________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આસવમિમાંસા.
૪૩
થતું જાય છે. આ શાસ્ત્ર સુખની જે ભાવના રચી છે, તે પણ તેવી જ વ્યવસ્થા હીન અને જડવાદને શોભાવે તેવી છે. Greatest happiness greatest number
ઘણામાં ઘણુ મનુષ્યનું ઘણામાં ઘણું સુખ ”એવી એક નીતિ તેમણે ઉપજાવી છે. પણ તેમાં સુખ કોને કહેવું તેને કશે ખુલાસે નથી. “ઘણામાં ઘણું તે કેટલુંક? ”એને કશો જ નિર્ણય નથી. મનુષ્ય પિતાની તાત્કાળીક હાજતે અને તેના મનસ્વી સુખ ઉપરાંત કશાની દરકાર રાખતું નથી. સુખનું ધોરણ એક મનુષ્ય પર સદાકાળ એક સરખું રહેતું નથી. એક ખઉકણનું અને મિતાહારીનું સુખનું લક્ષ્ય જુદા જુદા પ્રકારનું હોય છે. એક વિદ્વાન ઘણમાં ઘણું સુખ કેને કહેવું તેની જડવાદની ભાવનાના દષ્ટિબિંદુથી વ્યાખ્યા કરતા કહે છે કે– Hence, to have complete felicity is to have all the faculties exerted in the ratis of the several developements. and an ideal arrangement of circumstances calculated to secure this, constitutes the standard of " greatest happiness" સંપૂર્ણ સુખ દેવા માટે સમસ્ત બુદ્ધિ વૃત્તિઓને તેમના વિકાસના પ્રમાણમાં ઉપગમાં લેવી જોઈએ અને એ હેતુ સિદ્ધ કરવા માટે એક ઉત્તમ સાંગિક વ્યવસ્થા ઉપજાવવી તે સંપૂર્ણ સુખનું ધારણ છે. પરંતુ પ્રાણી માત્રના રાગ દ્વેષ એક સરખી ભૂમિકાએ લાવવાનું કાર્ય અશકય છે અને તેથી એક મનુષ્યને માટે જે સંપૂર્ણ સુખ છે તે બીજાને તેવું હોતું નથી. સ્વભાવની સાથે સુખની ભાવના પણ ફરતી ચાલે છે. અને તેથી તેમનું ઉપજાવેલું સુખનું સૂત્ર એ માત્ર મનુષ્યને પિતાના રાગદ્વેષ અનુસાર વાપરવાનું એક શસ્ત્રજ બન્યું છે. બધાના સુખનું ધોરણ એક સરખું ન હોવાથી માત્ર પોતાનું જ સુખ સાચવી બેસી રહેવું એવી વૃત્તિ દ્રઢ થતી ચાલે છે. જ્યાંથી જેટલું મળે તેટલું પોતાનું મનનું માનેલું સુખ નીચેથી લેવું અને તેમ કરવામાં બીજાને થતા લાભ હાનિના પરિણામની અવગણના કરવી એજ મુખ્ય ઉદ્દેશ રહ્યા છે. અલ્પમાં આવી ભાવનાના ફળરૂપે પશુઓને શુભે એવું વર્તન, પ્રતારણા, કલહ, પૈસા માટે મારામારી, અને પરસ્પરમાં વિગ્રહ વધી પડ્યા છે. “ હું પહેલે અને આખી દુનીઆ મારી પછી” એ સિદ્ધ કરવાને લીષણ વિગ્રહ વતી રહે છે. અને શાંતિ, પ્રીતિ, ક્ષમા, સરળતા, નિષ્કપટતા એ દિવ્ય સને લેપ થતું જાય છે.
દેહ અને મનના પરભાગમાં આત્મતત્વ વિરાજે છે એવી શ્રદ્ધા વિનાની પ્રવૃત્તિથી આ જમાને પિતાની શાંતિ ગુમાવી બેઠે છે. ગેસ અને વિજળીને ઝળહળતે પ્રકાશ બાહ્ય વિશ્વને અજવાળી રહ્યા છે છતાં તેથી આંતર વિશ્વને ભીષણ અંધકાર તે વધતેજ ચાલે છે. ગમે તેવા ચેકસાઈવાળા કાયદાઓ બાંધવા છતાં અને જનસ્વભાવની હલકી વાસનાઓને દાબવા માટે ગમે તેવા ભારે અંકશે
For Private And Personal Use Only
