Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize tIrtharAja ujajayaMtagiri para judA judA srotomAM prakAzita keTalAka mahattvapUrNa abhilekhonuM thavuM ghaTe teTaluM mUlyAMkana thayuM nathI. tenAM kAraNomAM mULa lekhonI doSapUrNa vAcanAo, saMpAdako ane saMkalanakAromAMthI keTalAkanA jaina sAhitya ane aitihAsika paraMparAonA jJAnano abhAva, ane gaveSaNA calAvavAne badale kevaLa emane jarUrI lAgyuM teTalA pramANamAM ane upalaka daSTie samajAyuM te pramANe, anuvAda vA bhAvArtha ApI saMtoSa pakaDavAnI vRtti hoya tema lAge che. ahIM AthI naveka jeTalA vizeSa mahattva dharAvatA abhilekhonI, zakya hatuM tyAM punarvAcanA karI, vizeSa anveSaNA sahita vicAraNA karIzuM. sthApanA-miti dharAvatA A lekhane zrI cho. maatri prakAzamAM lAvyA che. atyaMta TUMkA evA A traNa paMktimAM karAyelA lekhanuM varSa saM. 1194 | I. sa. 1138nuM che; ane giranAragiri para aghAvadhi prApta lekhomAM kadAca sauthI prAcIna che. kALanI dRSTie te caulukyApi jayasiMhadeva siddharAjanA saurASTra para sthapAI cUkela zAsana aMtargata Ave che. lekha A pramANe che : saM 1194 varSe Tha. thehAsuta Tha. jasayogasya / Thakkara jasayoga (yazayoga) koNa hatA, zuM hatA, ane kayA kAraNasara A lekha kotaravo paDyo che te jaNAvyuM nathI. lekha solaMkIyugamAM maLe che tevA, prAcIna pALiyA paddhatinA prastaraphalaka para korela che. lekhanA uparanA bhAgamAM, takatImAM, azvArUDha puruSanI AkRti pUrNabhAskardhamAM uThAvelI (citra "1'), nIce bAjumAM chatradhara emanA mastakane chatrachAyA karI rahelo darzAvyo che. lekhamAM jo ke kahyuM nathI, to paNa A khAMbhI saM. 1194mAM Thakkara jasayoganA saMbhavatayA girinAragiri para thayela Akasmika yA anya kAraNasara maraNa (ke sallekhanAthI prApta karela maraNa ?) upalakSe jina nemIzvaranA maMdiranA parisaramAM ke tenI AsapAsamAM kyAMka khoDI haze tevuM anumAna thaI zake. Thakkura' saMjJA dharAvatA jasayoga e yuganA koI jaina rAjapuruSa haze : paNa temanA vize upalabdha srotomAMthI prakAza labhya banato nathI. A lekhanI vAcanA barjesa-kajhinsa dvArA apAyelI che. prastuta lekha neminAtha jinAlayanI jagatInA uttara pratolI-dvAranI AMtarabhittinA eka pASANa para aMkita hato;
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 nircastha aitihAsika lekha-samuccaya-2 paNa sAMprata kALe samArakAma daramiyAna tyAM rahelA lekho dharAvatA paththaro astavyasta thayA che, jenA pariNAme Aje to A mahattvapUrNa lekha gAyaba thayo che. AthI mULa barjesa-kajhinsa ApelI vAcanA para AdhAra rAkhavo paDyo che. lekhamAM keTaleka sthaLe kyAMka kyAMka khAlAM che temAM zakya hatuM teTalA sAdhAra-satarka (corasa kauMsamAM) pUraNI karI, lekhanA tAtparyane spaSTa karavA prayatna karyo che : upalabdha pATha A pramANe che : ....rAjaddeva pati] sighana ) rapati zrI navi ( cALa]vinaya[]... para rAyatana pita (?)...vatana [yena] kena upAyena jAdavakalatilaka...tIrthaMkara zrIneminAthaprasAda..4 zA 2 3 vAta.. ...sUtra [1] vizva mAruti.. lekhano sAla batAvato bhAga te kALe naSTa thaI cUkyo haze, yA vAMcI zakAyo nahIM hoya. lekhano pUro artha samajavo to asaMbhavita che; paNa "sidhacakrapati (siddhacakravartI) zrI jayasiMhadevanuM zAsana te vakhate cAlatuM hatuM e to taddana spaSTa che. bIjo mahattvano ullekha "karAyatana (karNAyatana)no che. nAgendragacchIya AcArya vijayasenasUrinA revaMtagirirAsu (A. I. sa. 1032) anusAra kheMgArane haNyA bAda siddharAje ahIM sajjanane soraThano daMDanAyaka banAvelo, jeNe neminAthanA purANA maMdiranuM navanirmANa saM. 1185 | I. sa. 1129mAM karAveluM. prabhAcaMdrAcAryanA prabhAvakacarita (saM. 1334 { I. sa. 1278) anusAra navanirmANa pUrve nava varSathI eTale ke I. sa. 1120thI) soraTha deza sajajananA adhikAramAM hato. siddharAjanA soraTha vijayanI miti ItihAsajJoe Isa. 1115nI mAnI che. caudamA-15mA zatakanA prabaMdhomAM prastuta jinAlayanuM abhidhAna siddharAja pitR karNadeva parathI "karNavihAra' rAkheluM evuM je kathana maLe che tenuM A samakAlika abhilekha pUrNatayA samarthana karI rahe che. neminAthanA maMdiranI devakulikAonI hAramALAmAM parovela uttara taraphanI pratolInI aMdaranI bhIMtamAM A lekha Aja paNa mojUda che; ene (sva) bhagavAnalAla indrajIe (vAcanA dIdhA sivAya) I. sa. 1120 (saM. 1166)no, sajjana maMtrInuM nAma deto, lekha mAnI lIdhelo ane vizeSamAM tene dakSiNa dvAramAM kaMDArela hovAnuM batAveluM. paNa A tamAma dhAraNAo brAMta che. te pachI barjesa dvArA tema ja barjesa kajhinsa dvArA ema be vAra tenI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 29 vAcanA chapAyela che; bannemAM pAThAMtara paNa che, ane pAThavAyanA paNa kyAMka kyAMka doSapUrNa che. lekhamAM AvatA munione teo oLakhI zakyA nathI; paNa (sva) paM. lAlacaMdra gAMdhI dvArA tenI yathArtha spaSTatA thayelI che. chellA samArakAmamAM lekhanA bemAMthI eka paththarane kApavAmAM Avyo che ane lekha dharAvatA paththaro paNa ADAavaLA goThavyA che. AthI vAMcavAmAM musIbata UbhI thavA atirikta lekhanI chaye paMkitanA chellA traNa-cAra akSaro UDI gayA che : AthI amArI ane barjesAdinI vAcanA meLavIne nIce teno saMzuddha pATha ApIe chIe : zrImatsUridhanezvaraH samabhavatrI zIlabhara TA?drA )tmajaH ziSyastatpadapaMkaje madhukara krIDAkaro yo'bhavat / ziSyaH zobhitavetra nemisadane zrIcaMdrasUri...ta... zrImadrevatake cakAra zubhade kArya pratiSThAdikam // 1 // zrI sAtamahAmAtya pRSTArthavihitottaraH bhe samudabhUtavazA sevavAdri banatatvata: | saM. 12 (720) 6 || AmAM pahelI vAta e che ke sajjana maMtrInuM temAM nAma ja nathI. tyAM "sajJAta mahAmAtya" ja vecAya che. bIjI vAta e che ke tyAM lekhanuM varSa saM. 1176 nahIM paNa 1276 jevuM vaMcAyeluM; paNa zrIcaMdrasUrinI samaya-maryAdA jotAM tyAM trIjo aMka kAM to zUnya(1209) ke bahu bahu to ekano aMka (1216) hovo ghaTe. "7" aMka, karanAra salATe bhramavaza vA pramAdavaza koryo lAge che. Ama lekha I. sa. 1150 athavA I. sa. 1160no hovo ghaTe, zrI caMdrasUrinI ghaNIka sAhityika racanAo upalabdha che. AcAryapada pUrve temanuM nAma pArzvadevagaNi hatuM ane temanI kRtio saM. 1169 { I. sa. 1113thI laI saM1228 I. sa. 1172 sudhInA gALAmAM maLe che. prastuta kRtio parathI spaSTa che ke temano munivaMza prasiddha caMdrakulanA AmnAyamAM hato; ane tyAM temaNe potAnI je guruparaMparA ApI che te giranAranA zilAlekha mujaba maLI rahe che. tadanusAra emanI gurvAvalI A pramANe bane che : caMdrakula zIlabhadrasUri dhanezvarasUri zrIcaMdrasUri AbU-delavADAnA vimalavasahImAM devakulikA kramAMka 14nI bhIMte je lekho kaMDArelA che temAM saM. 1206 ! I. sa. 1150no maMtrI pRthvIpAlanA samuddhAra saMbaddha je abhilekha korela che tyAM saMgha sahita zIlabhadrasUrinI(ziSya-paraMparA)mAM thayelA zrI caMdrasUrino zrIzItradrasUrIuri
