________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
પામરતાને સૂચવનારી છે. અહીંઆ તે શાસ્ત્રીય-વિશ્વાસનીય વાતે ઉપરની શ્રદ્ધાને જ વિષય ચર્ચવાને છે. જેઓ એવી શાસ્ત્રીય-સિદ્ધાંતની અપ્રત્યક્ષ વાતે ઉપર નિસર્ગસિદ્ધ વિશ્વાસ મુકી શકે છે તે ખરેખર પુણ્યવાન અથવા ભાગ્યવાનું છે, એમ કહેવામાં બાધ નથી. સ્વભાવથી જ જેનું મન શ્રદ્ધાયુકત ન હોય તે માણસ જે ધારે તે સહેલાઈથી કેટલીક બાબતે ઉપર વિશ્વાસ મૂકી શકે એમાં નવાઈ નથી. પુનર્જન્મ, સત્કર્મોનું સત્પરિણામ, શાન્નગ્રંથ વિગેરે વિષય એવાં છે કે તેના ઉપર શ્રદ્ધા કરવી વીવેકી મનુષ્ય માટે બહુ મુશ્કેલ નથી. “જેણે કદી કોઈને ફસાવ્યા નથી, પિતે ફસ્યા નથી, અને આપણને ખોટી વાતોથી ભરમાવી ફસાવે એ સંભવ નથી, તેમજ જેઓએ એકમાર્ગી–ધામિક પવિત્ર જીવન વિતાવ્યું છે, એવા પરમ પુરૂષાના શબ્દો ઉપર શ્રદ્ધા રાખવામાં હરકત જેવું શું છે ?” આ પ્રશ્ન કરવાથી વિવેકી મનુષ્યોની શ્રદ્ધા વૃદ્ધિગત થયા વિના રહેતી નથી. સંશયને અને શ્રદ્ધાને તે જેમ વધારતા જઈએ તેમ વધી શકે તેમ છે. જેવું વાવીએ તેવું જ લણી શકીએ એ સૃષ્ટિને અબાધિત નિયમ જ્યારે સર્વત્ર પ્રચલિત છે તે પછી આપણું અંતઃકરણરૂપી ક્ષેત્રમાં સંશય અને શંકા જેવા કાંટાવાળા જાળાં-ઝાંખરા વાવવાનું પ્રયોજન જ શું છે? જેવી શ્રદ્ધા તેવી પરિણતિ એ નિયમ સુષ્ટિમાં ત્રિકાલાબાધ્ય છે તે પછી શ્રદ્ધાના કલ્પતરૂને ઉછેર મુકી દઈ સંશયના વિષવૃક્ષને ઉછેરે તેને કઈ રીતે બુદ્ધિમાનું કહી શકાય?
સંશયવૃત્તિ દૂર કરવાનું અને તેની જગ્યાએ શ્રદ્ધા ધરવાનું ગમે તેટલી વખત કહેવામાં આવે તે પણ મને એક વખત સંશયશીલ થઈ ચૂકયું હોય છે તે તેથી એકદમ મુકત થઈ શકતું નથી, એ વાત ખરી છે. કારણ કે મનની ક્રિયા હંમેશાં ઉત્ક્રાંતિના નિયમ પ્રમાણે ચાલ્યા જ કરે છે. તેથી એક વાર સંશય તરફ તરફ વળેલું મન પુનઃ સમાધીમાં આણવું બહુ પરિશ્રમ સાધ્ય થઈ પડે છે. પણ ઉપર કહી ગયા તેવી રીતે વિવેકપુરઃસર ચિકિત્સા કરવાથી ધીમે ધીમે સંશ દૂર થાય છે અને શાસ્ત્રીય વાત ઉપર વિશ્વાસ દ્રઢ થતું જાય છે. મનમાં સંશય ઉદ્દભવતા બંધ પડે છે એટલે શ્રદ્ધાની ખીલવણી માટે એક સરલ ક્ષેત્ર તૈયાર થાય છે, એમ કહેવામાં હરકત નથી. ખેતરમાં અન્નની ખીલવણું કરવા માટે જેમ કાંટાવાળા જાળા-ઝાંખરાઓને નીંદી કાપવામાં આવે છે તેમ મનરૂપી ક્ષેત્રમાં કવચિત્ ઉગી નીકળતા સંશયરૂપી કંટકને પણ ઉખેડી નાંખવા જોઈએ. આ કંટકનો નાશ થયો અને તે પુનઃ ઉગી નીકળતા બંધ થયા એટલે શ્રદ્ધાવૃદ્ધિને લગતું ક્ષેત્ર તૈયાર થઈ ચુકયું એમ સમજવું જોઈએ.
આધ્યાત્મિક વિષયેના સંબંધમાં મનુષ્યના મનમાં જે સંશયો ઉત્પન્ન થાય છે તે પૈકી કેટલાએક તે સ્વાભાવિક હોય છે. તેને તે ઉપર કહ્યો તેવી રીતે નાશ થઈ શકે છે અને તેનું નિરાકરણ પણ થઈ શકે છે. પરંતુ સ્વાભાવિક ઉત્પત્તિ સિવાય
For Private And Personal Use Only
