Agam Sutra Satik 43 Uttaradhyayanani MoolSutra 4

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 658

अध्ययन-३६,[नि.५५९]
२६७ "सिद्धस्स सुहा रासी सव्वापिंडितो जइ हवेज्जा।
सोऽनंतवग्गभइतो सव्वागासे न भाइज्जा ।।" इति, मुख -शर्म समित्येकीभावेन दुःखले साकलङ्कितत्वलक्षणेन प्राप्ताः, सुखमेव पुनर्विशिनष्टि- उयमा यस्य 'नास्ति तु' न विद्यत एव, यदुक्तम्
"लोके तत्सदृशो ह्यर्थः, कृत्स्रेऽप्यन्यो न विद्यते।
उपमीयेत तयेन, तस्मानिरुपमं स्मृतम् ॥" न च विपयाभावतस्तत्र सुखशब्दाभिधेयाभाव एवेत्याशङ्कनीयं, चतुरर्थत्वात्तस्य,
लोके चतुविहार्थेषु, सुखशब्दः प्रयुज्यते । विपये वेदनाऽभावे, विपाके मोक्ष एव च ।।१।।
सुखो वह्निः सुखो वायुर्विषयेष्विह कथ्यते। .दुःखोभावे च पुरुषः, सुखितोऽस्मीति मन्यते ।।२।।
पुण्यकर्मविपाकाच्च, सुखमिष्टेन्द्रियार्थजम्।
कर्मक्लेशविमोक्षाच्च, मोक्षे सुखमनुत्तमम् ॥३॥" ततश्च मोक्षस्यैव तत्र सुखशब्दाभिधेयत्वादसम्भव एवाशङ्कायाः, इह च जीवधना इत्यनेन सौमताभिमतमभावरूपत्वं मुक्तेः उत्तरविशेषणद्वयेन च 'सुखदुःखबुद्धीच्छाद्वेषप्रयत्नधर्माधर्मसंस्कारा नवात्मगुणास्तेषामत्यन्तोच्छित्तिनिःश्रेयस'मिति वचनादचेतनत्वासुखिचत्वे च सिद्धस्य नैयायिकाधभिमते निराकुरुते, अभावरूपत्वे हि मुक्तेरर्थक्रियासामर्थ्यलक्षणत्वाद्वस्तुनोऽन्त्यक्षणस्य क्षणान्तराजननादवस्तुत्वं, तदवस्तुत्वे चावस्तुनो जन्यत्वायोगात्तत्पूर्वस्यापि क्षणस्य एवं पूर्वपूर्वक्षणानामपि सौगतस्याभावरूपतैव प्राप्तेति पूर्वसन्तानमिच्छतो मुक्तेरपि भावरूपता बलादायाति, तथा सर्वथाऽऽत्मगुणोच्छित्तिरूपतायां निःश्रेयसस्यात्मनोऽप्यभावप्रसक्तिः, सर्वथा गुणाभावे हिगुणिनोऽप्यभाव एव, अशेषरूपाद्यभाव इवघटादेरिति सूक्ष्मधिया भावनीयमिति। उक्तग्रन्थेनावगतमपि विप्रतिपत्तिनिराकरणार्थं पुनः क्षेत्रं स्वरूपं च तेषामाहमू.(१५३१) लोएगदेसे ते सव्वे, नाणदंसणसन्निया।
संसारपारनिच्छिना, सिद्धिं वरगइंगया।। वृ.लोकैकदेशे पाठान्तरतो लोकाग्रदेशे वोक्तरूपे 'ते' इति सिद्धाः, अनेन 'मुक्ताः सर्वत्र तिष्ठन्ति, व्योमवत्तापर्जिताः' इत्यपास्तं भवति, सर्वगतत्वे ह्यात्मनामेतद् भवेत्, तथात्वे च सर्वत्र सर्वदा वेदनादिप्रसङ्गः, तथा सर्वेनिरवशेषा ज्ञानदर्शनसञ्जिताः संसारस्य पार:-पर्यन्तस्तं निस्तीर्णाः-पुनरागमनाभावलक्षणेनाधिक्येनातिकान्ता: सिद्धि वरगतिं गताः इति प्राग्वतइह चाद्येन विशेषणेन मा भूत्केपाञ्चिज्ज्ञानसञ्ज्ञा परेषां दर्शनस व केवला, किन्तूभे अपि सर्वेषामिति, द्वितीयेन
"ज्ञानिनो धर्मतीर्थस्य, कर्तारः परमं पदम्।।
गत्वाऽऽगच्छन्ति भूयोऽपि, भवं तीर्थनिकारतः ।।" इति मते तेषामनिष्ठितार्थदोषप्रसङ्गेन पुनरावृत्तिरिति, तृतीयेन तु क्षीणकर्मत्वेन स्ववशत्वादिविशेषणवत्त्वेऽप्येषा स्ववशस्यानभिसन्धिः कृतकृत्यस्य च यथास्वभावेनास्योपयोग इष्टः,