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-2 fzaSyaH zrI caMdrabhUmi ! evo prAraMbhamAM ullekha che. A zrIcaMdrasUri te giranAranA abhilekhavALA zIlabhadrasUri praziSya zrIcaMdrasUrithI abhinna jaNAya che. AbUnI tIrthayAtrA miti--I. sa. 1150--ne lakSamAM laIe to emanA dvArA giranAra para thayela pratiSThAdika kAryo ane emanA giranAranA lekhanI miti I. sa. 1150 ke moDI hoya to 1160 hovAnI saMbhAvanA baLavattara bane che. lekhe kumArapALanA samayano che teTaluM cokkasa. "saMgIta mahAmAtya" koNa hatA temanA vize upalabdha srotomAMthI kaMI ja mAhitI maLI zakatI nathI. neminAtha maMdirathI pAchaLa kathita uttara taraphanA pratolI dvAramAM eka anya prAcIna lekha paNa kaMDArela che, jenI apabhraSTa bhASAne kAraNe tema ja temAM nirdezita sthaLa tema ja vAstu paribhASA na samajI zakavAne lIdhe tenuM arthaghaTana ThIka rIte karavAmAM AvyuM nathI. e lekhanI tapAsa karatAM enI paNa tyAMnA bIjA lekhonI mAphaka ja durdazA thayelI jovA maLI. AthI barjese karelI vAcanA sAthe vartamAne khUba ja khaMDita thayela lekhanI amArI vAcanA meLavI nimnAnusAra pATha rajU karIe chIe : saMvata 1215 varSe caitra zudi 8 svAvadyeha zrImadujjayantatIrthe jagatI samasta devakulikAsatka chAjAkuvAlisaMviraNa saMghavi Tha. sAlavAhaNa pratipatyA sU. jasahaDa (Tha. pu.?) sAvadevena paripUrNAkRtA / tathA Tha. bharatasuta Tha. paMDi[ta] sAlavAhaNena nAgajarisiyA (?nAgamorijhariyA) paritaH kArita [bha]Aga catvAri biMbIkRta kuMDa karmI taratadadhiSThAtrI zrI aMbikAdevI pratimA devakulikA ca niSpAditA // bhASA vibhraSTa hovA chatAM artha to samajAya che ja : "saMvata 1215 (I. sa. 1159)nA caitra zudi AThamane ravivAranA dine) (adeha) ujjayaMtatIrtha (neminAthanA maMdira)nI jagatI (para) badhI ja devakulikAo(nuM bAMdhakAma) (chAjA, chAgha, chajjA), (kuvAlI, kapAli kevALa) ane saMvaraNA ('saviraNa', sAmaraNa) sameta saMghavi (saMghapati) Thakkura sAlavAhaNa (zAlivAhanonI nigAhamAM sUtradhAra(jasaDa yaza:bhaTa)nA (putra) (sAvadeve zarvadeve) pUruM karyuM. (tathA) Thakkara(bharata)nA putra (uparyukta) Thakkura paMDita (sAlavAhaNe zAlivAhane) nAgamorajharAne pharatI cAra mUrtio sahita karela kuMDanA cheDe tenI adhiSThAtrI aMbikAdevInI pratimA devakulikA sahita nipajAvI (niSpAditA, karAvI)." mULa saMpAdaka barjesa-kajhinsa to vAstunA pAribhASika zabdo anuvAdamAM choDI ja dIdhA che, ane anuvAda paNa bahudhA bhrAMtimUlaka che. (sva) muni jinavijayajIe temAM jarAtarA sudhAro karyo che; paNa teo paNa "kuvAli" ane "saMviraNa ItyAdino artha samajI zakyA nathI. jyAre anya
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 31 saMkalanakAra (sva) girajAzaMkara AcArye barjesAdinI jUnI bhrAMtione yathAtatha jALavI rAkhI che. lekhamAM AvatA "nAgajharA'no ullekha giranAra anulakSe IsvIsananA 15mA zatakamAM yAtrI munio dvArA lakhAyela aneka caitya paripATImAM Ave che, ane tyAM tenuM sthAna 'gajendrapada-kuMDa (hAthI pagalAnA kuMDa) samIpa hatuM. prastuta lekhano paththara neminAthanA maMdiranI pUraNImAMthI nIkaLelo. A niSedikA paranA lekhanI vAcanA zrI cho mada atrie sArtha-saTippaNa pragaTa karI che. paNa zrI atrinA, ane ame karela vAcanA tema ja arthaghaTanamAM sAruM evuM aMtara che. sAta paMktimAM korelo lekha nIce (citra "2) mujaba che : saM [0] 1244 vaizAkha sudi 3 vAdIMdra zrIAnaMdasUriziSya zrIprabhAnaMdasUrayaH sapAdalakSAt sahodarasaMgha: senApati zrIdUdena saha yAtrAyAmAgacchataH suradhArAyAM surasadana yayuH / tana(ma? 2) + : : " senApati dUdha sAthe sapAdalakSa(cAhamAnonA zAkaMbharI deza)nA saMgha sahita (ujajayaMtagirinI) yAtrArthe Avela, vAdIndra AnaMdasUrinA ziSya prabhAnaMdasUri suradhArA para saM. 1244 (I. sa. 1188) vaizAkha suda trIjanA dine kALadharma pAmyA (surane yu), temanuM A mRtyu smAraka che?)" lekhamAM kahela prabhAnandasUri koNa hatA te vize prApta srotomAMthI koI sUcana maLatuM nathI. lekhamAM temanA gaccha vize kahevAmAM AvyuM nathI; paNa guru AnaMdasUri mATe "vAdIndra" vizeSaNa lagAvyuM che te jotAM to teo nAgendra gacchamAM thayelA prasiddha "vAdI AnaMdasUri hovA ghaTe. AnaMdasUrine (ane temanA satIrtha amaracaMdrasUrine) temanI nAnI uMmaramAM, paNa jabarI nayAyika vidvattA ane vAdazaktine kAraNe "vyAghazizuka", (amarasUrine "sihazizuka")nuM biruda jayasiMhadeva siddharAje ApeluM. prabhAnaMdasUrinA guru vAdIndra AnaMdasUrino saMbhAvya samaya, ane nAgendragacchIya vAdI AnaMdasUrinI samayasthiti jotAM e bane AcAryo abhinna jaNAya che. prabhAnaMdasUrinI maraNa-tithi (I. sa. 1188) caulukya bhImadeva dvitIyanA zAsanakALa aMtargata Ave che. je suradhArA" sthAna para prabhAnaMdasUri (kadAca vRddhAvasthA, giranArano Akaro caDhAva, ane ethI thAkane kAraNe, ke pachI saMthAro karIne) devaloka pAmelA te saMbhavataH hAlanuM gaumukhI gaMgAvALuM sthAna, ke pachI kadAca hAthI pagalAM pAse kuMDamAM paDatI jaladhArAnuM sthaLa haze.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 (6) hAla saMgrAma sonInA kahevAtA maMdiranA maMDapamAM mukAyela (paNa mULe neminAthanI bhamatImAM haze te) naMdIzvaradvIpanA paTTa (citra '3') paranA lekhanI vAcanA to ThIka che paNa eno artha koI ja samajyuM hoya ema lAgatuM nathI ! mULa lekha dattAtraya bAlakRSNa DiskaLakare saMpAdita karelo', ne te pachI (sva.) AcAryanA saMkalanamAM te sthAna pAmyo. zrI atrie paNa teno ullekha karyo cheH3. lekha paTTanA uparanA bhAgamAM be khUNAmAM kotarAyela che. DAbI bAjuno khUNo khaMDita thatAM cAreka paMktionA prAraMbhanA akSaro naSTa thayA che. chatAM ekaMdare lekhanI mukhya vAto samajavAmAM kaThaNAI naDatI nathI. kAraNa vinAnI kaThaNAI to lekhano artha khoTI rIte ghaTAvavAne kAraNe UbhI thaI che; eTaluM ja nahIM, lekha para vizvAsa na rAkhI zakAya tevo paNa abhiprAya vyakta thayo che, jenuM nirasana ahIM AgaLanI carcAmAM thaze. lekha A pramANe che : [svasti;saMvat] [?]66 varSe bleka suvi 13 zu vibhU[ta] [zrImanna devaH zrImAlAngayAM varuM / muddA[J]+++ rAkhate caMdramA Dva // // kumArapAladevasya caulukyAnvayabhAsvataH / pratApa iva dhaure (ye ? ya) saccakrAvahanodyamaH // 2 // sa daMDanAyakottaMsastatputro'bhayadA (havaH) / binapraLItasaddharma (+pa<(?)ra)nazAH // // nigrantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 janAzA bhUtarAjInAM vasaMtastatsuto'jani / rahyAto vasaMtAna rahyo] rASnalakSmI vibhUSitaH // 4}} naMdIzvara varadvIpa jaina bibAnyalaMkarat / janaka zreyase soyaM jagadeva prabodhataH ||5|| zrIcaMdrasUrisacchiSya zrIjinezvarasadguroH / deveMdrasUribhiH ziSyaiH dvIpa eSade pratiSThitaH ||6|| dvIpoyaM naMdatAM tAvadujjayaMtAhave girau / jagatyAmuditau yAvatsUryacaMdramasAvimau ||7|| lekhAraMbhe paTTasthApanAnI miti (saM) 1256 ( I sa 1200) jeTha sudI 13ne zukravAranI ApI che. pachI 7 zlokamAM kArApakanI vaMzAvalI tathA pratiSThApaka AcAryanI gurvAvalI ApI che : yathA : "zrImAli anvayamAM (zrImAlI jJAtimAM) (sarovarane vize ?)