેલો પૂર્ણ કુંભ જેમ મના એક બિંદુથી અપવિત્ર થઈ જાય છે તેમ ઉપર્યુક્ત નામના પરિવર્તનથી સંપૂર્ણ કથાનું પાવિત્ર્ય નષ્ટ થઈ જાય છે અને તેના પાતકથી કુલ, રાજ્ય અને રાષ્ટ્રનો નાશ થાય છે ! રાજ ઉત્તર સાંભળી બહુ કુદ્ધ થયો અને પાસે પડેલી અંગારાની સગડીમાં, મૂર્ખતાને વશ થઈ, તે પુસ્તક નાંખી દીધું ! રાજાના એ દુષ્ટ કૃત્યથી કવીશ્વર બહુ ખિન્ન થયો, પોતાના સ્થાને આવી દીર્ઘ નિશ્વાસો નાંખતે એક જુના ખાટલામાં બેઠે. કવિને, સાક્ષાત્ સરસ્વતીના સમાન એક તિલકમંજરી નામની નવ વર્ષની સુંદર બાલા હતી, તેણે પિતાના પિતાને આવી રીતે કાર્યશૂન્ય અને ખિ
મનસ્ક જોઈ તેનું કારણ પૂછ્યું. પુત્રીના અત્યાગ્રહને વશ થઈ કવિએ કથાના વિષયમાં બનેલ સમગ્ર વૃત્તાંત સંભળાવ્યો. સાંભળીને બાલા બોલી કે પિતાજી! આપ ખેદ નહીં કરે, સ્નાન, પૂજન અને ભેજન કરી લે, મહને તે કથા સંપૂર્ણ યાદ છે તેથી હું આપને ઉતરાવી દઈશ. કવિ આ વાત સાંભળી હર્ષિત થયે અને પોતાનું નિત્યનિયમ કરી, પુત્રીના મહેઠેથી તે કથા ફરી લખી. અને પિતાની પુત્રીનું નામ ચિરસ્મરણ કરવા માટે તેનું નામ “તિલકમંજરી” રાખ્યું. આ વૃત્તાંત સમ્યકત્વ સપ્તતિકામાં આપેલું છે. પ્રભાવક ચારિત્રમાં કાંઈક જુદી રીતે લખેલું છે. તેનો સાર આ પ્રમાણે છે:“વૈદિક કથાઓના શ્રવણમાં ઉદાસીન થયેલા ભેજરાજાએ એક દિવસે ધન
રૂ “ો સમય મળી ન ગમવા જ્ઞાન ”
For Private And Personal Use Only
