Agam Sutra Satik 43 Uttaradhyayanani MoolSutra 4

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 664

अध्ययनं - ३६, [ नि. ५५९]
प्रसिद्धा: 'एवमादयः' इत्येवंप्रकारा येषामिदं साधारणशरीरलक्षणमस्ति, तद्यथा
"चक्कागं भज्जमाणरस, गंठी चुन्नघनो भवे । पुढवीसरिसेण भेएण, अनंतजीवं वियाणाहि ॥ १ ॥ गूढच्छिरागं पत्तं सच्छीरं जं च होइ निच्छीरं ।
जंपि य पणट्ठसंधि, अनंतजीवं वियाणाहि ॥२॥" इत्यादि
पनका - उल्लिजीवाः, इह च तदुपलक्षिताः सामान्येन वनस्पतयो गृह्यन्ते, तथा चान्ये पठन्ति'वणप्फईण आउंतु 'त्ति, प्रत्येकशरीरापेक्षया चोत्कृष्टं दशवर्षसहस्रमानमायुरुक्तं, साधारणानां जघन्यत उत्कृष्टतश्चान्तर्मुहूर्त्तायुष्कमानं, उक्तं च- "निओयस्स णं भंते! केवइयं कालं ठिइपन्नत्ता ?, गोयमा ! जहन्त्रेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणवि अंतोमुहुत्तं" कायस्थितः पनकानाम्, इहापि सामान्येन वनस्पतिजीवानाम, अत एवासौ सामान्येन वनस्पतिजीवान्निगोदान् वाऽपेक्ष्योत्कृष्टतोऽनन्तकालमुच्यते, विशेषापेक्षायां हि प्रत्येकवनस्पतीनां तथा निगोदानां बादराणां सूक्ष्माणां चासङ्ख्येयकालोऽवस्थितिः, यदुक्तम्- "पत्तेयसरीरबादरवनप्फईकाइयाणं भंते! केवइयं कालं कायठिई पन्नत्ता ?, जहन्त्रेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेण सत्तरि सागरोवमकोडाकोडीओ निओए णं भंते! निओदेत्ति कालओ केच्चिरं होइ ?, जहन्त्रेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं अनंतकालं अनंताओ ओसप्पिणीओ खेत्तओ अड्डाइज्जा मोग्गलपरियद्वा वा । बायरनि ओयपुच्छा, जहत्रेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं सत्तरिसागरोवमको डाकोडीओ ।
२७३
सुहुमनिगोयपुच्छा, जहन्त्रेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं "ति । तथाऽसङ्ख्यकालमुत्कृष्टं पनकजीवानामन्तरं, तत उद्धृत्य हि पृथिव्यादिषूत्पत्तव्यं, तेषु चासङ्ख्येयकालै कार्यस्थितिरिहापि तथाऽभिधानादिति चतुर्दशसूत्रार्थः ॥
प्रकृतमुपसंहरनुत्तरग्रन्थं च सम्बन्धयितुमिदमाह---
मू. ( १५७० )
इच्चेए थावरा तिविहा, समासेन वियाहिया । इत्तो उतसे तिविहे, वृच्छामि अनुपुव्वसो ॥
वृ. 'इति' इत्येवंप्रकारा: 'एते' पृथिव्यादयः स्थानशीला: स्थावरा: 'त्रिविधा: ' त्रिप्रकाराः, त्रयाणामप्यमीषां स्वयमवस्थितिस्वभावत्वात्, 'समासेन' सङ्क्षेपेण व्याख्याताः, विस्तरतो ह्यमीषां बहुतरा भेदा: । 'अतः ' स्थावरविभक्तेरनन्तरं 'तुः ' पुनरर्थः त्रसांस्त्रिविदान् वक्ष्यामि 'अनुपुव्वसो'त्ति आनुपर्येति सूत्रार्थः ॥
मू. ( १५७१ )
तेऊ वाऊ य बोद्धव्वा, ओराला य तसा तहा । तच्चेए तसा तिविहा, तेसिं भेए सुणेह मे ॥
वृ. 'तेउ' त्ति तेजोयोगात्तेजांसि - अ [त्रा ] ग्नयस्तद्वर्त्तिनो जीवा अपि तथोक्ताः, एवं 'वाऊ'त्ति वान्तीति वायवो वातास्ते च बोद्धव्याः, 'ओराल 'त्ति 'उदारा: ' एकेन्द्रियापेक्षया प्रायः स्थूला द्वीन्द्रियादय इतियावत् 'च: ' समुच्चये त्रसाः 'तथे 'ति तेनागमोक्तेन प्रकारेण, उपसंहारमाह'इती' त्यनन्तरोक्तास्त्रस्यन्ति - चलन्ति देशाद्देशान्तरं संक्रामन्तीति त्रसा: 'त्रिविधा: ' त्रिप्रकाराः, तेजोवाय्वोश्च स्थावरनामकर्मोदयेऽप्युक्तरूपं त्रसनमस्तीति त्रसत्वं द्विधा हि तत्-गतितो
29/18