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 33 prakAzamAne caMdramA samo, ane caulukaya vaMzanA Aditya samAna "kumArapALadevInA (zAsaka)cakrane dhAraNa karI vahana karavAmAM tatpara evo '(Amra)deva' nAmano daMDanAyaka thayo. tene jina praNIta saddharma rUpI caMdra samAna "abhayada' nAmaka putra thayo. tene rAjalakSmIthI vibhUSita (janAzAbhUtarAjInAM ?) vasaMta samo "vasaMtapAla' nAmano putra thayo. teNe jagadevanA anurodhathI pitA(abhayada)nA zreya mATe (bAvana) jinabiMba yukta moTo "naMdIzvara dviIpano paTTa)' karAvyo. "zrIcaMdrasUrinA ziSya "jinezvarasUri)' jenA saru che te devendrasUrie A AnaMdakArI vA mAMgalika (naMdIzvara)dvIpa(paTTa)nI pratiSThA "ujjayaMta nAmanA parvata para karI, je sUrya-caMdra prakAze tyAM sudhI jagatane udita karato rahe." paTTano kArApaka kumArapAlanA koI devAMta nAmaka zrImAlakulanA daMDanAyakano pautra vasaMtapAla che. kumArapAlanA jaina daMDanAyakomAM devAMta nAmadhArI be zrImALI daMDanAyako hatA : eka to udayana maMtrIno putra AdmabhaTa kiMvA Amradeva, jeNe bhRgukacchamAM suvikRta munisuvrata jinanA maMdirano punaruddhAra karI navuM baMdhAvyuM; bIjo te mahattama rANiga suta AMbAka, jeNe kumArapALanI AjJAthI giranAra para caDavAnI pAjA karAvI. A AMbAka urphe Amradevano, ane tenA dvArA karAvela "padyA"no, ullekha siddharAja tema ja kumArapALanI sabhAnA mahAkavi zrIpAlanA putra kavivara siddhapAle racelI koI prazastimAMthI somaprabhAcAryanA jinadharmapratibodha(saM1241 | I. sa. 1185)mAM temanA giranAra pAjA-saMbaMdhInA vivaraNamAM TAMkyA che. somaprabhAcAryanA kathana anusAra kumArapALe rANigaputra(Azra)ne surASTrAdhipati' (soraThano daMDanAyaka) banAvI prastuta kAryArthe mokalyo. vijayasenasUrinA revaMtagirirAsamAM paNa kumArapALe AMbAkane soraThano daMDanAyaka banAvIne mokalelo ene teNe tyAM pAjA karAvI evuM kathana che. pachInA lekhaka tapAgacchIya jinamaMDananA kumArapAlacaritra(saM. 1492 | I. sa 1436)mAM paNa e ja pramANe noMdhAyela che, ane svayaM AMbAkanA paNa saM. 1222 ane saM. 1223(I. sa. 1166-67)nA tatsaMbaddha laghu abhilekho giranAra para ja che. amane to lAge che ke giranAra tIrthamAM naMdIzvaradvIpa-paTTa karAvanAra vasaMtapAlano pitAmaha "daMDanAyaka-deva" anya koI nahIM paNa rANiga suta mahaMto AMbAka aparanAma daMDanAyaka Amradeva ja hovo ghaTe. giranAra sAthe saMbaMdha ene hato, lATanA daMDanAyaka ane udayana maMtrInA putra Amradevane nahIM. paTTa-kArApaka vasaMtapAlanuM vaMzavRkSa A pramANe nIpajI zake che : ni ai, bhA. 25
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 zrImAlavaMza (mahattama rANiga) daMDanAyaka (Amra)deva (mahaMto AMbAka) abhayada vasaMtapAla pratiSThApaka AcArya devendrasUrine (ja. temaNe pote A lekhano chaMdobaddha musaddo taiyAra karyo hoya to) sArI saMskRta kAvya-racanA karatAM AvaDatI hatI tevI pratIti thatI nathI ! lekhamAM emaNe potAnA gaccha vize kazuM kahyuM nathI; paNa gurnAvalI nIce mujaba ApI che, jenA parathI emanA gacchanI oLakha karavA prayatna karIzuM. zrIcaMdrasUri jinezvarasUri devendrasUri (saM. 1256 ! I. sa. 1200) zrIcaMdra" nAma dharAvatA aneka sUrivaro thaI gayA che; ane "jinezvara" nAmadhArI paNa traNa-cAra AcArya jANamAM che; jyAre devendra abhiyAnaka rAjagacchIya tema ja tapAgacchIya ityAdi munio paNa eTalA ja suvidyuta che, paNa "zrIcaMdra sAthe jenA ziSyanuM nAma "jinezvara hoya tevI eka ja kramAvalI jANamAM che; te rAjagacchIya prabhAcaMdrasUrinA prabhAvakacarita (saM. 1334/ I. sa. 1278)nI prAMtaprazastimAM maLe che. prazastinI gurvAvalI to lAMbI che; temAM prabhAcaMdrAcAryanA trIjA pUrvaja jinezvara ane cothA zrIcaMdrasUri kahyA che. tyAM jinezvara pachI keTalAka samaya mATe temanA gurubaMdhuo padhadeva ane jinadatta paNa AcArya pade rahyA haze tevo bhAsa thAya che.) eka anya sahAyakartA muddo e che ke zrIcaMdrasUrinA gurubaMdhu vAdIndra dharmasUrino samaya lagabhaga I. sa. 1120-1180nA arasAno che. Ama naMdIzvarapaTTanA pratiSThAyaka devendrasUrinI samayasthiti jotAM temanuM sthAna prastuta rAjagacchamAM hovuM ghaTe ane te nIce mujaba hoI zake :
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize padmadeva jinadatta pUrNabhadrasUri | rAjagaccha zrI caMdrasUri jinezvarasUri devendrasUri (saM. 1256 / I. sa. 1200, naMdIzvaradvIpapaTTa) caMdraprabhasUri / prabhAcaMdrAcArya (saM. 1334 | I- sa. 1278) naMdIzvarapaTTanA kArApakanA maMtrI vaMza tema ja pratiSThApaka AcAryanA gaccha saMbaMdhI nirNaya thaI jatAM lekha saMbaMdha mukhya gaveSaNA to pUrI thAya che : paNa pUrvanA lekhakonA A abhilekha paranAM maMtavyo vize ahIM joI javuM jarUrI che. (sva) girajAzaMkara AcAryanuM kathana (kaMIka aMze DisaLaMkaranA aMgrejIno tarajUmo yathArtha rUpeNa na karavAne kAraNe) aneka dRSTie kaDhaMguM banyuM che : jemake "prasiddha giranAranI TekarI upara saMgrAma sonInA maMdirathI vAyavyamAM naMdIzvaranI mUrtinA gokhalAnI banne bAjue A lekha kotarela che.". giranArane "TekarI' bhAgye ja kahI zakAya; ane tyAM 'nadIzvaranI mUrti" (zivanA naMdInuM puruSAkAra svarUpa) nahIM paNa "naMdIzvaradvIpa'no paTTa abhipreta che ! ane lekha gokhalAnI banne bAjue nahIM paNa paTTanA uparanA banne khUNe kaMDArelo che. ane paTTa gUDhamaMDapamAM che ! DisakaLakare ke AcArye lekhanI aMdaranI vastunuM yaMtravat Alekhana karavA sivAya koI ja vicAraNA calAvI nathI. bIjI bAju zrI atrinuM kahevuM che ke "It refers to Kumarapala in 1200 A. D. when Bhimadeva II was ruling over Gujarat. Shri G. V. Acharya has correctly drawn the attention of readers to this inconsistency. This inscription too cannot be relied upon." "27 AmAM dhyAnamAM rAkhavA jevuM paheluM tathya e che ke lekhanI miti 1200 che tenI nA nahIM, paNa lekhamAM kumArapAlanuM nAma Apyu che te paTTakArApaka vasaMtapAlanA pitAmaha daMDanAyaka (Amra)devanA saMdarbhamAM che, lekhanA samayanA saMdarbhamAM, kArApaka vasaMtapAlanA saMdarbhamAM nahIM. bIjI vAta e che ke atri kahe che tevI to koI ''aprastutatA" tarapha AcArye nirdeza nathI karyo. emaNe to eTaluM ja kahyuM che ke "lekha vi. saM. 1256no eTale bhIma rAjAnA samayano che paNa tenuM nAma lekhamAM ApyuM nathI."28 evA to bhAratamAM ane gujarAtamAM aneka lekho--seMkaDo--che jemAM pravartamAna zAsanakartAnuM 35
