________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રદ્ધા,
નથી એક ઔષધ ન મળે ત્યાં વિદ્યકશાસ્ત્ર તેના પ્રતિનિધિવનું ઔષધ લેવાની ભલામણ કરે છે તેમ અહીં શ્રદ્ધાથી કે શબ્દ પ્રમાણુથી કામ લઈએ તે તેથી શરમાવા જેવું નથી. છતાં એટલું તે કહ્યા વિના ચાલે તેમ નથી કે પ્રત્યક્ષપ્રમાણથી મનુષ્યનું મન જેટલું સમાધાન પામે છે તેટલું શ્રદ્ધાથી સમાધાન પામતું નથી; અને એને જ લઈને શ્રદ્ધાની વિરુદ્ધમાં ઘણુંને બેલતા સાંભળીએ છીએ. પરંતુ ખરું જોતાં તેમાં શ્રદ્ધાને કાંઈ દેષ કહાડી શકાય તેમ નથી. શ્રદ્ધાની નિમણુક તથા રહેણી-કરણું ટેપરરી છે. આધ્યાત્મિક વિષયના સંશયની નિવૃત્તિ કરવી એ કામ જે કે પ્રત્યક્ષપ્રમાણની નિમણુંક પણ તેટલા માટે જ છે, તે પણ ચર્મચક્ષુથી
જ્યાં નિર્ણય થઈ શકે તેમ ન હોય ત્યાં મનની તે પુરતી સમજણુ ઉતારવામાં શ્રદ્ધાની સાર્થકતા છે. ભૂમિતિશાસ્ત્રના સર્વ સિદ્ધાંતે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ ઉપર યોજાયા છે તે પણ પ્રારંભના વિદ્યાર્થીઓ તે સર્વ સમજી શકે નહીં એટલા માટે તેમને કેટલીક વાત માની લેવાની શ્રદ્ધાથી સ્વીકારી લેવાની જરૂર પડે છે. આ પ્રમાણે જેમ ભૂમિતિશાસ્ત્રમાં શ્રદ્ધાની જરૂર છે, તેમ અધ્યાત્મશાસ્ત્રમાં પણ શ્રદ્ધાની અગત્ય છે. અધ્યાત્મશાસ્ત્ર એટલે આત્માની ઉન્નતિને માગ–તે માટેની જનાઓ. અહીં પ્રત્યક્ષપ્રમાણુની ગતિ ચાલતી નથી. તેથી શ્રદ્ધાનો ટેકો લઈ ધીમે ધીમે આગળ વધવું એજ સલાહભર્યું છે એમ કોઈ નહીં સ્વીકારે?
અધ્યાત્મશાસ્ત્રમાં પ્રત્યક્ષ પ્રમાણને અવકાશ નથી, એમ ઉપર કહેવાયું છે. તે સંબધે થાક ખુલાસે કરવાની જરૂર છે. આપણું આમની આગામી ભવસંબંધી સ્થિતીઓ વિષે શાસ્ત્રમાં કેટલાક વને મળી આવે છે, તેમાં આપણને ધણીવાર શંકા કરવાના પ્રસંગે પ્રાપ્ત થાય છે. તે વખતે શ્રદ્ધા કહે છે કે “ અમુક વાત ખરી છે એમ તે સ્વીકાર !” પરંતુ એટલાથી જ આપણું મને સંતોષ પામતું નથી. આ પણું મન તે વખતે પોકારી ઉઠે છે કે –“તે વાત ખરી છે એમ મારે પ્રત્યક્ષ આપણે જેવું જ જોઈએ.” પણ કમનસીબે આવા બાબતેનું પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થવું આ અવસ્થામાં અસંભવિત હોય છે, એટલું જ નહીં પણ એવી બાબતોને સંપૂર્ણ ખુલાસે મેળવે એ સહજ નથી. મનુષ્ય કેટીથી પર એવા દૈવીશક્તિસંપન્ન પુરૂજ એ વાત હસ્તામલવત જોઈ તથા જાણી શકે. મનુષ્યની ઈન્દ્રિય શક્તિ તે અમુક મર્યાદા સુધી જ જઈ શકે છે અને તે પછી તે કાંઈ કામ કરી શકતી નથી. જેવી રીતે પશુપક્ષીઓ કરતાં કેટલીક બાબતમાં આપણું જ્ઞાન અથવા વિચારશક્તિ ચડી જાય છે, તેમ આપણા કરતાં જેઓ ઉચ્ચ ભૂમિકાએ પહોંચ્યા હોય તેવા પવિત્ર પુરૂષની વિ. ચારશક્તિ કે જ્ઞાન અધિક હોય એ વાત નિર્વિવાદ છે. આવા પવિત્ર-નિર્દેશ પુરૂષ જે વાત પિતાના નિર્મલ જ્ઞાનના પ્રકાશમાં સ્પષ્ટ રીતે જોઈ શકે તે આપણે આપણા આવરણને લઈને જોઈ ન શકીએ તેથી તેઓએ જે કાંઈ અનુભવ્યું હોય તે ઉપર શ્રદ્ધા રાખી તેમના જેવી સ્થિતિએ પહોંચીએ ત્યાં સુધી દ્રઢતા પૂર્વક વળગી રહેવું
For Private And Personal Use Only