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 nirjhanya aitihAsika lekha-samuccaya-2 nAma dIdhuM na hoya. te muddAnuM cakAsaNImAM koI ja mahattva nathI. gujarAtanA eka, maMtrIvaMza saMbaMdha A lekha navuM ajavALuM pAtharato hoI mUlyavAna che. zrI atrie giranArathI prApta thayelA navIna lekhomAM eka vAghelA samayano-- saM. 1299 ( I. sa. 1243)no--tejapALa maMtrInA kALano eka abhilekha prakaTa karelo 30. mULa abhilekha jovAno avakAza prApta na thayo hovA chatAM prastuta lekhanI vAcanA keTalAka sudhArA sAthe, ane tenI vigatonA kharA artha sAthe saMprati lekhanA prathama lekhake eka vistRta carcAtmaka lekha lakhyo hato". tyAra bAda san 1977mAM zrI lakSmaNa bhojaka ane sAMprata lekhanI pratyakSa vAcanA karI, temAM zrI atrinI vAcanAomAM agAu je je sudhArAo sUcavelA te sau sAcA TharavA uparAMta keTalAMka khAlAMo ane anya khAmIo paNa dUra karI zakAI. lekhanI sAcI ane zakya hatI teTalI vAcanA have ahIM rajU karIe chIe : [paM0 1] saMvata 1299 phAgu sudi 3 zrI ujayaMtamahAtIrthe [paM0 2] mahAmAtya zrIvastupAlavihAre mahaM zrItejapAla Ade[paM0 3] zena sAH gheDhA lAhaDena zrIneminAthabiMbaM SatakaM ca kArita [paM. 4] pratiSThitaM zrIvijayaseNasUribhiH / / zrIzatrujayamahA[paM. 5] [tIrthe] zrIAdinAthabiMba devakulikA DaMDakalasAdi sahitA [paM. 6]...vatI-mahaM zrIvastupAlakArita zrIsAcauradevakule mahAmA[paM. 7]...zrImahAvIrabiMbaM SAtakaM ca zrIarbudAcalemahAmA [paM. 8]tya zrItejapAlakArita zrIneminAthacaityajagatyAM devakuli[paM. 9]kA0 2 biMbaM 6 saparigarA zrIjAvAlipure zrIpArasvanAthadeva cai[paM0 10] tyajagatyAM devakulikA zrIriSabhanAthabiMbaM vIjApure zrI ne[paM0 11] [minAtha ]biMbaM devakulikA DaMDakalasAdisahitA [paM0 12] zrIpalhAdanapura [vAstavya vara] huDiyA sAhu. ne [paM0 13] [maDa]...........sAhu. SeDhA sA. [paM0 14]..........DaghaNesvara laghu
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize [is]........mavat abhilekha vastupALa-tejapALanA samakAlika vahuDiyA kuTuMbe giranAra para (ane anyatra karela) sukRtonI (amukAMze apabhraSTa saMskRtamAM) noMdha le che. saMprati lekhanA prathama lekhakanA mULa lekhamAM tenI pUrepUrI ane sAdhAra carcA thaI cUkI hoI, tene pUrNatayA bahAla rAkhavAnI noMdha sivAya ahIM vizeSa kahevuM anAvazyaka che. (8) udayana maMtrInA dvitIya putra cAhaDanA putra padmasiMhanA (cAra paikInA) be putro, mahattama sAmaMtasiMha tathA mahAmAtya salakSaNasiMhe, ujjayaMtagiri para saM. 1305(I. sa. 1249)mAM pitRpreyArthe pArzvanAthanuM biMba bharAvyAno lekha dharAvatuM pabAsaNa vartamAne vastupAlavihAramAM garbhagRhamAM mUlanAyaka mallinAthanI pratimAnI gAdIrUpe bahu pAchaLanA samaye sthApI devAmAM AvyuM che. kAMTelAnA prastuta mahattama sAmaMtasiMhanA saM. 1320 / I. sa. 1264nA lekha anusAra temaNe raivatAcala (giranAra) 52 neminAthanA prAsAdanA uparanA bhAge pArzvanAthanA bibavALo prAsAda karAvyAno je ullekha che te jotAM prastuta saM 1305no carcA heThaLano giranArano lekha te pArzvanAtha-prAsAdanA mULanAyakanI pratimAno ja asalI lekha mAnavAno rahe che. mULa lekha A pramANe che : 10 saMvata 1305 varSe vaiSAkha zudi 3 zanau zrIpattana vAstavya zrImAlajJAtIya Tha0 cAhaDa saMta maha [0] padmasiMhaputra Tha0 pRthvIdevI aMgaja [mahaLA]nuna madde. zrI sAmaMtasiha 37 2 tathA mahAmAtya zrIsalakhaNasiMhAbhyAM zrI pArzvanAthabiMbaM pitroH zreyase'tra kAritaM [] tato bRhadgacche zrIpradyumnasUripaToddharazrImAnadevasUriziSya zrIjayAnaMda [ sUribhiH ] pratiSThita [1] zukSma bhavatu || A sivAya kadAca A ja maMdirano mULa haze tevo, pippalagacchanA dhanezvarasUrinA ziSya vijayasiMhasUri viracita prazasti dharAvato, lagabhaga 27 paghovALA paNa ati khaMDita lekhamAM paNa A parivAra saMbaMdhI, ane emanAM sukRtonI noMdha letI keTalIka vAto aspaSTa rUpe jaLavAI rahI che. tema ja kArApakanuM TUMkAveluM vaMzavRkSa uparanA lekhane, ane ahIMnI e khaMDita moTI prazasti ane kAMTelAnA kuMDanA lekhanA AdhAre nIce mujaba bane che :
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-2 zrImAlakula (udayana maMtrI) cAhaDa paddhasiMha = pRthivIdevI (mAhaNasiMha) mahaMto sAmaMtasiMha (saM.1320 I. sa. 1264) mahAmAtya salakSaNasiMha (saM. 1305 ? I. sa. 1249) (sva) muni jinavijayajIe* tathA sva. rAmalAla modIe (ane kaMIka aMze mohanalAla dalicaMda dezAIe*) udayana maMtrInA vaMza vize vistArapUrvaka ane upayogI carcA karelI hoI ahIM te vize punarukti anAvazyaka che. paNa pratiSThApaka AcArya vize e traNe vidvAno ja nahIM mULa saMpAdaka barjese, tema ja DisaphaLakare paNa, mauna sevyuM che ; tethI ahIM temane vize kaMIka kahevA dhAryuM che. mahattama dhAMdhale karAvela ane prastuta jayAnaMdasUrie pratiSThita karela, neminAtha maMdiranI bhamatInA naMdIzvarapaTTanA saM1282 { I. sa. 1226nA lekhamAM e ja gurvAvalI ApelI che". jayAnaMdasUrinA gurunA guru pradyumnasUri te ja che ke jemaNe vAdasthala nAmaka graMthamAM AzApallInA udayanavihAranI pratimAo yati dvArA pratiSThita thayelI hoI apUjya hovAnA kharataragacchIya abhiprAya sAme bacAva karelo. pradyumnasUri suvidyuta bRhadragacchIya vAdIndradevasUrinA ziSya mahendrasUrinA ziSya hatA. ane AzApallInA udayanavihAra sAthe saMkaLAyelA hoya tema lAge che. kadAca te ja kAraNasara udayana maMtrInA prapautrone paNa pradyumnasUrinI ziSyazAkhA prati paraMparAgata bhaktibhAva ane anurAga rahyAM hoya, jene kAraNe prastuta zAkhAnA jayAnaMdasUrie giranAra paranI sAmaMtasiMha-salakSaNasiMha dvArA kArita pArzvanAthanA maMdiranI pratiSThAvidhi saMpanna karI hoya. giranAranA A parivAranA uparakathita khaMDita prazasti lekhamAM vaLI pratiSThA karAvanAra AcArya rUpe jayAnaMdasUrinA paTTadhara devasUrinuM nAma che. kadAca A prazastilekha pArzvanAtha jinAlayane badale giranAra para udayana maMtrI parivAre karAvela koI bIjA maMdiranA upalakSamAM hoya. sAhityika tema ja abhilekhIya pramANonA AdhAre giranAra paranA saMbaMdha kartA bRhadragathvIya pratiSThApaka AcAryonI gurnAvalI nIce mujaba bane che
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize bRhadccha (vAdIndra devasUri) I (mahendrasUri) T pradyumnasUri mAnadevasUri jayAnaMdasUri (saM.1282 / I sa 1226; saM. 1305 | I. sa. 1249) (dvitIya) devasUri (lekhanI miti naSTa) (9) tIrthAdhipati nemIzvaranA maMdira-samudAyanA dakSiNa dvAra samIpanI pazcima taraphanI deharInI bhIMtamAM lagAvela A khaMDita lekhanI prathama vAcanA barjesa kajhinsa ane pharIne DisakaLakara dvArA thayelI che. lekha cUDAsamA samayano, rAjA mahIpAladevanA samayano che; jo prastuta rAjA mahIpAladeva prathama hoya to to IsvIsannI 14mI zatAbdInA bIjA trIjA dazakanA arasAno haze, paNa dvitIya mahIpAladevanA samayano hoya to te 15mA zatakanA trIjA caraNanA arasAno haze. lekhanA khaMDita thayelA aMzane ahIM ame zakya banyo teTalo pUro karavAnI koziza karI che : ane temAM AvatA "kArApaka"nA viSayamAM thoDI carcA karI che. 1 // 90 // svasti zrIdhRti + + + 2 Anama:!! zrIneminAthAya na + +[saM 6464 ?] rU| varSe pAlguna zuddi gurau| zrI [cAvavui] 4 || tilaka mahArAja zrImahIpAla [ deva rAjye sA0] 6 1 vayarasIda bhAryA chAMDa sutta sA[sAtiA] 6 !! suta sA. sAmAM 1 sA. melA metA [levI ? ] 7 // ja suta rUDI gAMgI prabhRti [ zrIdharma ] 8 | nAtha prAptAr [:] oti (:) 1 pratiSThita zrI naM] 39
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-2 2 sUra tatpaTuM zrInilida [mUri ma ] 20 ... ..nyAya.... paMdaramI zatAbdInA madhyabhAganA arasAmAM racAyelI be pRthaka pRthaka giranAramaitya paripATIomAM AvatA ullekho parathI ame carcA heThaLanA lekhanAM khAlAM pUryA che, jemake saM. 1509 | I. sa. 1453 pachI turatamAM racAyelI, bRhatapAgacchIya ratnasiMhasUriziSyanI caiityaparipATImAM A pramANe ullekha che" : usavAla sAliga melAgari dharamanAtha thApIya vara jiNahari, paNamisu subha pariNAma; ra0 ane bIjo ullekha che eka anya caityaparipATImAM yathAra : melAsAha taNI deharII dharmanAthanaI namatAM jaII sUladuvAri thAkaNue sAtamI savAlAkhI cukIdhara; 17' zilAlekhamAM paNa kArApakomAM "sAmelAnuM nAma che; jo ke tenA bApanuM nAma UDI gayuM che; ane tIrthakaranA nAmamAM "-nAtha" bhAga rahyo che, Agalo bhAga nIkaLI gayo che. upara TAMkela baMne saMdarbhonA AdhAre, tema ja prastuta deharI mUladvAra (pratolI najIka, ane savAlakhI cokI pAse, yAne neminAthanA pUrva taraphanA taMjyukta pradvAra pAse kyAMka hatI te dhyAnamAM rAkhatAM, ane lekha paNa neminAthanA maMdiranA bahAranA dakhkhaNAdA parisaramAM noMdhAyo che, ema badhI vAta vicAratAM ema lAge che ke saMdarbhagata lekha osavALa vaMzanA 'sAdhu liga ane tenA putra "sAdhumelA'e (melAgare) baMdhAvela jina dharmanAthanI kulikA saMbaMdhanA che. caityaparipATIonA samayane lakSamAM letAM prastuta derI 15mA zatakanA madhyabhAga pUrve baMdhAI cUkI hovI joIe. lekhamAM pratiSThApaka AcArya munisiMhasUrino gaccha batAvyo nathI, paNa pATaNanA kanAsAnA pADAnA moTA derAsaramAM mULanAyaka zAMtinAthanA gabhArAnI saM1494 I. sa. 1438nA lekhavALI zreyAMsanAthanI dhAtumUrtimAM pratiSThApaka rUpe siddhAMtika-gacchanA munisihasUrinuM nAma che. amane lAge che giranAravALI pratimAnA upara carcita lekhanA kArApaka munisihasUri A muni hoI. giranAra para saM. 1494 I. sa. 1438nA arasAmAM traNeka moTAM jinamaMdiro-kharataravasahI, kalyANatraya, ane pUrNasiMha vasatI-baMdhAyelAM, te jotAM, ane mahipAladeva(dvitIya)no paNa e ja samaya hoI prastuta lekha saM. 1494(I. sa. 1438)nA arasAno haze. saMbhava che ke munisihasUrinA gurunuM nAma zrIcaMdrasUri hoya. (lekhamAMdra sUri bhAga avaziSTa che.) kArAkonuM vaMzavRkSa lekha anusAra A pramANe samajAya che :
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrva prakAzita abhilekho vize 46 (sA)vayarasiMha = phAMka sA. (sAliga) sATha sAIjha sAha sAIA sAmelA (=melA devI ?) rUDI gAMgI giranAra para keTalAka anya paNa carcAspada abhilekho che; paNa ahIM laMbANa bhaye te choDI dIdhA che. saMbhrAMti nivAraNa lekha pUrNa thaI gayA bAda giranAra paranA keTalAka abhilekhonI hastI saMbaMdhI arvAcIna jaina lekhako dvArA ajJAnapaNe phelAvAtA saMbhrama bAbatamAM ahIM dhyAna doravuM Avazyaka samajI, thoDIka vizeSa carcA, jaina paribhASAmAM kahIe to "cUlikA"rUpe (pariziSTa rUpe) karavA dhAryuM che. AvAM brAMta lekhano, khAsa karIne to tIrthanAyaka neminAthanA maMdiranA upalakSamAM rahela abhilekho saMbaMdhamAM jovA maLe che. (1) muni nityAnaMdavijayajIe zrIraivatagiri-sparzanA, zrI Atma kamala-dAna-premajaMbUsUri jaina graMthamALA maNako 47, surendranagara vi. saM. 2020 I. sa. 1964, pR 126 tathA punaH pR. 171 para noMdha karI che, tadanvaye neminAtha bhagavAnanA raMgamaMDapanA traNa thAMbhalAo para anukrame saM. 1113 varSanI neminAtha maMdira banAvyAno, saM. 113pano pratiSThA saMbaddha, ane I. sa. 1218mAM devAlayo samarAvyAno ullekha che. (2) muni nityAnaMdavijayathI 11 varSa pUrve paM, aMbAlAla premacaMda zAha paNa (jaina tIrtha sarva saMgraha bhAga 1, amadAvAda 1953, pR. 121 upara) AvI ja vAta noMdhe che; te mATe teo dolattacaMda pu. baroDiyAnA giranAra mahAbhyanA "upoddhAta" pR. 21no (kaI bhASAmAM (hindI ?) kyAMthI, ane kayA varSamAM pustaka chapAyuM tenI noMdha karyA sivAya havAlo de che. (3) paM. aMbAlAla zAhathI cAra varSa pUrve muni nyAyavijayajI(jaina tIrthono itihAsa, zrI cAritra smAraka graMthamAlA : puSpa 38 mahesANA 1949, pR.119)mAM lakhe che ke : "raMgamaMDapamAM eka thAMbhalA para saM. 1113nA jeTha 14 dine nemIzvara jinAlaya karAvyAno, bIjA thAMbhalA para saM. 113pamAM pratiSThA karAvyAno, trIjAmAM 1134mAM devAlaya samarAvyAno lekha che. tathA tyAM pR 120 para noMdhyuM che ke raMgamaMDapanA pUrva taraphanA thAMbhalAmAM nIce pramANe ni. e. bhA. 1-6
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 nircanya aitihAsika lekha-samuccaya-2 lekha che. saMvat 163 varSe veDha mAse 64 dine zrI kIzvara jinAlaya: tiH ! vaLI, bIjA khaMbhamAM A pramANe koreluM che ke saMvat 163 varSe pratiSThA pitA: ' trIjA staMbhamAM lakhe che ke saM. 1335mAM maMdirano jIrNoddhAra karAvyo." (4) mohanalAla dalIcaMda dezAI (jaina sAhityano , muMbaI 1932, paricaya. pR. 145) neminAtha maMdiranA upalakSamAM noMdhe che ke "eka thAMbhalA para saMta 1113nA jeTha 14 dine nezvara jinAlaya karAvyuM ne bIjA thAMbhalA para saM. 1135mAM pratiSThA karAvI, ne trIjAmAM saM. 1334mAM devAlaya samarAvyuM ema lakhe che." (5) A badhI gerasamajaNanuM mULa barjesanI mULa noMdha pUrI na samajavAne kAraNe upasthita thaI che. (thoDoka goTo to khuda barjese paNa vALyo che !) (gal Report on Antiquities., p. 166; cf. also his Visit to Somnath, Girnar in May 1869, Reprint Varanasi 1976, p. 38.) barjasa tyAM lakhe che : "The largest temple is that of Neminatha......and bears an inscription on one of the pillars of the mandapa, stating, that it was repaired in A. D. 1278." The temple is of very considerable age......"(Infra) "It bears on two of the pillars of the mandap inscriptions dated 1275, 1281, and 1278, relating to donations of wealthy Sravakas for the daily worship of the Jina." barjesa ane kajhinsa neminAtha jinAlayanA upara kathita sAlovALA, neminAtha jinAlayanA staMbhovALA saMdarbhagata traNe lekhonI vAcanA saddabhAgye prakAzita karI che. (Revised List, pp 352-353). tadanusAra lekhonI mitio nIce mujaba che : (ma) saM. 1333 varSe yeSTha vadi 14. (4) saM. 1335 varSe vaizAkha sudi 8, (5) saM. 1339 varSe jayeSTha sudi 8. A sivAya paTTazAlAnA staMbha para paNa eka lekha che. (3) saM. 1334 vaizAkha vadi 8. Adhunika jaina lekhako jene saM. 1113 varSano jeTha mAsa 14no lekha mAnI beThA che te uparyukta saM. 1333no jayeSTha vadi 14no ja lekha che ! temAM nemIzvara jinAlaya karAvyAnI vAta hovAne badale kharataragacchIya jinaprabodhasUrinA upadezathI uccApurInA zrAvakoe neminAthanI pUjAdi arthe karelAM dhana-dAnano ullekha che ! vaLI je lekhane teo saM. 1135no ghaTAve che te vastutayA saM. 1335no che, ane te paNa pratiSThAne badale dhavalakkaka(dhoLakA)nA zrAvaka bilhaNe neminAthanI pUjAthe kaMI dAna ApyuM haze tenI noMdha leto (khaMDita) lekha che. jene saM. 1134mAM maMdira samarAvyAno lekha mAnyo che te saM. 1334no, dakSiNa taraphanI hAranI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize devakulikAnI paTTazAlAnA dakSiNa praveza pAsenA staMbha para che, ane e ati khaMDita lekhamAM dAnonI ja hakIkata abhipreta che, punaruddhAranI nahIM. asalamAM jyAM maMdira ja sajjana maMtrI dvArA saM. 1185 | I. sa. 1129mAM navesarathI banyuM che tyAM saM. 1113, saM. 1134 ane saM113panA lekho hovAnI vAtane sthAna ja kyAM che ? e ja pramANe I. sa. 1218mAM jIrNoddhAra thayAnI galata vAtano AdhAra to barjese saMbhramathI I. sa. 1278mAM jIrNoddhAranI je vAta lakhI che teno vizeSa vibhrama, ane tyAM trIjA aMkano viparyAsa mAtra che ! I. sa. 1278 | saM. 1334nA lekhamAM upara kahI gayA tema jIrNoddhAranI vAta ja nathI ! karnala TaoNDathI cAlatI AvatI eka bIjI mahAna bhramaNA te saM. 1215 caitra zudi 8nA roja paMDita devasena-saMghanA AdezathI jUnAM maMdiro kADhI nAkhI tene sthAne navAM karAvyAnI vAta, jeno pahelo bhoga barjesa banyA, ane barjesa pachInA keTalAye lekhako gatAnugata anusaryA ! saM. 1215 caitravadi 8no (neminAthanI uttara-pratolImAM) lekha che kharI; paNa temAM jUnAM maMdiro kADhI nAkhI navAM karyAnI vAta nathI, tyAM neminAthane pharatI. devakulikAonAM bAMdhakAma pUrAM thayAnI hakIkata noMdhAyelI che. e kALe tyAM bAjumAM rahela saM. 12(7??)6nA zrIcaMdrasUrivALA lekhamAM "revataka" "devacaMDa"(devacaMda, devacaMdra, devasena nahIM) ane pratiSThAdika kAryonI vAto karI che. e jotAM amane lAge che ke karnala TaoNDa je jaina yatine sAthe laI gayelA tene kAM to jUnI lipi pUrI vAMcatA AvaDatI nahIM hoya, yA to eNe je vAtacItamAM kaMI kahyuM haze te TaoNDa pUruM samajyA nahIM hoya; ane ema khoTI rIte samajI beThela, be paDakhopaDakha rahela zilAlekhonI vigatone temaNe vicitra rIte bheLavI mArI che. "saM. 1215 caitra vadi 8" ane "paMDita" zabdo (paMDita mAlavAhaNa parathI) eka lekhamAMthI lIdhA; ne bIjA zilAlekhanA devacaMdane devasena banAvI "saMgAta mahAmAtya"nA "saMgAta"ne badale "saMgha" vAMcI badhuM ekamekamAM jema ghaTyuM tema joDI dIdhuM ! ne devakulikA banAvyAnI sAdI vAta jUnAne kADhI navAM maMdiro banAvyAnI vAta banI gaI ! TaoNDanA AvA bIjA saMbhramane, saM. 1339 ! Isa. 1283 jayeSTha sudi 10nA roja revatAcalanAM jUnAM maMdiro kADhI navAM thayAnI vAtane, barjesa sAcI mAnIne cAle che, paNa saM. 1339no lekha jayeSTha sudi 8no che, 10no nahIM; ane te dAna prasaMgano che te vize ahIM upara carcA thaI cUkI che. neminAthanA parisaramAM punaruddhAra ke jIrNoddhAra saMbaddha eka paNa lekha vAstavika rIte noMdhAyo nathI, ane che paNa nahIM. giranAra paranA abhilekhomAM solaMkI-vAghelA kALanI samApti sudhInA vistutaH keTalA, kaI sAlanA che te ahIM tAlikAmAM saMkSipta rUpe rajU karIe chIe; tenA saMdarbhathI lAMbA cAlela saMbhramonuM nivAraNa thaI zakaze.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 - siddharAjayuga varSa vigata vartamAna sthAna saMpAdaka | saMkalanakAra saM. 1194 Tha0 jasayoganI khAMbhI jUnAgaDha myujhiyama cho. ma. atri; pharIne madhusUdana DhAMkI, ane chelle ahIM madhusUdana DhAMkI ane lakSmaNa bhojaka (varSa naSTa) siddhacakravartI jayasiMha ekakALe neminAtha barjesa ane kajhinsa: saMkalana devanA zAsana kALano jinAlayanI uttara jinavijaya; AcArya; puna pratolImAM vaMcanA DhAMkI ane bhojaka (hAla gAyaba) kumArapAlayuga saM. 1215 Thakkara (5) sAlavA- neminAthanI uttara barjesa; barjesa ane haNano neminAthanI deva pratolImAM(hAla asta kajhinsa: saMkalana jina kulikAonuM kAma pUrNa vyasta ane nukasAna vijaya, AcArya, punarvAcanA thayA bAbatano lekha pAmela hAlatamAM) DhAMkI ane bhojaka saM.12(3? zrIcaMdrasUrino neminAthanI uttara barjesa; barjesa ane ()6 12 pratolImAM(hAla asta kajhinsa; saMkalana jinavijaya, (11) 6 vyasta ane nukasAna AcArya, punarvAcanA pAmela hAlatamAM) DhAMkI ane bhojaka (varSa naSTa) bRhadgacchIya vijaya giranAra para lakSmaNa bhojaka viracita khaMDita prazasti; kumArapALanuM nAma traNa sthAne Ave che. saM. 1222 mahaMto AMbAkano khabutarIkhANano barjesa ane kajhinsa saM.1223 mato AMbAkano khabutarIkhANano barjesa ane kajhinsa
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 45 bhImadeva(dvitIya)no samaya saM.1236 zvetAMbara jainamuninA kahevAtA saMpratirAjAnA madhusUdana DhAMkI ane smaraNa-staMbha (niSe- maMdiranA gUDhamaMDapanI lakSmaNa bhojaka dikA) : ati khaMDita dakSiNa cokIno staMbha saM.1244 prabhAnaMdasUrinI jUnAgaDha myujhiyama atri, punarvAcanA DhAMkI ane nideSikA bhojaka saM.12pa6 daMDanAyaka (Amra)devanA hAla sagarAma sonI- DisakaLaka2; saMkalana pautra vasaMtapAla kArita nA kahevAtA maMdiranA AcArya; punarvAcanA DhAMkI naMdIzvaradvIpapaTTano lekha maMDapamAM. ane bhojaka saM.1275 kuMjarApadrIya-gacchanA neminAtha jinAlayanA moda-dezAI dvArA ullikhita zAMtisUrino lekha gUDhamaMDapamAM paNa adyAvadhi aprakAzita saM.1276 - gumAstAnA maMdiramAM, DhAMkI ane bhojaka ati ghasAyela vAghelA yuga saM. 1287 mahattama dhAMdhala kArita neminAtha maMdiranI sArAbhAI navAba (apUrNa naMdIzvaradvIpapaTTa parano pazcima taraphanI lekha bhamatI. DhAMkI ane bhojaka saMDa1288 vastupAlaprazAMta vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM.1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM.1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni vA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ nircI aitihAsika lekha-samuccaya-2 puNyavijayajI saM. 1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM. 1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM. 1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjasa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI mitivihina, vastupAla ane lalitA- vastupAlavihAra barjesa; saMkalana jinavijaya devInI mULe ArAdhaka mUrtinA gokhalA para mitivihina, vastupAla ane sokhu- vastupAlavihAra barjesa; saMkalana jinavijaya devInI ArAdhaka mUrtinA gokhalA para mitivihina, vastupAla ane lalitA- vastupAlavihAra barjesa devInI mUrti bAbatano bhArapaTTa para lekha mitivihina, vastupAla ane sonu- vastupAlavihAra barjesa devInI mUrtinA bhArapaTTa parano lekha saM. 1289 TUMkI vastupAla prazasti rAjalavejala guphAnI barjesa; barjesa ane kajhinsa; pUrva tarapha saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize saM. 1289 TUMkI vastupAla prazasti khabutarI khANa barjesa ane kajhinsa; saMkalana (atikhaMDita) jinavijaya saM. 1290 mahattama dhAMdhalano neminAthanI uttara DhAMkI ane bhojaka (sametazikharapaTTa)no taraphanI bhamatI saM. 1299 varahuDiyA kuTuMbano jUnAgaDha myujhiyama atri, punarvAcanA DhAMkI, punaprazasti lekha (mULa vastupAla- rvAcanA DhAMkI tathA bhojaka vihAramAM) saM. 130pa udayana maMtrI vaMzaja vastupAlavihAra barjesa ane kajhinsa, DisakaLa sAmaMtasiha ane mahA- garbhagRhamAM hAla kara; saMkalana jinavijaya; mAtya salakSaNasiMhano mallinAtha-mUlanAyaka AcAryanuM vizeSa carcA DhAMkI mUlanAyaka pArzvanAthanA nIcenI gAdIrUpe ane bhojaka pabAsaNano lekha (saMbhavataH uparyukta parivAranI giranAra barjasa ane saM. 1305 moTI (paNa atikhaMDita (mULa pArzvanAtha- kajhinsa; saMkalana prazasti) nAM maMdiramAM?) tathA carcA jinavijaya; puna vacanA Dikankara. saM 1319 apUrNa ane khaMDita giranAra DisakaLakara saM1330 arjunadeva vAghelAnA neminAtha jinAlaya DisakaLakara; saMkalana AcArya samayano sUtradhAra gUDhamaMDapa haripAlane pradatta adhikAra saMbaMdhI saM. 1333 dAna saMbaMdhI giranAra barjesa-kajhinsa: saMkalana jinaneminAtha jinAlaya, vijaya gUDhamaMDapa saM. 1334 dAna saMbaMdhI neminAtha maMdiranA DhAMkI ane bhojaka paTTazAlAnA staMbha para saM. 1335 dAna saMbaMdhI neminAtha jinAlaya barjesa-kajhinsa: saMkalana jina vijaya
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 nirjhanya aitihAsika lekha-samuccaya-2 saM.1339 dAna saMbaMdhI neminAtha jinAlaya barjesa-kajhinsa: saMkalana jina vijaya A tAlikAmAM, jANamAM che te tamAma lekhone kAlakramAnusAra gaNatarImAM laI lIdhA che. te hisAbe siddharAja-kumArapALa samaya pUrveno eka paNa lekha aghAvadhi prApta nathI thayo. (sAhityanA tema ja pratimAonA alabatta prAcInatara evAM keTalAMka pramANo che), ane vAghelAyuganI samApti bAdanA ghaNAkharA lekha cUDAsamA yuganA, chellA rAjA rA'mAMDalika sudhInA kALanA che; te pachI koI koI mogala, ane tyArabAda briTiza (yA navAbI) yuganA che. digaMbara saMpradAyanA thoDAka lekho jovA maLyA che, paNa te sau 1pamI tema ja 17mI zatAbdI ane bAdanA che. jyAre brAhmaNIya saMpradAyane anulakSa to eka paNa abhilekha adyApi maLyo nathI, ke parvata para brAhmaNIya maMdiro hovAnAM sAhityika ke purAtattvanAM pramANo upasthita nathI, prApta thayAM nathI. giranAra paranA tamAma sAhityika ullekho-Agamika, jainapaurANika, tIrthanirUpaNAtmaka-sAhitya (kalpo, tIrthamALAo, caityaparipATIo, rAso, vivAhalAo, ityAdinA) ane stotro, stavo ityAdinA tema ja upalabdha abhilekho, devAlaya nirmANo, yAtrA-viSayaka ane sallekhanA AdinA ullekhonA pariprekSyamAM, ane mULa srotone sAMgopAMga ureMkita karavA sAthenI zilpa-sthApatyanI vistRta carcA lekhakanA sacitra "mahAtIrtha ujjayaMtagirimAM AvanAra hoI ahIM AthI vizeSa kahevAno AyAsa karyo nathI. TippaNo : 1. juo "giranAranA traNa aprasiddha zilAlekho" svAdhyAya, pR.5, aMka 2, pR. 204-210. 2. zrI atri lekha A pramANe vAMce che : (1) saM (62) varSe. (2) (tA ?) suta (3) % ka MI M ( ?) 3.Cf. C. M. Atri "A Collection of Some Jain Stone Images from Mount Girnar," Bulletin of the Museum and Picture Gallery, Baroda, Vol. XX1, Baroda 1968, pl. XLIII, Fig. 3. 4. atri prastuta rAjapuruSanI smAraka pratimAne "gujarAtI dAnezvarI"nI "dAtAmUrti" ghaTAve che (pR. 204). paNa dAtAmUrti (eTale ke ArAdhaka mUrti)ne madhyakAlIna pazcima bhAratamAM prAyaH aMjalihastamAM vA mAlAdhararUpe rajU karavAnI prathA hatI. 4. Revised List of the Antiquarian Remains in Bombay Presidency, Vol. VIII, p. 356,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrva prakAzita abhilekho vize 49 No. 17. A lekha prInarsana pasaMda (bhAga bIjo) (saMgrAda-saMpA. jinavijaya), pravartaka zrI kAMtivijaya jaina ItihAsamALA puSpa chaThTha, jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara, bhAvanagara 1921, aMtargata pR. 33 para lekhAMka 62 rUpe saMkalita karyo che; paNa uparyukta banne graMtha Aje duSmApya banyA hoI ahIM tenuM keTalAka khUTatA zabdo sAthenuM punarmudraNa upayogI nIvaDaze. 6. ikkArasayasahIu paMcAsIya vacchari / nemibhuvaNu uddhariu sAjaNi narasehari // 9 // (vii C. D. Dalal, Pracina-Gurjara Kavyasamgraha Part I, Gaekwad's Oriental Series, No. 13, First ed., Baroda 1920; Reprint 1978, p. 4; tathA mu. puNyavijayasUri, sutarliMgociticAra vastuzAstra prazasti saMghauM, sidhI jaina graMthamAlA (graMthAMka 5) muMbaI 1961, pR. 101. 9. Ed. James M. Campbell, Gazetteer of the Bombay Presidency, Vol. 1, Pt. 1, "History of Gujarat," Bombay 1896, p. 177. C. Report on the Antiquities of Kathiawad and Kacch (1874-75), Archaeological Sur vey of Western India, Reprint, Varanasi 1971, p. 167. 9. Revised List, Ins. No. 14, p. 355. 10. "siddharAja ane jaino" aitihAsika lekha-saMgraha, zrI sayAjI sAhityamALA, puSpa 335, vaDodarA, 1963, pR. 119-120. 11. ejana. 12. ejana tathA mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pR. ra43 244. 13.juo muni jayaMtavijaya, zrI abda-prAcIna-jaina-lekhasaMdoha (AbU-bhAga-bIjo), zrI vijayadharmasUri jaina graMthamALA pu40, lekhAMka 72, jAlora 1966, ujajaina vi. saM. 1994 (I. sa. 1938), "mA-na--saMda"pR. 347, lekhAMka 38, tathA paM, kalyANa vijayajI gaNi, zva-pazita. 98.Cf. Burgess, Report on Antiquities., p. 167. And Burgess & Cousins, Revised List., p. 356. 15. ejana 16. vara0, "avalokana" pR. 80. 17. gujarAtanA aitihAsika lekho, (bhAga rajo), zrI phArbasa gujarAtI sabhA graMthAvali 15, muMbaI 1935, pR. 51. 18 bRhattapAgacchIya ratnAkarasUrinI paraMparAnA jayatilakasUrinI saMprati graMthamAM prakAzita, IsvIsananA ni. ai, bhA. 2-
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 14mA zatakanA prAraMbhanI "giranAra caitya pravADI(saM. sva. agaracaMda nAhaTA ane madhusUdana DhAMkI)mAM 24mI kaDImAM nIce mujaba ullekha che : nAgamorI jhiri Agali kuMDa ja gayaMdamaI pakSAlaka piMDa ja IdramaMDapa so aMgo-24 A ullekha uparathI spaSTa che ke barjese jenI "nAgajarisiriyA" evI vAcanA karI che te asalamAM 'nAgamorijhiriyA" hovuM joIe. (ame te sudhAro lekha aMtargata sUcavyo che.) nAgora eka haitava rUpe jaina madhyakAlIna sAhitya ane zilpamAM prasiddha che. paMdaramA zatakanA madhyabhAganI tapAgacchIya ratnasiMha sUriziSyanI giranAratIrthamAlA aMtargata paNa A pramANe ullekha che : IdramaMDapa gajapada vasiSThariSi nAgamorajhiri kaMDa jihAM jina tihAM kare seva suNI likhita, 19 (saM. vijayadharmasUri, prAcIna tIrthamALA-saMgraha, bhAga 1 lo, bhAvanagara saM. 1978 ( I. sa. 1922), pR. 36). tathA tapAgacchIya munisuMdara sUriziSya hemahaMsagaNinI giranArItyaparipATI(A saMta, 1515 , A I. sa. 1459)mAM nIce mujaba ullekha che : nAgamorajhiri iMdramaMDapa pekhie ANuM do ! joIe kuMDa gaIdamu e chatrasilA tasu heThi 28']. (saM. paMDita becaradAsa jIvarAja dozI, purAtattva, 1-3, eprila 1923, pR 296). 19. "giranAranA," pR204-205. 20. zrI atrie Thakkara jasayogavALA lekhanuM citra to pragaTa karyuM che (Cf "A Collection, pl. XLIII, Fig. 3), paNa A smaraNa-staMbhanuM citra prakAzita nathI karyuM. 29. Poona Orientalist, Vol I, No.4, p. 45. 22. gujarAtanA aitihAsika lekho, bhAga 3jo, "puravaNInA lekho" (157 I), muMbaI 1942, pR 191 192. 23. "A Collection.," p. 57. 24 muni zrI jinavijayajI A badhA srotomAMthI mULa saMdarbhe TAMkyA che juo prAcIna , "avalokana" pR. 81-83. 25. Revised tist, ins. 27 and 30, P. 359; ane strIna, lekhAMka 50-51, pR. 70; tathA "avalokana" pR. 81-83.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 26. gujarAtanA, bhAga 3jo, pR. 191. 27, "A collection." p. 57. 28, AcArya, pR. 191. 29 lekhamAM alabatta tithi vAra ane khristrAbda mAsa-tArIkhamAM pharaka che te tarapha DisakaLa kare ane emane anusarIne AcAryajIe dhyAna doryuM che : paNa lekha banAvaTI jaNAto nathI. 30. "giranAranA," pR. 205 ane te paranuM vivecana pR0 206-208. 31. "giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para daSTipAta," svAdhyAya rU. 8, aMka 4, pR. 469-489. 32. juo "arjunadevano kAMTelAno zilAlekha" gujarAtanA, bhAga 3jo, pR. 204-207. saMdarbhakartA zloka A pramANe che : tathA trI, "avalokana" pR. 86, raivatAjalacUlai ca zrIneminilayAgrataH prAMzuprAsAda prasthApi biMbaM pArzvajinezatuH // 10 // 33. Revised tist., No. 23, p. 358; prAcIna, lekhAMka pa3, pR.71 tathA "avalokana" pR. 84-86; D. B. Diskalkar, Inscriptions of Kathiawad; (Reprinted from New Indian Antiquary, No. 1U (1938-41). Bombay, p.691; gujarAtanA bhAga rUjo, lekhAMka naM 210, pR. 42. 34. prArthana, pR. 84-96. 35. "maMtrI udayana ane teno vaMza," sva. rAmalAla cunIlAla modI lekhasaMgraha bhAga-2, amadAvAda 1965, pR. 100-119. 36. jena sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pR. 268-271 tathA pR. 402-403. 37. A saMdarbhamAM juo ahIM anya lekha "ujajyaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho." lekhAMka 2. 3C. Revised List., ins., 11, pp. 353-354. 36. Diskalkar, Inscriptions., No. 30, p. 736. 40. A bAbatamAM DisakaLakaranuM Ama mAnavuM che : I think the King Mahipala in this inscription is probably the first of the three." (Ibid.) He dates the first to V. S. 1364-87 (A. D. 1308-31), the second to v. s. 1452-56 (A. D. 1396-1400), and the third to V. S. 1506-27 (A. D. 1450-71). paNa vimalanAtha jinAlayanI pratiSThA samaye (I. sa. 1453mAM) rA'maMDalika(dvitIya)zAsana cAlatuM hatuM, ane A maMDalikano pitA mahipAladeva (dvitIya) hato tema prastuta jinAlayanA kArApakonI prazastine AdhAre siddha che, tenuM zuM? 41. saM. vijayadharmasUri, prAcIna tIrthamALA saMgraha, bhAga 1lI, bhAvanagara saM. 1978 (I. sa. 1922), pR. 36. 42. A graMthamAM prakAzita saMghavI zavarAjavALI racaya-paripATI. lekhamAM sA. mainA pachI punaH kenA zabda che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 e nAma enI bhAryAnuM "melAdevI" rUpa hoI zake, ahIM AvI kalpanA karavA mATe e yuganA be samAMtara dAkhalAo TAMkIzuM. vi. saM. 1455(I. sa. 1399)mAM zrImALI "maliga" zrAvake pArzvanAthacaritanI pratilipi karI che, tenI prazastimAM tenI patnInuM nAma "melAdevI" ApyuM che. (juo, muni jinavijaya, mainaputAtisaMgha, sidhI jaina graMthamAlA, muMbaI 1943, prazasyaka 44, pR.45) bIjo dAkhalo paNa prastuta saMkalanamAM pR 148 para kramAMka 394mAM noMdhAyo che. saM. 1492(I. sa. 1439)mAM AvazyakabahavRttinI nakala karAvanAra rAjamaMtrI sajjanapAlanI mAtAnuM nAma "melA" ApyuM che. 83. Report on Antiquities., p. 169. 44. Ibid.